Vấn đề giá thịt heo "neo" ở mức cao và cách nào giảm nhiệt mặt hàng này một lần nữa được nêu tại cuộc họp Ban chỉ đạo giá ngày 21/4.
Chủ trì cuộc họp, Thủ tướng cho rằng giá các mặt hàng thiết yếu như lương thực, thực phẩm, nhất là thịt heo vẫn rất cao thời gian qua. "Có chuyện làm giá thịt heo hay không? Lò giết, mổ chợ đầu mối hay thành phần nào hưởng lợi trong vấn đề này?", Thủ tướng đặt vấn đề.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì cuộc họp Ban chỉ đạo điều hành giá ngày 21/4. Ảnh: VGP
Giải thích nguyên nhân đầu tiên khiến giá thịt heo chưa thể giảm, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn cho biết, trước tiên do cung chưa đáp ứng cầu về thịt trong nước. Số liệu của Bộ này cho biết, tốc độ tái đàn sau dịch tả heo châu Phi vẫn chậm khiến giá mặt hàng này tăng.
Dự kiến, tổng sản lượng heo hơi xuất chuồng quý II hơn 900.000 tấn và tăng thêm 100.000 tấn sau mỗi quý. "Cuối quý IV, lượng heo hơi xuất chuồng sẽ đạt hơn 1,1 triệu tấn, đáp ứng phần lớn nhu cầu tiêu dùng thịt trong nước", lãnh đạo Bộ Nông nghiệp cho biết.
Bên cạnh đó, giá bán lẻ thịt heo phụ thuộc vào giá heo hơi. Tức giá heo hơi càng cao, giá bán lẻ đến tay người tiêu dùng tăng tương ứng. Số liệu thống kê của Bộ Công Thương cho thấy, đầu tháng 4, mặt bằng giá heo hơi 73.000-78.000 đồng một kg, còn giá thịt bán tại chợ phổ biến 130.000-150.000 đồng mỗi kg. Hiện, giá heo hơi 80.000-90.000 đồng khiến mỗi kg thịt bán lẻ "nhảy" lên mức 145.000-165.000 đồng.
Một lý do khác cũng khiến giá thịt heo chưa thể giảm là chi phí khâu trung gian, mà theo Tổng cục Thống kê ước tính chiếm 70-90% giá thành. Chi phí này tăng 23.000-28.000 đồng một kg so với trước thời điểm có dịch tả heo châu Phi. Vì thế, Ban chỉ đạo giá cho rằng, việc rà soát, tổ chức lại hệ thống thị trường theo hướng tinh gọn, giảm bớt các kênh trung gian, phân phối sẽ góp phần giảm giá thịt heo.
Trước thực tế này, Thủ tướng yêu cầu các bộ kiểm tra, nếu phát hiện thao túng giá, đầu cơ, trục lợi thì "phải xử lý theo quy định pháp luật". Đi liền đó là tăng nguồn cung ứng thịt trong nước, song song với giải pháp tăng nhập khẩu mặt hàng này.
Cho rằng giá thịt heo hơi hiện tăng hơn 90.000 đồng một kg là "quá đáng", Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đặt vấn đề, "người chăn nuôi có hưởng không hay chỉ một bộ phận được lợi". Ông giao các bộ kiểm tra giá thành tại doanh nghiệp chăn nuôi quy mô lớn để có biện pháp giảm giá thịt heo hơi xuống, trước mắt về 60.000 đồng một kg.
Bộ Công Thương được giao nghiên cứu, đánh giá rõ tác động, ảnh hưởng nếu đưa thịt heo vào danh mục mặt hàng bình ổn và có đề án cụ thể báo cáo cấp thẩm quyền.
Bộ Tài chính tiếp thu ý kiến tại cuộc họp, hoàn thiện kịch bản, phương án điều hành giá từng sản phẩm, mặt hàng để bảo đảm kiểm soát tốc độ tăng CPI năm nay dưới 4%.
