Sinh ra đã ở vạch đích nghĩa là gì

Nửa đêm, tôi nhận tin nhắn: “Cô ơi, nó lại đến! Con sợ mình không kiểm soát được nữa”. “Nó” ở đây chính là ý nghĩ tự tử mà T.U. - cô bé 15 tuổi - phải đối diện mỗi ngày. Sau lần tự tử bất thành T.U. được chẩn đoán trầm cảm.

Con là người tồi tệ?

T.U. có ba là tổng giám đốc công ty nhà nước, mẹ điều hành doanh nghiệp gia đình. Vốn sinh ra từ “vạch đích”, nên cuộc sống của em là mơ ước của nhiều đứa trẻ, thế nhưng T.U. chưa bao giờ hạnh phúc.

Hai năm trước, T.U. xuất hiện những triệu chứng mất ngủ, căng thẳng và lo âu. Những lúc lo lắng, em thường cắn móng tay hoặc bứt tóc. Đến khi trên đầu em lộ ra mảng hói lớn gia đình mới phát hiện và đưa em đi khám. Bác sĩ lý giải T.U. đang tuổi dậy thì nên tâm sinh lý thay đổi, qua giai đoạn này mọi thứ sẽ ổn định trở lại. Từ đó, gia đình phớt lờ những triệu chứng của em, cho đến ngày em tìm đến cái chết.

Nói về bản thân, T.U. luôn nhận mình tồi tệ, vô dụng, không làm được gì để ba mẹ tự hào. Em tự hỏi mình tồn tại trên đời này để làm gì?

Cùng cảnh ngộ với T.U., N.L. - nữ sinh lớp Mười - luôn dằn vặt bản thân là gánh nặng của gia đình, không xứng đáng nhận tình yêu thương của ba mẹ. N.L. tâm sự, em không kiểm soát được những suy nghĩ tiêu cực. Em ghét bản thân, em thấy mình vô dụng. Khi xuất hiện những triệu chứng mất ngủ, chán ăn và ý nghĩ tự tử… N.L. chia sẻ với mẹ và được đưa đi khám. 

Trong lần khám, bác sĩ chẩn đoán em trầm cảm và yêu cầu gia đình cho em tham vấn thêm về tâm lý. Thế nhưng chẩn đoán này khiến ba em - CEO của một ngân hàng và mẹ em - một phó giáo sư… tự ái và tức giận. Họ kiên quyết buộc em phải tự vượt qua vấn đề của mình. 

“Gia đình không ai hiểu em, em thật sự không thể vượt qua. Nhiều lúc em tự hỏi bản thân, vì sao em bị trầm cảm khi mà ai cũng bảo em sung sướng? Sao em không thể bình thường như các bạn.

Ba em bảo tại em suy nghĩ tiêu cực quá, em phải tích cực lên. Em cũng đã thử nhưng không sao thoát khỏi cảm giác tuyệt vọng. Cái cảm giác đó kinh khủng lắm, em chỉ muốn chết đi để kết thúc nó” - N.L. chia sẻ.

Áp lực từ chính ba mẹ

Khi nghe thông tin con bị trầm cảm, hầu hết cha mẹ không tin. Với phụ huynh của những đứa trẻ sinh ra ở “vạch đích” thì càng không thể. Họ cho rằng trầm cảm chỉ có thể xảy ra với những người sống trong bất hạnh hoặc trải qua biến cố.

Làm sao một đứa trẻ có cuộc sống sung túc, luôn được ba mẹ yêu thương lại có thể trầm cảm, chẳng lẽ sung sướng cũng sinh bệnh? 

Trước thông tin trầm cảm của con, cha mẹ T.U. từng phản ứng dữ dội. Họ nghi ngờ con gặp một cú sốc nào đó từ thầy cô, bạn bè dẫn đến bốc đồng và muốn tự tử. Cho đến khi T.U. trải lòng những tổn thương của mình, họ mới ngậm ngùi nhận ra họ chưa bao giờ hiểu con. 

