Vắng chủ nhà gà mọc đuôi tôm nghĩa là gì năm 2024

Đây là câu thành ngữ quen thuộc trong ngôn ngữ sinh hoạt hằng ngày của người Việt, dùng để ám chỉ sự phá phách, nghịch ngợm không có ai quản lý.

Đâu mới là câu thành ngữ đúng?

Theo bạn "Chủ vắng nhà gà mọc đuôi tôm” hay “Chủ vắng nhà gà vọc niêu tôm” mới là chuẩn xác? Hãy ghi xuống dưới ô bình luận để mọi người cùng biết nhé.

Em thường nghe mọi người nói “Vắng chủ nhà gà mọc đuôi tôm” mà em không hiểu hết ý nghĩa. Kính mong Ban Biên tập vui lòng giải thích ý nghĩa câu nói này giúp em.

Kính chúc các anh chị nhiều sức khỏe.

cuoigia…@yahoo.com

TRẢ LỜI:

Bạn cuoigia…@yahoo.com thân mến,

Trong kho tàng ca dao, tục ngữ, thành ngữ… của dân tộc Việt Nam thật là phong phú về từ ngữ và hết sức thâm thúy về nội dung. Tuy nhiên, do truyền miệng lâu ngày nên có nhiều câu bị “tam sao thất bản”, cụ thể như như câu “Vắng chủ nhà gà mọc đuôi tôm” mà em và các bạn thường nghe hằng ngày.

Câu tục ngữ nêu trên, nếu nói cho đúng phải là: “Vắng chủ nhà gà vọc niêu cơm”.

Trong câu này có hai từ cần giải thích là:

–Vọc: là làm cho tung tóe, vương vãi ra khắp nơi. Thí dụ: vọc nước

-Niêu: là một loại nồi nhỏ làm bằng đất sét nung, thường dùng để nấu cơm hay kho cá (Ông bà ta thường cho rằng: cơm được nấu trong niêu đất ăn ngon hơn là nấu trong các thứ nồi kim loại)

Nghĩa đen của câu này nói lên cảnh tượng: Khi chủ nhà đi vắng, không còn ai ở nhà để trông coi nhà cửa, quản lý gia cầm, gia súc… thì lập tức bầy gà đang nuôi trong nhà xâm nhập vào bếp, nhảy lên bàn, tủ, kệ… để thức ăn, mặc sức mà bươi, mổ các thức ăn trong nhà bếp, thứ mà bọn gà thích nhất vẫn là cơm trong nồi. Ngoài số lượng cơm đã mổ ăn, bầy gà còn làm vương vãi tung tóe cơm trong nồi, khiến phải bỏ đi cả nồi cơm, đồng thời chúng còn có thể làm đổ bể nồi niêu, chén dĩa, gây hậu quả tồi tệ không lường.

Nghĩa bóng của câu này ngụ ý rằng: khi cha mẹ vắng nhà thì con cái thường làm những chuyện mang tính “tự do vô kỷ luật”, có khi là chuyện dại dột dẫn đến hậu quả không hay. Như bản thân người viết bài này hồi còn là nhi đồng đang học lớp Ba cũng đã từng làm “gà vọc niêu cơm”:

Chuyện là, hôm ấy ba má tôi có việc phải vắng nhà, chỉ có mình tôi trông nhà. Đúng lúc ấy có thằng bạn học cùng lớp tới rủ tôi đi chơi. Vì phải làm nhiệm vụ trông nhà nên tôi không thể đi chơi với bạn. Hai đứa ngồi nói chuyện tầm phào một lúc, cảm thấy buồn miệng nên tôi vào bếp kiếm cái gì để thết đãi bạn. Tôi chợt thấy trên bàn ăn có một hộp kẹo trông rất hấp dẫn mà trên hộp toàn là chữ Tây, liền đem ra hai đứa cùng ăn. Cục kẹo này có hình múi cam, vừa ngọt vừa hơi chua và có mùi cam rất ngon. Chúng tôi ăn hết hộp kẹo ấy, tính ra mỗi đứa đã ăn khoảng năm viên kẹo. Sau đó, bạn tôi vui vẻ ra về.

Sau bữa cơm chiều hôm đó, tôi bỗng bị chột dạ tiêu chảy liên miên. Ba má tôi hoảng hốt vội đưa tôi đến bác sĩ. Sau khi làm xét nghiệm và hỏi tôi đã ăn gì trong ngày, ông bác sĩ không khó khăn gì khi đi đến kết luận: tôi đã ăn những viên thuốc xổ mà tôi tưởng là kẹo. Sau lần đó, ba má tôi rút ra được bài học kinh nghiệm “không được để thuốc trong tầm tay trẻ con”.