Liên quan đến khâu trung gian, trả lời VnExpress trước đây, ông Hoàng Anh Tuấn - Phó vụ trưởng Vụ thị trường trong nước từng ‘bác’ chi phí trung gian cao làm giá thịt heo tăng. Theo ông, giá thịt heo qua các công đoạn lưu thông và chế biến đến tay người tiêu dùng hiện theo đúng cơ chế thị trường. Việc tồn tại khâu trung gian là tất yếu để bảo đảm đưa hàng hóa đến tận tay người mua.
Với thịt heo, khâu trung gian có phần phức tạp hơn do mặt hàng này cần qua các công đoạn sơ chế, chế biến đặc thù trước khi đến tay người tiêu dùng. Giá thịt heo tăng dần do chi phí tăng tại các khâu của chuỗi cung ứng và chi phí qua các công đoạn giết mổ. Mỗi giai đoạn của chuỗi cung ứng, giá thịt heo sẽ tăng trung bình khoảng 8-10% do những đối tượng tham gia đều có chi phí sản xuất và cần mức lợi nhuận tương đương.
Nên từ doanh nghiệp chăn nuôi đến người tiêu dùng, giá heo hơi từ 70.000 đồng một kg sẽ tăng lên khoảng 90.000-100.000 đồng. Mặt khác, giá thịt heo thành phẩm còn qua các giai đoạn giết mổ, pha lóc nên bị hao hụt nhiều. Chẳng hạn, 100 kg heo hơi chỉ thu được 55 kg thịt ăn được [gồm cả nạc và mỡ]. Vì thế, từ giá thành 70.000 đồng một kg hơi, sau khi giết mổ, chi phí một kg thịt thành phẩm [cả nạc và mỡ] sẽ khoảng 127.000 đồng.
Nguyên nhân chính khiến giá thịt heo neo mức cao, theo ông Tuấn, do nguồn cung thịt trong nước giảm và thiếu so với nhu cầu tiêu dùng, chế biến.
Anh Minh
Truy xuất nguồn gốc thịt heo tại một nhà máy giết mổ - Ảnh: NGUYỄN TRÍ
Nhiều doanh nghiệp [DN] và lãnh đạo ngành nông nghiệp đều thừa nhận giá thịt heo tăng mạnh chủ yếu do nguồn cung không đáp ứng nhu cầu, bởi tổng đàn heo thịt đã giảm mạnh sau khi dịch tả heo châu Phi [ASF] xuất hiện và lan rộng tại Việt Nam vào năm 2019.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, thay vì áp đặt các mệnh lệnh hành chính để can thiệp vào giá thịt heo, Nhà nước nên có chính sách khuyến khích thay đổi thói quen tiêu dùng, nhất là trong bối cảnh giá gà và vịt đang dưới giá thành, giá thủy sản đang rất rẻ.
Nếu người dân sẵn sàng bỏ nhiều tiền hơn để mua thịt heo giá cao thay vì ăn thịt gà hay ăn cá giá rẻ là quyền của họ, lựa chọn của họ. Sao lại bắt người nuôi heo phải bán giá rẻ cho những người sẵn sàng chịu chi trả cho giá heo cao?
Ông Phạm Đức Bình [phó chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi VN]
Thịt heo tại chợ đầu mối Hóc Môn [TP.HCM] vẫn dồi dào - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Mua heo phải qua... "cò"?
Tại "thủ phủ heo" Đồng Nai, giá heo hơi vẫn còn ở mức rất cao, dao động từ 83.000 - 85.000 đồng/kg, tăng 10.000 - 13.000 đồng/kg so với đầu tháng 4.
Theo ghi nhận của chúng tôi, giá heo hơi được thương lái mua vào với mức trung bình 84.000 đồng/kg, cá biệt có một số hộ vừa xuất bán heo hơi với giá 87.000 đồng/kg.
Anh Lương Quốc Hùng - chủ trại heo tại xã Xuân Thọ, huyện Xuân Lộc - cho biết gia đình anh đang nuôi khoảng 300 con heo thịt chuẩn bị xuất chuồng.
Với giá bán 85.000 đồng/kg như hiện nay, mỗi con heo gia đình anh lời khoảng 2 triệu đồng, đồng thời khẳng định giá heo hơi khó "hạ nhiệt" do nguồn cung ít, trong khi giá thành sản xuất tăng cao.