Theo T.U., em được đáp ứng đầy đủ về nhu cầu vật chất, nhưng chưa bao giờ được sống đúng với sở thích, mà luôn phải làm những điều ba mẹ muốn.

Năm lên bảy tuổi, em phải theo học hai ngoại ngữ cùng một lúc. Tiếng Anh đã khó, tiếng Hoa đối với em khó gấp bội nhưng em vẫn phải chấp nhận vừa học vừa ấm ức… Rất nhiều lần em muốn xin mẹ cho em thôi học tiếng Hoa nhưng mẹ từ chối. Em ghét đàn, ghét múa nhưng mẹ vẫn ép học… Mẹ luôn giám sát và nhắc nhở em phải học thật giỏi từ các môn học trên trường đến những môn năng khiếu.

Chỉ cần thành tích của em không tốt là mẹ chì chiết, so sánh em với bạn bè. Em phản ứng thì mẹ than thở rằng vì thương em nên phải la mắng để em có động lực phấn đấu. Em biết mẹ thương em nhưng những lời nói của mẹ khiến em bị tổn thương.

Sau những phiên trò chuyện tôi nhận ra, N.L. bị áp lực học tập quá lớn. Cơn khủng hoảng của em trở nên trầm trọng hơn trước các kỳ thi. Em căng thẳng, sợ hãi nửa muốn bỏ học, nửa muốn bản thân phải có thành tích tốt. 

Chính trạng thái lo lắng, sợ hãi này khiến em không thể tập trung học tập dẫn đến kết quả sa sút. Và như một vòng tròn luẩn quẩn trong tâm trí, căng thẳng khiến em không học được dẫn đến điểm thấp, điểm thấp thì lại căng thẳng.

Áp lực của N.L. đến từ chính mong đợi, tiêu chuẩn mà em đặt ra cho bản thân, đó là “mình phải giỏi như ba mẹ”. Em thường nhắc đi nhắc lại rất nhiều lần rằng mẹ em từng là thủ khoa đại học và ba từng đoạt giải nhất học sinh giỏi toán cấp quốc gia. Em rất sợ mỗi khi ông bà, ba mẹ lấy thành tích trong quá khứ của họ ra so sánh với em. 

Giúp trẻ tự hào về bản thân

Với những trẻ “vạch đích” này, điểm chung của chúng là cách nhìn nhận, đánh giá về bản thân rất thấp, các em không nhận ra được những đặc điểm nổi bật của mình. Ngay cả đó là tài năng của em, em cũng chối bỏ. N.L. không tin rằng mình giỏi vẽ, dù những tác phẩm hội họa của em đoạt rất nhiều giải thưởng cấp trường và thành phố.

Các em cũng không đón nhận bất kỳ một lời ngợi khen nào, luôn nghi ngờ người khác khen là “để em vui”, hoặc “lấy lòng”, nhưng các em lại ghi nhớ sâu sắc và dễ dàng bị tổn thương bởi những lời nhận xét, phê bình từ người khác.

Nhìn chung, ở lứa tuổi thiếu niên [12-16 tuổi] trẻ bắt đầu nhận thức về sự trưởng thành. Trẻ vừa thấy mình không còn là trẻ con, vừa cảm thấy mình chưa thật sự là người lớn nhưng sẵn sàng muốn trở thành người lớn.

Đặc biệt trẻ chú ý đến khả năng, năng lực của mình và hướng tới xây dựng giá trị cho bản thân. Vì vậy, trẻ rất nhạy cảm với sự đánh giá của người khác, nhất là đánh giá về khả năng, thành công hay thất bại. 

Đây còn được coi là thời kỳ quá độ từ tuổi thơ sang tuổi trưởng thành. Thời kỳ mà trẻ ở “ngã ba đường” của sự phát triển. Nếu sự phát triển được định hướng đúng, trẻ sẽ trở thành cá nhân thành đạt.

