Dấu gạch chéo nghĩa là gì
Mục lục
Mình đã có ý định viết bài này khá lâu bởi mình thấy việc nắm được quy tắc viết chính tả tiếng Việt sẽ giúp cho chúng ta chỉn chu và trở nên chuyên nghiệp hơn, kể cả khi bạn không phải là một content writer, copywriter hay nhà báo. Kỳ thựclúc đầu mình tính đặt tên bài viết là Quy ước thể hiện văn bản, tuy nhiên điều này dễ khiến nhiều bạn nhầm lẫn sang nội dung trình bày văn bản hành chính mà Bộ nội vụ quy định. Show
Những người bạn của mình hoạt động trong lĩnh vực marketing thường search các từ kiểu như: nguyên tắc viết hoa, các lỗi chính tả thường gặp, quy tắc chính tả, nguyên tắc viết tắt, quy tắc viết từ nước ngoài, v.v...Hiếm thấy ai nghĩ ra được cụm từ "thể thức trình bày văn bản"để tìm kiếm cả. Bởi vậy với cách đặt tiêu đề như thế này mình hi vọng nó sẽ đến được với nhiều bạn cần. À, mình viết bài này chủ yếu cho các bạn marketing hay hỏi mình, nên nó được để trong danh mục học marketing. ;)))
Hôm nay là một buổi sáng chủ nhật, Sài Gòn lúc sớm mưa lất phất và một chút hơi mát khá dễ chịu. Nó là động lực để mình dậy sớm, đi xuống nhà ngồi trong Highland Coffee, Saigonres Plaza Nguyễn Xí soạn nội dung này. Đây là lần thứ 2 mình ngồi ở đây và mình quyết định chọn nó quán ruột thay vì The Coffee House như lúc trước. 30s dành cho cảm xúc của mình đã xong. Giờ thì mình quay trở về vấn đề 6 quy tắc sẽ trình bày, mình muốn lưu ý rằng đây là nội dung bạn hãy đón nhận với tâm lý thông tintham khảo,bạn sẽ gặp một số nội dung hiện vẫn còn nhiều tranh cãi. Vậy nên, hãy tự chọn cho mình cách thể hiện nào bạn cho là phù hợp và được nhiều tờ báo uy tín hiện nay sử dụng.
Bài viết này rất dài, bạn có thể bấm vào nút Mục lục bên phải để chuyển đến ngay nội dung cần nhé. Quy tắc viết hoaMục tiêu là giảm thiểu những chữ viết hoa không cần thiết, giảm thao tác của người viết và đồng thời đỡ gây rối mắt người đọc. 1. Viết hoaa)Viết hoa tất cả các chữ của danh từ riêng. Ví dụ: Hà Nội, Sài Gòn, tỉnh Thanh Hóa, sân bay Tân Sơn Nhất, nhà thơ Tố Hữu. b) Viết hoa chữ đầu các tổ chức, cơ quan cấp cao nhất của Đảng và thuộc các hệ thống lập pháp, hành pháp, tư pháp. Ví dụ: Đảng, Quốc hội, Nhà nước, Chính phủ, Ủy ban nhân dân, Hội đồng nhân dân, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân.
Việc viết hoa các tổ chức, cơ quan cao nhất của Việt Nam là để thể hiện sự tôn trọng. Không áp dụng cho các cơ quan tương tự của nước ngoài (ví dụ, chỉ viết là đảng Cộng sản Trung Quốc, đảng Cộng hòa Mỹ, chính phủ Anh). c)Viết hoa chữ đầu của các từ, cụm từ chỉ chức vụ, chức danh khi chúng đi kèm với danh từ riêng (nếu đứng một mình như một danh từ chung thì không viết hoa).
Ví dụ: Tổng bí thư Trần Phú, Tổng thống Obama.
Ví dụ: Giáo sư Võ Tòng Xuân, Bà mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Thứ.