Do ảnh hưởng của dịch ASF, hầu hết đàn heo nái và heo hậu bị của người dân bị thiệt hại khiến con giống khan hiếm và phụ thuộc vào các DN lớn. Giá heo giống hiện vào khoảng 3,3 triệu đồng/con [6 - 10kg], thậm chí lên đến 3,8 triệu đồng/con [23 - 25kg].
Tuy nhiên, để mua được heo giống, anh Hùng phải đặt trước từ nhiều tháng và chấp nhận chi khoảng 100.000 đồng/con cho đại lý cấp 1.
Muốn kéo giảm giá heo hơi xuống thấp, cần phải có giải pháp giảm giá con giống xuống còn khoảng 1 - 2 triệu đồng/con.
"Còn với giá con giống hiện nay, cộng thêm tiền cám, kháng sinh, thuốc thang, chi phí hao hụt, công cán, tiền điện và tiền trại, giá thành heo thịt xuất chuồng khoảng 6,6 triệu đồng/con, chưa tính những rủi ro khác" - anh Hùng nói.
Giá heo cao chính là một động lực quan trọng để người chăn nuôi đầu tư tăng đàn, tăng nguồn cung tương lai. Do đó, cần phải chấp nhận giá cao trong một thời gian để tăng đàn, khi đó nguồn cung sẽ tăng và giá cả giảm lại.
Ông Nguyễn Trí Công [chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Đồng Nai]
Bà Nguyễn Thị Kim Cúc [xã Hưng Lộc, huyện Thống Nhất] cho biết hiện gia đình bà đang nuôi khoảng 10 con heo thịt và rất muốn tăng đàn nhưng không mua được con giống.
Dù tính đến phương án giữ lại một vài con heo đẹp làm heo nái để chủ động được nguồn con giống, nhưng bà Cúc cho biết thời gian nuôi heo hậu bị đến khi đẻ lứa đầu tiên kéo dài gần cả năm, trong khi chưa biết giá heo thời gian tới như thế nào.
Theo một số thương lái trên địa bàn Đồng Nai, dù có mã code nhưng rất khó mua heo trực tiếp từ các DN FDI mà phải thông qua "cò" với giá chênh lệch hơn chục ngàn đồng/kg.
"Các DN FDI công bố xuất bán heo hơi với giá 70.000 đồng/kg. Song thực tế chúng tôi không thể mua trực tiếp heo từ công ty mà phải mua qua "cò" với giá 83.000 - 85.000 đồng/kg, nên giá thịt heo bị đẩy lên khi đến tay người tiêu dùng" - bà N., một thương lái tại huyện Thống Nhất, khẳng định.
Người dân mua thịt heo tại chợ Tân Sơn Nhất, quận Gò Vấp, TP.HCM - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Người chăn nuôi và tiêu dùng đều thiệt?
Trao đổi với Tuổi Trẻ, giám đốc một DN chăn nuôi có vốn đầu tư nước ngoài cho rằng đàn heo của các DN chăn nuôi lớn chiếm khoảng 35% tổng đàn heo cả nước nên việc điều chỉnh giá cả thịt heo trên thị trường là nhiệm vụ bất khả thi.
Việc giảm giá heo hơi xuất chuồng thời gian qua là do chỉ đạo từ các cơ quan chức năng nhưng cũng không thể kéo dài được lâu vì giá bên ngoài thị trường vẫn ở mức cao.
"Giá heo cao bản chất là do nguồn cung heo bị thiếu. Chúng tôi giảm giá theo yêu cầu của Bộ NN&PTNT từ 90.000 đồng/kg xuống còn 70.000 đồng/kg, nhưng các thương lái mua tại nhà máy đem ra cổng đã bán lại với giá 85.000 - 90.000 đồng/kg, kiếm lời 1,5 - 2 triệu đồng/con heo.
Như vậy, cả người chăn nuôi và người tiêu dùng đều không được hưởng lợi, mà chỉ có một bộ phận thương lái gom heo ở các nhà máy là siêu lợi nhuận" - vị giám đốc này chia sẻ.