Ngược lại nếu không được định hướng tốt, đồng thời bị tác động bởi các yếu tố tiêu cực, sẽ xuất hiện hàng loạt nguy cơ dẫn đến sự phát triển lệch lạc về nhận thức, thái độ, hành vi và nhân cách. Do đó, sự công nhận giá trị và định hướng từ gia đình, nhà trường trong giai đoạn này rất quan trọng đối với trẻ.

Mặt khác, để giúp trẻ gia tăng sự tự tin và niềm tự hào bản thân, cha mẹ nên tạo điều kiện cho con tham gia các hoạt động xã hội, đồng thời yêu cầu con phụ giúp việc nhà, chia sẻ trách nhiệm với cha mẹ.

Khi cha mẹ làm hết mọi việc, đứa trẻ trở nên lười biếng, dễ sinh ra cảm giác vô dụng, thừa thãi khiến trẻ tự ti. Nhiều trẻ chia sẻ, chúng nghi ngờ ba mẹ không tin tưởng nên không giao bất kỳ việc gì cho mình. 

Không khó nhận biết một đứa trẻ bất ổn tâm lý, bởi triệu chứng bất ổn thường bộc lộ rất sớm như: dễ cáu giận, lo lắng thái quá, mất ngủ, ương bướng… Tuy nhiên, cha mẹ dễ nhầm lẫn với những thay đổi tâm sinh lý tuổi dậy thì nên hay phớt lờ mà không hỗ trợ con.

Bất ổn kéo dài đến độ tuổi 14-16 thường xuất hiện những triệu chứng nặng nề hơn như: mất động lực học tập, mất hứng thú với những việc yêu thích, biếng ăn, thích ở một mình, chăm chút đến ngoại hình thái quá như trang điểm hoặc muốn phẫu thuật thẩm mỹ. 

Đây chính là những dấu hiệu báo động để cha mẹ quan tâm đến con nhiều hơn, nhằm kịp thời phát hiện và nâng đỡ con trước khi tình trạng trở nên tồi tệ. 

Chuyên viên tâm lý Linh Giang

Khởi điểm càng thấp càng phải nỗ lực. Nếu xuất phát điểm của bạn không bằng người khác, cách duy nhất để bạn vượt qua họ là nỗ lực gấp trăm gấp nghìn lần.

“Khả năng của mình chỉ có vậy, có cố thế, cố nữa cũng chẳng ích gì?”; 

“Người ta sinh ra đã ở vạch đích rồi, mình làm bao giờ cho bằng được chúng nó!”

Đây có phải là câu nói bạn vẫn thường miệng thốt lên mỗi khi vấp váp, thất bại hoặc nhìn thấy thành công của người khác? Là bởi bạn đang tự giới hạn và đánh giá thấp bản thân hay bạn không có đủ tự tin để dũng cảm làm những điều mình muốn?

Nếu như bạn là người có ước mơ, có lý tưởng và khát khao muốn hoàn thành… thì bạn phải hành động. Ước mơ mà không hành động thì mãi mãi chỉ nằm trong mộng tưởng, hành trình dài mà không đi thì mãi mãi vẫn chẳng thể chạm đích. Giới hạn đặt ra để bứt phá, chứ không phải điểm tận cùng. Đường xa mới biết ngựa hay, tiềm năng của con người là vô hạn, đi nhiều làm nhiều bạn mới có thể khai phá khả năng và phát huy hết năng lực của mình.

Trong chúng ta, ai cũng cần niềm tin động lực để có thể mạnh mẽ và quyết đoán hơn khi đứng trước những ngã rẽ lớn; ai cũng cần có sức mạnh để tự mình đứng dậy sau những va vấp cuộc đời… Quan trọng hơn, chúng ta quyết tâm muốn chinh phục ước mơ và khát khao có thể làm nên những điều lý tưởng… hay chí ít là có thể hoàn thành mọi mục tiêu?

Chúng ta vẫn thường ấm ức, thậm chí là ghét cay ghét đắng một hình mẫu “con nhà người ta” trong mắt bố mẹ.

Vậy “con nhà người ta” kia là ai?