Câu nói trên đây không chỉ áp dụng trong trường hợp giữa cha mẹ và con cái. Nó còn được hiểu như những trường hợp tương tự giữa thủ trưởng và nhân viên, giữa thầy và trò, giữa sĩ quan với lính… nói chung là giữa những người có trách nhiệm quản lý với cấp dưới của mình.

-"Tục ngữ Mường Thanh Hóa"-Cao Sơn Hải đưa ra dị bản: "Vắng chủ nhà gà vọc mang tôm" (mang tôm là phần đầu hồi, giáp với nóc của chái nhà)

Nhìn chung, khi chưa tìm được lời giải cho "mọc đuôi tôm" thì "vọc niêu tôm" hoặc “vọc niêu cơm”, "vọc mang tôm", có thể tạm chấp nhận được. Và thực tế, các nhà ngữ học gần như đã thống nhất với dị bản và cách giải thích này.

Tuy nhiên, suy cho kỹ, các kiểu "vọc", "sục" nói trên đều không ổn.

Niêu tôm không phải là thứ mồi gà ưa thích, mở nắp xoong cũng không phải là lối kiếm ăn của loài gia cầm. Nếu có, chỉ là tình cờ chúng nhảy lên rồi làm đổ, lật úp nồi niêu xuống đất mà thôi.

Với dị bản "niêu cơm" cũng vậy. Con gà đã làm bật được nắp niêu cơm ra, nó đâu dừng ở “vọc”, mà mổ ăn cho bằng hết, hoặc canh tung tóe. Trong khi chữ "vọc" lại hoàn toàn không miêu tả động tác mổ, bới của con gà. Người ta chỉ nói "chuột vọc", (chuột dùng chân hoặc răng nhấm thử), có khi không ăn mà chỉ làm mất dấu đĩa thức ăn. "Việt Nam tự điển": "Vọc: vầy, mó. Vọc tay vào, vọc bùn; đồ ma vọc. (Văn liệu :Hoài hồng ngâm cho chuột vọc, Hoài hạt ngọc cho ngâu vầy)". Như vậy, "vọc" là động tác nhẹ nhàng, không mang nghĩa phá phách.

Chữ "sục" lại chỉ mõm con chó ăn vụng, vục đầu, sục mõm vào nồi chứ không phải gà.

Với dị bản "Vọc mang tôm" cũng vậy, chữ "vọc" không chỉ động tác con gà canh, bới chỗ đầu chái nhà. Hơn nữa, với một chỗ khuất lấp như vậy, kể cả ông chủ ở nhà, thì con gà nó vẫn canh bới được như thường.

Vậy bây giờ phải hiểu như thế nào? Chúng tôi cho rằng, hình thức đúng của câu tục ngữ vẫn là “Vắng chủ nhà; gà mọc đuôi tôm”.

Xưa kia, nông dân thường nuôi gà ổ. Sau khi nở, gà con theo mẹ kiếm ăn. Khoảng thời gian này, mẹ gà chăm sóc đàn con rất cẩn thận. Vì đàn con, gà mẹ sẵn sàng liều mình chống lại những mối đe dọa, như chó, mèo, diều hâu, quạ...Mẹ gà dạy đàn con biết cách tìm mồi, nhận biết những mối nguy hiểm; vừa bới đất, vừa nghe ngóng, nếu thấy nguy hiểm, lập tức phát tín hiệu cố..ố...qu..ác...qu...ác báo động, rồi tục...tục "thu quân". Gà con dù đang mải mê ở đâu, nghe tiếng cảnh báo cũng chạy vội, chui hết vào đôi cánh gà mẹ. Có chú gà nào đùa nghịch chọi nhau, liền bị gà mẹ mổ nhẹ cho vài cái "nhắc nhở" thế là "giải tán" ngay. Lỡ chú nào lạc mẹ, thì nháo nhác, tiếng kêu dài chiếp....chiếp rất thảm thiết, chừng nào tìm được mẹ mới thôi (thành ngữ Nháo nhác như gà lạc mẹ). Cứ thế, cả gia đình gà quây quần ấm áp bên nhau thật bình yên, trật tự.