Giám đốc một công ty chăn nuôi tại Bình Dương cũng cho rằng giá heo hiện nay đúng là đem lại mức siêu lợi nhuận cho người chăn nuôi thành công nhưng giá cả là do cung cầu quyết định.
Theo vị này, khi heo chết vì dịch ASF, chỉ người chăn nuôi nhỏ lẻ được Chính phủ hỗ trợ đền bù, còn DN không được hỗ trợ. Khi giá heo tăng cao hiện nay, DN chăn nuôi lại bị xem như tội đồ là điều rất vô lý.
"Các công ty chăn nuôi đều có nhiều loại như heo, gà thịt, gà đẻ và vịt. Thời gian qua giá gia cầm và trứng rẻ hơn rau, đâu có ai hô hào giải cứu DN trong khi DN hạch toán là lấy mặt hàng có lời bù vào mặt hàng bị lỗ. Nếu chỉ nhìn vào một mặt hàng có lời để nói chúng tôi là không công bằng" - vị này nói.
Ông Nguyễn Trí Công, chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Đồng Nai, nói việc các cơ quan quản lý cho rằng mức giá bán heo hơi khoảng 60.000 đồng/kg là đã thu siêu lợi nhuận do giá thành chỉ có 45.000 đồng/kg là "cách tính máy móc và thiếu hợp lý".
Bởi số liệu này được tính toán trong tình trạng không có dịch bệnh, khi mà tỉ lệ hao hụt heo ở mức 3 - 5%. Với tình hình dịch ASF chưa có vắcxin phòng chống hay thuốc đặc trị, tỉ lệ chết có thể lên đến 30 - 35%.
"Với tỉ lệ hao hụt lên tới 30 - 35%, tức nuôi 3 con chết 1 con, giá thành bị đội lên rất cao và mức độ rủi ro quá lớn. Nếu mức giá bán ra không đủ hấp dẫn, sẽ không ai dám đầu tư nuôi heo giai đoạn này. Giá heo cao chính là một động lực quan trọng để người chăn nuôi đầu tư tăng đàn, tăng nguồn cung tương lai. Do đó, cần phải chấp nhận giá cao trong một thời gian để tăng đàn, khi đó nguồn cung sẽ tăng và giá cả giảm lại" - ông Công nói.
Lò mổ Thy Thọ [TP Long Khánh, Đồng Nai] chuẩn bị đơn hàng cho một hệ thống siêu thị trên địa bàn - Ảnh: A LỘC
Phải thay đổi thói quen tiêu dùng
Ông Phạm Đức Bình, phó chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Việt Nam, cho rằng việc xem thịt heo như một mặt hàng không thể thiếu khiến cho Chính phủ và các bộ ngành có những quyết định và chính sách chưa hợp lý, không khả thi và phi thị trường.
"Chính phủ lấy tiền đâu ra mà bình ổn thị trường thịt heo. Trong khi giá tăng là do nguồn cung thiếu hụt nghiêm trọng. Muốn giá giảm chỉ có cách hoặc là tăng nguồn cung, hoặc là giảm nhu cầu" - ông Bình nói.
Theo ông Bình, tăng nguồn cung là khuyến khích người chăn nuôi tái đàn, nhưng điều này mất nhiều thời gian. Giải pháp khác là tăng cường nhập khẩu thịt heo về để tăng nguồn cung trong nước.
Tuy nhiên, do hoạt động chăn nuôi heo tại nhiều nước cũng bị dịch ASF tấn công, chưa kể dịch COVID-19 cũng ảnh hưởng đến nguồn cung và cầu thịt heo, nên giá thịt heo thế giới cũng tăng lên. Việc nhập khẩu một lượng rất lớn thịt heo về Việt Nam là không dễ dàng như trước kia.
Do đó, theo ông Bình, cách tốt nhất là người tiêu dùng chuyển sang dùng loại thịt khác thay thế thịt heo. Thời gian qua giá gà giảm sâu, nhiều lúc thấp hơn giá rau.