Không xác định! Cũng không cụ thể! Nhưng đó là một hình mẫu đầy lý tưởng, chăm ngoan học giỏi, công việc ổn định, tình yêu viên mãn… thực sự là một tượng đài sừng sừng không dễ gì lay chuyển.

Sự thành công mỹ mãn mà họ có được ngày hôm nay là do họ có nền tảng tốt, có cha mẹ giàu, là con ông cháu cha… Hay là do họ đã không ngừng nỗ lực mỗi ngày, đã bất chấp những va vấp và thất bại để chinh phục ước mơ?

Nếu chúng ta vẫn cố chấp giới hạn khả năng của bản thân bằng những mặc cảm hết sức tầm phào: Nền tảng, gia cảnh không tốt, bố mẹ không phải đại gia, bản thân lại là người không giỏi giang gì… thì có cố gắng thế nào đi chăng nữa cũng chẳng bao giờ theo kịp họ.

Trong cuốn sách Giới hạn của bạn chỉ là xuất phát điểm của tôi, có một câu nói thế này: “Một ngày của bạn ra sao cả đời sẽ như thế.” Nhiều lúc chúng ta cứ nghĩ, việc thay đổi bản thân quan trọng như thế cứ để ngày mai hãy bắt đầu, nhưng ngày mai lại hẹn ngày mai nữa, rồi ngày này qua ngày khác lười biếng tạo cho mình một cuộc sống tầm thường vô vị.

Một ngày qua đi, khoảng cách giữa những người tài giỏi và chúng ta lại xa thêm một chút. Vậy thử tưởng tượng, sau mười năm khoảng cách ấy sẽ lớn thế nào? - Nó có thể đủ để chúng ta xách dép chạy theo họ cũng không kịp.

Bạn cho rằng thành công của họ là nhờ vào nền tảng gia đình, do nịnh bợ cấp trên hoặc nguyên nhân nào khác bạn không biết? Sự nghi ngờ, đố kỵ chỉ khiến bạn giậm chân tại chỗ, thậm chí tụt lùi, trong khi cuộc sống của những người bạn đố kỵ ngày càng tốt hơn. Người thông minh dành thời gian để học hỏi, còn kẻ vô dụng sẽ chỉ biết gièm pha. Bạn không làm được không có nghĩa người khác cũng không làm được. Tầm nhìn quyết định hoài bão, nhận thức quyết định bạn có thể đi được bao xa.

Michael Phelps đã vượt qua giới hạn của bản thân để đạt được những thành tích vượt trội và trở thành huyền thoại của những huyền thoại trong làng bơi lội nói riêng và giới thể thao thế giới nói chung khi vượt qua kỷ lục tồn tại 2168 năm của lịch sử Olympic với 22 chiếc huy chương vàng. Anh quan niệm: Chúng ta không nên đặt giới hạn cho bất cứ điều gì, bởi bạn càng dám mơ thì bạn càng có thể tiến xa.

Phải, giới hạn là có thật nhưng chắc chắn không phải là thứ tồn tại duy nhất. Giới hạn có thể bắt nguồn từ những định kiến xã hội, từ chính bản thân mỗi người trong chúng ta. Vậy nhưng, giới hạn cũng chính là động lực để bạn biết bạn cần phải phá vỡ nó để bứt phá cho bản thân và thậm chí cho cả những mục đích, những sứ mệnh cao lớn hơn.

Không có giới hạn thì không bao giờ bạn có thể bứt phá – Bởi không có giới hạn, bạn không có động lực và đích đến cho mọi cuộc đua. Và vì thế an nhàn sẽ mãi an nhàn, bạn sẽ luôn hài lòng với chính bản thân mình mà không biết mình hoàn toàn có khả năng phá vỡ những giới hạn đó để bứt phá.

Vậy “Giới hạn” chắc hẳn không còn là ranh giới an toàn của mỗi người nữa. Giới hạn được đặt ra là để phá bỏ! Xuất phát điểm ở đâu không quan trọng, quan trọng là sau khi rời khỏi vạch xuất phát bạn có thể đi được đến đâu.

Tags: