Dùng thuốc tránh thai khi sau sinh là một trong những vấn đề các mẹ rất quan tâm. Những câu hỏi thường được đặt ra là có ảnh hưởng tới chất lượng nguồn sữa của con yêu hay không? Dùng như thế nào để đạt hiệu quả cao nhất?
Theo nhiều chuyên gia về sản phụ khoa, khoảng 6 tuần sau sinh người phụ nữ có thể mang thai trở lại. Nếu không chọn được biện pháp tránh thai an toàn, chị em sẽ “vỡ kế hoạch” và gánh chịu nhiều hệ lụy vì cơ thể chưa có thời gian phục hồi.
Tránh thai bằng thuốc là một trong những lựa chọn tối ưu cho các chị em với tỷ lệ thành công 97-98%. Tuy nhiên, khi sử dụng thuốc tránh thai các mẹ cần nhớ:
Chọn loại thuốc phù hợp
Trong 24 tiếng sau khi sử dụng thuốc, khoảng 1-5% thuốc ngấm vào sữa mẹ. Vì vậy, trong giai đoạn nuôi con bằng sữa, bạn nên chọn loại chỉ chứa một hormone progestin [mini-pill], hoạt động bằng cách “báo hiệu” giả cơ thể đang mang thai để ngừng phóng thích trứng. Hormone này tạo ra các điều kiện bất lợi làm cho tinh trùng khó tiếp cận được trứng hoặc phôi thai không thể làm tổ được trong tử cung.
Loại thuốc này ít tác động đến chất lượng và số lượng sữa nên chúng an toàn hơn cho mẹ và bé.
Uống thuốc tránh thai khi đang cho con bú đúng cách
Thời điểm uống thuốc và cách uống thuốc như thế nào có liên quan đến hiệu quả tránh thai của thuốc tránh thai cho con bú.
Sau khi sinh từ 4-6 tuần, khi cơ thể đã bắt đầu hồi phục, các cặp vợ chồng quyết định sẽ quan hệ tình dục trở lại thì chị em có thể uống thuốc tránh thai. Ngoaì ra, có không ít chị em kinh nguyệt xuất hiện trở lại trước thời điểm này thì vẫn nên uống thuốc ngay trong ngày đầu tiên của chu kỳ kinh nguyệt.
Trước khi uống thuốc tránh thai, bạn cần chắc chắn rằng mình không có thai. Khi đã sử dụng thuốc cần uống đúng giờ mỗi ngày. Vì sao nên uống thuốc tránh thai cho con bú đúng giờ? Nguyên nhân là, uống thuốc đúng giờ sẽ giúp ổn định các hormone nội tiết trong cơ thể, hạn chế tối đa các tác dụng phụ thuốc có thể gây ra, tăng hiệu quả tránh thai của thuốc.
Nếu chị em không uống thuốc đúng giờ sẽ dẫn tới tình trạng lúc nhớ lúc quên. Lúc này sẽ phải sử dụng thêm biện pháp tránh thai hỗ trợ khác hoặc phải dừng thuốc cho đến hết chu kỳ.
Với chị em có con từ 6 tháng tuổi trở lên, bé đã bắt đầu ăn dặm thì có thể sử dụng thuốc tránh thai kết hợp có 2 thành phần [progestin và estrogen]. Tuy nhiên, bạn cần được bác sĩ tư vấn cẩn thận trước khi dùng để hạn chế việc ảnh hưởng đến sữa mẹ.
Hạn chế dùng thuốc ngừa thai khẩn cấp
Thuốc tránh thai khẩn cấp chứa nội tiết tố nữ cao, nhằm ngăn chặn sự làm tổ của trứng. Nếu dùng thuốc trong quá trình cho con bú sẽ ảnh hưởng đến chất lượng và sự tiết sữa.
Dùng thuốc tránh thai khẩn cấp khi đang cho con bú người mẹ nên cẩn trọng. Trong trường hợp bắt buộc phải uống, các mẹ tránh cho con bú trong khoảng 3-4 ngày và vắt bỏ sữa đã nhiễm thuốc.
Đề phòng nguy cơ gặp tác dụng phụ
Thuốc tránh thai làm thay đổi hormone của cơ thể nên sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm trạng của mẹ.
Ảnh hưởng sức khỏe: Huyết áp tăng cao đột ngột là hiện tượng thường gặp ở những mẹ dùng thuốc tránh thai với các biểu hiện như hoa mắt, chóng mặt, khó thở, buồn nôn… Bên cạnh đó, khi gặp các hiện tượng đầy hơi, chuột rút, xuất huyết âm đạo đột ngột mẹ nên nghỉ ngơi và tăng cường thực phẩm giàu đạm. Nếu tình trạng không được cải thiện, bạn hãy ngừng thuốc và xin ý kiến của bác sĩ sản phụ khoa.