Giá vịt, giá trứng cũng ở mức thấp. Giá cá tra không xuất khẩu được cũng ở mức rất rẻ. Người tiêu dùng hoàn toàn có thể thay thế thịt heo bằng các loại thịt này vừa đảm bảo chi tiêu mà giảm nhu cầu vào thịt heo.
"Trong hoàn cảnh dịch bệnh và giá cao, thói quen cần phải thay đổi để thích ứng. Nếu người dân sẵn sàng bỏ nhiều tiền hơn để mua thịt heo giá cao thay vì ăn thịt gà hay ăn cá giá rẻ là quyền của họ, lựa chọn của họ. Sao lại bắt người nuôi heo phải bán giá rẻ cho những người sẵn sàng chịu chi trả cho giá heo cao?" - ông Bình thắc mắc.
Theo TS Nguyễn Đức Thành - nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách, việc buộc các DN phải giảm giá bán heo hơi thời gian qua là phi thị trường.
Việc áp đặt giá bán của DN chăn nuôi hay hệ thống phân phối như vậy là gây thiệt hại cho DN, còn người tiêu dùng vẫn phải ăn thịt đắt như bình thường. Bởi thịt heo cũng giống như các mặt hàng khác, nguồn cung khan hiếm chi phối giá cả.
Hệ thống phân phối cũng góp phần làm cho giá thịt đến tay người tiêu dùng tăng cao.
"Nhưng nếu tác động quá mạnh vào khâu phân phối sẽ làm giảm động lực phân phối, càng khiến cho giá tăng cao. Do đó, hãy để thị trường tự vận hành. Nhà nước có thể giảm bớt sự căng thẳng về nguồn cung bằng các chính sách hỗ trợ nông dân tái đàn heo, khuyến khích DN nhập khẩu thịt heo về để tăng nguồn cung trong nước" - ông Thành nói.
Giá gà xuất chuồng vẫn dưới giá thành
Dán tem truy xuất nguồn gốc thịt gà tại một nhà máy - Ảnh: NGUYỄN TRÍ
Thông tin từ nhiều trại nuôi gà tại khu vực Đông Nam Bộ cho biết giá gà công nghiệp [lông trắng] bán ra tại chuồng hiện tăng nhẹ so với tuần trước, lên mức 21.000 đồng/kg.
Tuy vậy, giá này vẫn thấp hơn giá thành chăn nuôi 3.000 đồng/kg, cộng với mức giá thấp kéo dài trước đó khiến người nuôi thua lỗ nặng. Tương tự, giá vịt bán ra tại chuồng hiện ở mức thấp, khoảng 30.000 - 40.000 đồng/kg tùy loại.
Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Lê Văn Quyết - phó chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi gia cầm Đông Nam Bộ - nhận định giá gà ở mức thấp kéo dài do nhu cầu tiêu thụ giảm vì ảnh hưởng từ việc cách ly xã hội bởi COVID-19. Tuy vậy, giá gà dễ biến động nên có thể tăng nhanh nếu thị trường tiêu thụ tốt hoặc nguồn cung giảm.
Cùng ngày, ghi nhận tại một số siêu thị ở TP.HCM cho thấy giá thịt gà vẫn đứng ở mức khá cao với đùi gà và cánh gà 75.000 - 90.000 đồng/kg, ức gà 65.000 - 73.000 đồng/kg, má đùi 45.000 đồng/kg...
Theo một số siêu thị, giá thịt gà bán ra tại nhiều siêu thị cao hơn nhiều so với giá bán tại trại là do thịt gà tiêu thụ trong siêu thị có nguồn cung chủ yếu từ mô hình nuôi theo chuỗi, giá bán ký kết cố định với mức 23.000 - 25.000 đồng/kg.
NGUYỄN TRÍ
Ông Phùng Đức Tiến [thứ trưởng Bộ NN&PTNT]:
Sẽ tạo thuận lợi tối đa cho nhập thịt heo
Tính đến hết ngày 27-4, Việt Nam đã nhập được 54.000 tấn thịt heo, tăng trên 300% so với cùng kỳ năm 2019. Bộ NN&PTNT đã chỉ đạo Cục Thú y các thủ tục hành chính về kiểm dịch, kiểm tra chất lượng phải đảm bảo ngắn nhất, nhanh nhất và đảm bảo tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng nhập 100.000 tấn thịt heo để ổn định nguồn cung trong nước.
Bộ NN&PTNT cũng sẽ tiếp tục phối hợp cùng Bộ Công thương, Bộ Tài chính khẩn trương hỗ trợ tối đa cho các DN tìm kiếm các nguồn hàng có giá hợp lý để các đơn vị tăng nhập khẩu heo.
Đặc biệt, Bộ NN&PTNT đã làm việc với nhiều địa phương đề nghị chỉ đạo và kêu gọi các DN vừa và nhỏ, các trang trại, hộ chăn nuôi đẩy mạnh tăng đàn, tái đàn đảm bảo an toàn sinh học. Bởi việc tái đàn, tăng đàn heo là giải pháp để đảm bảo đủ cân đối cung cầu và hạ giá thịt heo.
Với tốc độ tái đàn như hiện nay, tổng sản lượng thịt heo hơi xuất chuồng cả năm 2020 dự kiến khoảng 4 triệu tấn, trong đó quý 2-2020 đạt hơn 900.000 tấn, quý 3-2020 đạt hơn 1 triệu tấn, quý 4-2020 gần 1,1 triệu tấn. Như vậy, đến quý 3 hoặc 4 sẽ cơ bản đáp ứng được phần lớn nhu cầu thịt heo.
Lãnh đạo Bộ NN&PTNT kiểm tra thịt heo nhập khẩu - Ảnh: B.N.N.
Ông Nguyễn Văn Trọng [phó cục trưởng Cục Chăn nuôi, Bộ NN&PTNT]:
Thiếu con giống để tái đàn, tăng đàn
Dù các DN chăn nuôi lớn đã hạ giá bán heo hơi xuống 70.000 đồng/kg từ ngày 1-4 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, tuy nhiên do đàn heo tại các DN chăn nuôi chỉ chiếm 35% tổng đàn, trong khi heo tại các trang trại, gia trại và hộ dân chiếm đến 65% tổng đàn, vẫn được bán với giá 80.000-90.000 đồng/kg khiến cho giá thịt heo vẫn neo ở mức cao.
Giá thịt heo vẫn tăng thời gian qua chủ yếu do thiếu nguồn cung và chi phí khâu trung gian cao. Để giảm giá thịt heo, không còn cách nào khác ngoài việc tăng nguồn cung. Tuy nhiên, việc tái đàn và tăng đàn sau dịch ASF đang gặp nhiều khó khăn do nguồn cung con giống khan hiếm, giá cao từ 2,5-3 triệu đồng/con giống.
Tại nhiều địa phương như Hải Phòng, Hưng Yên, Thái Bình…, tốc độ tái đàn rất thấp, có nơi chỉ mới hơn 30% tổng đàn so với trước khi có dịch ASF, do e ngại dịch tái phát. Đàn nái đang còn tập trung chủ yếu ở các DN chăn nuôi lớn nhưng các đơn vị này cũng tái đàn, tăng đàn nội bộ, hạn chế bán ra ngoài.
Ông Huỳnh Thành Vinh [giám đốc Sở NN&PTNT Đồng Nai]:
Giá thành chăn nuôi cao
Đồng Nai đang còn hơn 2 triệu con heo, giảm khoảng 500.000 con so với thời điểm trước dịch ASF [tháng 4-2019]. Hầu hết heo thuộc các trang trại lớn, còn các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ gần như không còn.
Trong khi đó, giá heo giống hiện rất cao và phụ thuộc vào các DN có vốn đầu tư nước ngoài [FDI]. Những DN FDI có đàn giống tốt hầu như "khống chế" giá heo giống hiện nay.
Với mức giá trên 3 triệu đồng/con heo giống thì khi xuống các trang trại, giá thành đã khoảng 60.000 đồng/kg. Do đó, nếu với mức giá bán khoảng 70.000 đồng/kg, các trang trại nhỏ lẻ không phải DN FDI chắc chắn sẽ thua lỗ.
C.TUỆ - A LỘC
TRẦN MẠNH - A LỘC