Ví dụ: Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP. HCM. d) Viết hoa chữ đầu của từ thứ nhất và chữ đầu của từ (hoặc cụm từ) tiếp theo chỉ tính chất đặc trưng của cơ quan, đơn vị. Ví dụ: Ban Tổ chức chính quyền, Bộ Tài chính, Hội Liên hiệp thanh niên, Đoàn Thanh niên cộng sản. đ) Viết hoa chữ đầu của từng thành phần hợp lại tạo thành tên cơ quan, đơn vị. Ví dụ: Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội. e) Một số lưu ý khác
Ví dụ: Canh Dần, Giáp Thân.
Ví dụ: tết Trung thu, tết Nguyên đán.
Ví dụ: luật Nghĩa vụ quân sự, bộ luật Lao động.
Ví dụ: Công ty xuất nhập khẩu Thăng Long, Công ty cổ phần tư vấn xây dựng Đại Phát.
2. Không viết hoaĐương nhiên, nội dung này trừ trường hợp bắt buộc viết hoa đầu câu. a) Không viết hoa danh từ chung chỉ địa điểm, nơi chốn: xã, phường, quận, huyện, tỉnh, thành phố, nước, châu, sông, núi, biển, vịnh, cầu, đường, quốc lộ, v.v... Ví dụ: xã Tân Hiệp, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang (không viết: Tỉnh Tiền Giang); châu Á, đường Đồng Khởi, quốc lộ 51(không viếtQuốc lộ 51). Lưu ý giữa các đơn vị hành chính chỉ dùng dấu phẩy, không dùng dấu gạch ngang (-) để tránh tình trạng lặp trong các địa danh đã có dấu này (chẳng hạn Thừa Thiên - Huế, Bà Rịa - Vũng Tàu, Tân Kỳ - Tân Quý, v.v...). Ví dụ: thôn Trà Phương, xã Thụy Hương, huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng (không viết: thôn Trà Phương - xã Thuỵ Hương - huyện Kiến Thuỵ - thành phố Hải Phòng). b) Không viết hoa những từ chỉ ngành nghề, cấp độ khi đứng sau một danh từ khác: hải quan, bộ đội, công an, thủy sản, trung ương, cao đẳng, trung học, tiểu học, v.v... Ví dụ: Trường tiểu học Bàu Sen (không viết: Trường Tiểu học Bàu Sen), Ban chấp hành trung ương Đoàn TNCS (không viết:Ban chấp hành Trung ương Đoàn), ngành hải quan, bộ đội biên phòng, lực lượng cảnh sát nhân dân. c) Không viết hoa những từ chỉ mùa, vụ: xuân, hè, thu, đông, chiêm, v.v... Ví dụ: mùa xuân (không viết: mùa Xuân), lúa xuân, khoai vụ đông, vụ hè thu (không viết: vụ Hè Thu). d) Không viết hoa những từ chỉ phương hướng: đông, tây, nam, bắc, đông nam, tây bắc, v.v... Ví dụ: gió đông nam, phía tây huyện Bình Chánh. Lưu ý, nếu trường hợp các từ chỉ phương hướng kết hợp với danh từ khác thành từ ghép chỉ địa danh thì viết hoa. Ví dụ: Nam bộ, Đông Nam bộ, Tây nguyên, miền Bắc, miền Nam. - Thống nhất dùng các từ: miền Bắc, miền Trung, miền Nam thay cho cách gọi bất nhất hiện nay (phía Bắc, miền Trung, phía Nam).