Ảnh hưởng đến tâm lý: Khi sử dụng thuốc, bạn cảm thấy phiền muộn, căng thẳng, thất vọng, bồn chồn… Bạn nên xin ý kiến tư vấn của bác sĩ sản phụ khoa để giảm thiểu tối đa các tác dụng không mong muốn này.
Thận trọng khi dùng kèm kháng sinh
Thuốc tránh thai sẽ bị giảm tác dụng nếu dùng kèm với thuốc kháng sinh. Trong thời gian nuôi con nhỏ và có điều trị bằng kháng sinh, bạn nên chú ý:
- Các loại thuốc kháng sinh, thuốc chống tăng huyết áp, thuốc hạ sốt, giảm đau, thuốc nội tiết tuyến giáp… có thể làm giảm tác dụng của thuốc tránh thai.
- Các loại thuốc ngủ, an thần, chống động kinh, chống nấm, trị bệnh lao làm mất tác dụng của thuốc tránh thai.
Bạn hãy nhớ kỹ các nguyên tắc sử dụng thuốc tránh thai để luôn có một sức khỏe và tinh thần tốt nhất.
24/01/2022
ThS.B. Lê Võ Minh Hương
Phòng Công tác xã hội
Ngừa thai là một trong những vấn đề người phụ nữ cần quan tâm sau sinh. Nếu không áp dụng biện pháp tránh thai, bạn có khả năng mang thai lại rất sớm sau khi buồng trứng có hoạt động rụng trứng trở lại. Trường hợp không nuôi con bằng sữa mẹ, rụng trứng có thể xảy ra ngay sau sinh vài tuần. Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn có thể làm trì hoãn thời điểm bắt đầu rụng trứng sau sinh, tuy vậy nó thường có trở lại sau khoảng 6 tháng. Theo khuyến cáo của nhiều chuyên gia, bạn nên ngừa thai ít nhất 18 tháng trước khi mang thai lại. Sử dụng biện pháp ngừa thai sẽ giúp bạn kiểm soát được kế hoạch mang thai và tránh có thai ngoài ý muốn.
Ngay khi rụng rứng xảy ra, bạn đã có khả năng thụ thai. Ở hầu hết phụ nữ, rụng trứng xảy ra trước khi hành kinh 2 tuần. Điều này có nghĩa là bạn có khả năng thụ thai ngay cả khi chưa có kinh lại sau sinh. Bạn nên cân nhắc đến việc lựa chọn một biện pháp tránh thai sau sinh ngay từ khi đang mang thai. Bởi vì có rất nhiều phương pháp có thể lựa chọn, trong đó có một số phương pháp có thể áp dụng ngay sau sinh hoặc trước khi bạn xuất viện.
Khi lựa chọn một biện pháp tránh thai sau sinh, bạn nên cân nhắc đến các vấn đề sau:
- Thời điểm áp dụng: Có một số phương pháp tránh thai có thể áp dụng ngay sau sinh như cấy que, đặt vòng ... nhưng cũng có một số phương pháp cần chờ đợi vài tuần trước khi bắt đầu sử dụng như thuốc ngừa thai phối hợp.
- Nuôi con bằng sữa mẹ: Hầu hết các phương pháp ngừa thai là an toàn khi áp dụng cho những trường hợp có nuôi con bằng sữa mẹ. Tuy nhiên có một số phương pháp không được khuyến cáo sử dụng trong vài tuần đầu khi nuôi con bằng sữa mẹ do có nguy cơ ảnh hưởng lên nguồn sữa.
- Hiệu quả ngừa thai: Hầu hết các phương pháp ngừa thai như cấy que, đặt vòng, thuốc ngừa thai uống hàng ngày hoặc thuốc tiêm ngừa thai đều có hiệu quả ngừa thai cao. Trong khi các biện pháp rào chắn như bao cao su sẽ có hiệu quả thấp hơn, phụ thuộc vào cách sử dụng đúng hay không. Hiệu quả ngừa thai rất thấp với các biện pháp như tránh ngày phóng noãn, xuất tinh ngoài hoặc uống thuốc tránh thai khẩn cấp.
Một vài phương pháp ngừa thai bạn có thể lựa chọn sau sinh:
1. Que cấy ngừa thai Implanon:
Là phương pháp ngừa thai tạm thời có hiệu quả cao nhất cho đến hiện tại. Que tránh thai chứa nội tiết [etonogestrel] được cấy dưới da và có tác dụng ngừa thai trong 3 năm. Sau 3 năm hoặc sau khi tháo que cấy, hoạt động của cơ quan sinh sản sẽ nhanh chóng phục hồi và bạn có thể mang thai lại ngay sau đó. Sau khi sử dụng que cấy tránh thai, bạn có thể gặp phải một số thay đổi trong tính chất kinh nguyệt như hành kinh kéo dài, ra huyết nhiều hơn hoặc ít hơn bình thường, đôi khi có xuất huyết giữa chu kỳ hoặc vô kinh. Một số tác dụng phụ khác có thể gặp như đau đầu, thay đổi tâm trạng. Các tác dụng phụ sẽ tự ổn định và thường hết sau vài tháng.