Gà con chưa mọc đuôi tôm, luôn được gà mẹ che chở

Ảnh sưu tầm trên mạng

Khoảng hơn một tháng sau nở, lông cánh gà con phát triển đã phủ gần kín hai bên hông. Cái đuôi nhú lên tí xíu hôm nào, nay cũng đã dài, chìa ra, khum khum hệt cái đuôi (con) tôm. Khi gà con mọc đuôi tôm cũng là lúc (theo bản năng), gà mẹ xua đuổi, bắt đàn con phải tự lập, để gà mẹ chuẩn bị bước vào lứa sinh đẻ mới. Trước kia, gà mẹ săn sóc, bảo vệ, yêu thương đàn con bao nhiêu, thì bây giờ, nó dửng dưng, vô tình bấy nhiêu. Nếu con nào (do thói quen) vẫn chạy theo, sẽ bị mẹ gà đánh đuổi, mổ thật lực, kêu choe chóe.

Gà mới bắt đầu nhú đuôi tôm, vẫn theo mẹ, nhưng chẳng bao lâu nữa, chúng sẽ sống hoàn toàn tự lập và dĩ nhiên, sẽ không còn trật tự nữa

Ảnh st trên mạng

Thế là, anh em nhà gà con bắt đầu cuộc sống tự lập: đi kiếm ăn mà không có gà mẹ theo kèm.

Sau vài ngày đầu nháo nhác, đàn gà con bắt đầu mạnh dạn hơn. Chúng vẫn giữ thói quen đi ăn theo bầy và rất hiếu động. Cả bầy chui luồn mọi xó xỉnh, hết ngoài vườn đến trong nhà; từ gầm giường, xó tủ đến bồ thóc, thúng gạo đều bị chúng bới móc, vừa chạy nhảy vừa kêu chiêm chiếp, ăn một phá phách mười, làm cho mọi thứ đảo lộn tứ tung lên. Ăn, chơi chán thì chúng quay ra đánh chọi nhau chí chóe mà chẳng có mẹ gà nào can thiệp. (Câu "Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau" chính là nói gà con thời kỳ này).

Gà mọc đuôi tôm gây gổ, đánh lộn nhau

Ảnh ST trên mạng

Như vậy, lũ trẻ con khi vắng chủ nhà, (chủ gia đình-bố mẹ ) và gà mọc đuôi tôm, gà mới tách mẹ đều có điểm giống nhau: nghịch ngợm, phá phách, tha hồ trêu chọc, đánh đấm nhau mà không bị ai trách mắng, quở phạt. Đây cũng là nhận thức tâm lý bọn trẻ và lũ gà con mới lớn theo kinh nghiệm của dân gian.

Loại gà mọc đuôi tôm này mà phá thì phải biết

Ảnh ST trên mạng

Từ trước tới nay, câu “Vắng chủ nhà, gà mọc đuôi tôm”, bị hiểu lầm có mối quan hệ nhân quả theo kiểu: "Vắng chủ nhà, (thì, nên) gà mọc đuôi tôm"; "Vắng chủ nhà, (thì, nên) mà vọc niêu cơm/tôm"; “Vắng chủ nhà, (thì, nên) gà bới bếp”; Tuy nhiên, theo chúng tôi, câu tục ngữ đang xét lại có mối quan hệ so sánh: bọn trẻ vắng chủ nhà cũng (nghịch ngợm phá phách) giống nhưlũ gà con mọc đuôi tôm (khi tách mẹ). Đây là kết cấu theo kiểu: "Cơm chín tới, cải vòng (ngồng-ngòng) non, gái một con, gà nhảy ổ đẻ", hay "Nhất quỷ, nhì ma, thứ ba học trò"; "Gái một con, thuốc ngon nửa điểu". Ấy chính là những giai đoạn đặc biệt của các sự vật, hiện tượng được tục ngữ đặt cạnh nhau để dùng cái này liên tưởng, so sánh với cái kia.

Như vậy "Vắng chủ nhà, gà mọc đuôi tôm" được diễn giải: Tình trạng (trẻ) vắng chủ nhà (thì cũng giống như) gà con (giai đoạn) mọc đuôi tôm, và hiểu là: Trẻ con phá phách nghịch ngợm nhất là lúc vắng chủ nhà, bố mẹ; gà con hiếu động, quấy phá nhất là lúc mọc đuôi tôm, tách mẹ.

Về sau, câu tục ngữ được hiểu theo nghĩa rộng hơn, nhằm ám chỉ tất cả những hành động, việc làm quá tự do phóng túng, khi không có sự hiện diện, cai quản của người đứng đầu./.