đ) Không viết hoa những từ chỉ cấp bậc, học vị, chức danh: tiến sĩ, thạc sĩ, tú tài, cử nhân, bác sĩ, kỹ sư, giảng viên, binh nhất, hạ sĩ, đại tá, thượng tướng.Tuy nhiên, có thể cho phép ngoại lệ với những người quá nổi tiếng, chẳng hạn Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Ví dụ: bác sĩ Nguyễn Khắc Viện, tiến sĩ Mai Hồng Quỳ, thượng sĩ Phan Lê Sơn, thượng tướng Lê Văn Dũng. e) Không viết những từ chỉ đoàn thể, tổ chức xã hội khi kết hợp với từ khác thành từ ghép. Ví dụ: đảng viên, đoàn viên, hội viên, chi đoàn, Huyện đoàn Quảng Trạch (không viết: Huyện Đoàn Quảng Trạch), Tỉnh hội LHTN Vĩnh Long, Chi bộ Khoa Ngữ văn (không viết: Chi Bộ Khoa Ngữ văn). g) Không viết hoa những từ chỉ ngày trong tuần, tháng trong năm: hai, ba, tư, mười một, giêng, chạp, v.v... Ví dụ: thứ hai,(không viết: thứ Hai),thứ ba, chủ nhật (không viết: Chủ Nhật), tháng sáu, tháng chạp(không viết: tháng Chạp). h) Không viết hoa những từ có gốc tiếng nước ngoài, thông dụng trong đời sống: vitamin, internet, fax, karaoke, heroin, container, taekwondo, wushu, web, v.v... Ví dụ: truy cập internet (không viết: truy cập Internet), thu giữ 5 kg heroin. Lưu ý, có những từ nước ngoài đã được Việt hóa, phiên âm và dùng phổ biến thì viết theo dạng phiên âm, không có gạch nối, không viết hoa. Ví dụ: a xít, vi rút, ki ốt, vắc xin, xi măng, sốc. i) Không viết hoa sau dấu hai chấm (:), trừ trường hợp danh từ riêng hoặc bắt đầu câu. Ví dụ: Hội thao lần này gồm các môn: bóng đá, cầu lông, bơi, cờ tướng. k) Không viết hoa những từ vốn là tên chỉ khu vực địa lý hoặc chủng tộc nào đó đã mất tính chất tên riêng. Ví dụ: mực tàu (không viết mực Tàu), gió lào (không viết: gió Lào). l) Không viết hoa các môn học,trừ các môn dính tới tên riêng (môn Anh văn, tiếng Pháp, Việt Nam học, v.v...). Ví dụ: môn toán (không viết: môn Toán), môn hoá học (không viết: môn Hoá học), môn vật lý (không viết: môn Vật lý). Quy tắc viết tắt
a)Viết tắt từ đầu của những từ, cụm từ đã thông dụng ở dạng viết tắt, khi đọc có thể hiểu ngay,nhưng phải viết chữ in hoa. Ví dụ 1: HTX, CLB, XNK, TAND, Viện KSND, UBND, HĐND, GD-ĐT, LĐ-TB-XH, T.Ư, LHQ, TP.HCM, ĐBSCL. Ví dụ 2: Bộ GD-ĐT, khu vực ĐBSCL, T.Ư Đoàn, Tổng thư ký LHQ, UNESCO. b)Viết tắt ở dạng rút gọn những tên riêng, nếu chỉ có một (nhất thể). Ví dụ: T.Ư Đảng (thay vì phải viết đầy đủ là Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam), Bộ Chính trị, T.Ư Đoàn. c)Viết tắt những từ được dùng nhiều lần (ít nhất 3 lần) trong một tin (hoặc bài) sau khi đã có một lần viết đầy đủ. Lưu ý, nguyên tắc chỉ viết tắt khi thật cần thiết. Ví dụ: Công ty liên doanh Phú Mỹ Hưng (PMH). d)Viết tắt những từ chỉ đơn vị đo lường, tiền tệ, thời gian: m (mét), m2 (mét vuông), km (ki lô mét), ha (héc ta), kg (ki lô gam), gr (gam), kWh (ki lô wat/giờ), đ (đồng), USD (đô la Mỹ), g (giờ), v.v...
đ) Viết tắt những danh từ chỉ nơi chốn có tần suất sử dụng cao: quận (Q), huyện (H), thành phố (TP). Sau chữ viết tắt phải dùng dấu chấm chứ không để khoảng trắng. Ví dụ: Q. Tân Bình, H. Từ Liêm, TP. HCM, TP. Thanh Hóa. Quy định kỹ thuậta) Viết ngày tháng nămPhải sử dụng dấu chấm để ngăn cách. Ví dụ: ngày 3.12.2004, ngày 19.5.1890 (không viết:3-12-2004; 03.12.2004 hoặc 19.05.1890).
b) Viết số và chữ số
Ví dụ: Hội LHTN tỉnh Kiên Giang năm nay tổ chức được 758 đội nhóm thanh niên tình nguyện; Ngân hàng Thế giới cho Việt Nam vay ưu đãi 230 triệu USD. Ví dụ: viết thế kỷ 21 (không viết:thế kỷ XXI), quý 4/2004 (không viết: quý IV/2004).
Ví dụ: Bộ Giáo dục - Đào tạo. c) Khoảng cách các dấu và từ
Ví dụ: Ông A cho biết:(không viết: Ông A cho biết :)
Ví dụ: Ai chịu trách nhiệm? (không viết: Ai chịu trách nhiệm ?)
d) Tên các tác phẩm văn học nghệ thuật, báo chíViết in nghiêng, không để trong dấu ngoặc kép. Ví dụ: Báo Thanh Niên, tác phẩm Số đỏ, phim Hà Nội trong mắt ai. Quy tắc sử dụng từ nước ngoài
a) Tên quốc gia, lãnh thổNguyên tắc chung vẫn dựa trên tính phổ biến và tạm sử dụng cách viết tiếng Anh của Hãng thông tấn BBC (Anh quốc). Tuy nhiên, những địa danh được phiên âm Hán-Việt đã quen dùng thì giữ nguyên. Ví dụ: Ý, Pháp, Đan Mạch, Ai Cập, Ma Rốc, Hàn Quốc, Trung Quốc, v.v... (lưu ý, không dùng dấu gạch ngang giữa các chữ, chẳng hạn Ai-Cập). b) Tên người Trung QuốcTên người Trung Quốc nên sử dụng phiên âm Hán - Việt. Ví dụ: Lý An (không viết:Ang Lee), Chương Tử Di (không viếtZiyi Zhang). Trong một số trường hợp đặc biệt, có thể viết vừa phiên âm vừa tên gốc tiếng Anh quen thuộc của người liên quan. Ví dụ: Lý Tiểu Long (Bruce Lee). c) Tên người Hàn QuốcTên người Hàn Quốc chú ý sau dấu gạch ngang (luôn có) là chữ thường không hoa. Ví dụ: Park Chi-sung. d) Từ khoa học
Ví dụ: Bướmhoa xám trắng tên khoa học là Junonia alites.
Quy tắc sử dụng "i" và "y"Hiện còn nhiều tranh cãi về cách dùng i và y, tuy nhiên căn cứ vào cách dùng phổ biến lâu nay trên báo Thanh Niên, tạm thống nhất cách viết như sau. Các trường hợp dễ dùng saia) Từ Hán - Việt
Ví dụ: cứu cánh của đạo Phật là giác ngộ chúng sinh.
Ví dụ: tập trung giúp đỡ(không viết: tập trung hỗ trợ). b) Từ địa phương
Trong trường hợp có nhiều danh từ địa phương cùng chỉ một sự vật hiện tượng thì ưu tiên sử dụng từ thường dùng ở miền Nam(vùng có số phát hành báo lớn nhất). Thống nhất viết cọp(không viết: hổ), heo (không viết: lợn), bột ngọt(không viết: mì chính,hẻm (không viết: kiệt, ngõ).Trong các câu trích phát biểu trực tiếp thì giữ nguyên từ địa phương.
c) Tên riêng
d) Một số khái niệmMột số khái niệm cần viết đúng bản chất. Ví dụ: lượng vàng (không viết: cây vàng), hécta đất(không viết: mẫu đất),dây sên xe đạp(không viết: dây xích xe đạp). Hi vọng tài liệu này sẽ góp phần nhỏ vào việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, giải quyết được một số bất đồng trong vấn đề sử dụng ngôn ngữ, thể hiện sự chuyên nghiệp, cải thiện hiệu suất và thời gian xử lý tin, bài viết cho bạn. P/s: Mình cũng không nhớ hết các quy tắc này đâu, thỉnh thoảng quên mình vẫn lấy ra xem lại và áp dụng. >,< Danh mục tài liệu tham khảo
|