2. Đặt vòng tránh thai:
Hiện nay vòng tránh thai dạng chữ T chứa đồng là loại thường được sử dụng nhất. Vòng được đặt vào lòng tử cung và có tác dụng ngừa thai trong 10 năm. Đây là một phương pháp ngừa thai tạm thời có hiệu quả cao với chi phí thấp và dễ sử dụng.
Ngoài ra, loại vòng tránh thai có chứa nội tiết [levonorgestrel] cũng là một lựa chọn tốt, đặc biệt ở những phụ nữ có thống kinh, rong cường kinh hoặc lạc nội mạc tử cung.
3. Thuốc uống ngừa thai hàng ngày:
- Thuốc ngừa thai chỉ chứa progestin: Có thể bắt đầu uống ngay sau sinh, bất kể bạn có nuôi con bằng sữa mẹ hay không. Progestin không ảnh hưởng đến sự sản xuất sữa mẹ.
- Thuốc ngừa thai phối hợp 2 hormone estrogen và progestin: Thời điểm bắt đầu sử dụng thuốc phụ thuộc vào việc bạn có nuôi con bằng sữa mẹ hay không:
- Nếu không nuôi con bằng sữa mẹ: bạn có thể bắt đầu uống thuốc tránh thai sau sinh 21 ngày.
- Nếu nuôi con bằng sữa mẹ không hoàn toàn: có thể bắt đầu uống thuốc sau 6 tuần.
- Nếu nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn: bạn nên bắt đầu uống thuốc sau 6 tháng.
Thuốc ngừa thai phối hợp có liên quan đến nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim, do đó nó không được khuyến cáo sử dụng đối với những trường hợp sau:
- Phụ nữ trên 35 tuổi và có hút thuốc lá.
- Có bệnh tăng huyết áp
- Tiền căn đột quỵ, nhồi máu cơ tim hoặc thuyên tắc tĩnh mạch sâu.
- Tiền căn đau đầu migraine
- Có bệnh lý ung thư vú hoặc tiền căn ung thư vú.
4. Thuốc tiêm tránh thai [DMPA]:
Thuốc tránh thai dạng tiêm, có chứa một loại Progestin gọi là depot medroxyprogesterone acetate [DMPA], ngừa thai nhờ tác dụng ngăn rụng trứng. Mỗi liều tiêm DMPA có tác dụng ngừa thai trong 3 tháng. Tiêm DMPA có thể dẫn đến nguy cơ loãng xương, bệnh tim mạch, do đó không khuyến cáo sử dụng cho những phụ nữ có nguy cơ bệnh lý này. Một số tác dụng phụ khác có thể gặp như hành kinh không đều, đau đầu, tăng cân.
5. Biện pháp rào chắn: Bao cao su nam là phương pháp rào chắn thường được sử dụng tại Việt Nam. Bên cạnh tác dụng ngừa thai, bao cao su có thể giúp phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục như lậu, clamydia, giang mai, HIV...
6. Cho con bú vô kinh: Là một phương pháp ngừa thai tạm thời dựa trên cơ chế không rụng trứng tự nhiên của cơ thể khi người phụ nữ có hoạt động cho con bú sữa mẹ. Đây là một phương pháp tránh thai tự nhiên, không tốn kém, không có nguy cơ cho sức khỏe người mẹ cũng như không có tác dụng phụ. Tuy nhiên, phương pháp này cần có yêu cầu khắt khe về tần suất và thời gian cho con bú. Bạn phải nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn, thời gian giữa 2 cữ bú sữa mẹ không dài quá 4 giờ vào ban ngày và 6 giờ vào buổi tối. Phương pháp này chỉ có hiệu quả trong 6 tháng đầu sau sinh, sau đó bạn cần áp dụng một biện pháp ngừa thai khác.
7. Triệt sản [thắt ống dẫn trứng hoặc thắt ống dẫn tinh]: Đây là một phương pháp ngừa thai vĩnh viễn, có hiệu quả ngừa thai cao. Bạn có thể lựa chọn triệt sản nếu vợ chồng không có kế hoạch sinh thêm con trong tương lai. Triệt sản có thể thực hiện sau sinh hoặc thắt ống dẫn trứng trong khi mổ lấy thai.
Tham khảo:
//www.acog.org/womens-health/faqs/postpartum-birth-control
//www.cdc.gov/reproductivehealth/contraception/index.htm