Có thể phân cách tổ chức STEAM thành 4 cấp đó sự khác biệt giữa cấp đó 1 và 2 là
Giáo dục STEAM là một trong những phát kiến mang tính đột phá trong lĩnh vực giáo dục thế kỷ 21. Đây cũng là một trong những định hướng giáo dục được INSPIRE SCHOOLs lồng ghép chặt chẽ và xuyên suốt chương trình giáo dục liên cấp của mình. Bài viết hôm nay sẽ giúp Quý phụ huynh hiểu rõ hơn về câu chuyện lịch sử đằng sau giáo dục STEAM, đồng thời khám phá cách mà các quốc gia có nền giáo dục tiến bộ áp dụng STEAM như thế nào. Show
“Zoom” vào lịch sử của giáo dục STEAM và việc vận dụng STEAM khắp các châu lụcĐầu tiên, chúng ta sẽ tìm hiểu lại một chút về khái niệm giáo dục định hướng STEAM. Đây là mô hình giáo dục tập trung vào Science – Khoa học, Technology – Công nghệ, Engineering – Kỹ thuật, Art – Nghệ thuật và Mathematics – Toán học. Mục đích chính của STEAM là mang lại cho học sinh kiến thức khoa học thực tiễn và các kỹ năng cần thiết của thế kỉ 21 trong các lĩnh vực đa ngành, liên quan, .. Ví dụ như bộ kĩ năng 4C (Communication, Creativity, Collaboration, Critical Thinking). Giáo dục STEAM: Quá trình hình thành và phát triển của một định hướng tiến bộCác “tiền thân” của giáo dục STEAM đã xuất hiện từ rất sớm. Quay ngược thời gian về thế kỷ 16, chúng ta có những bức vẽ mô phỏng cấu trúc xương người của Leonardo Da Vinci (Nghệ thuật kết hợp cùng Khoa học sinh học), chúng đã giúp ích rất nhiều cho các nghiên cứu giải phẫu học. Ngoài ra, sự ra đời của nhiều trường Đại học về kỹ thuật tại Châu Âu như Napoleon’s School for Industry (1806), Vocational Education Act (1917)…, đề cao việc giáo dục khoa học – kỹ thuật, cũng được xem là các dấu ấn đầu tiên của giáo dục STEAM ở thế kỷ 19. Đến năm 2001, các nhà quản lý khoa học tại Quỹ Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ (NSF) mới chính thức cho ra mắt sáng kiến giáo dục STEM, trước đó là SMET. Khi sự cạnh tranh trên toàn cầu ngày càng tăng cao, các quốc gia bắt đầu nhận ra rằng đã đến lúc chuẩn bị cho thế hệ trẻ các kiến thức và kỹ năng cần thiết để giúp họ thành công để trở thành lực lượng lao động chất lượng cao trong tương lai. Mà giáo dục STEM chính là định hướng phù hợp nhất cho việc hoàn thành mục tiêu này. Thời gian đầu, STEM phát huy tác dụng rất tốt. Nhưng người ta nhanh chóng phát hiện tổ hợp 4 lĩnh vực này vẫn còn nhiều thiếu sót. Sau một thời gian nghiên cứu lại, các nhà hoạch định giáo dục thấy rằng, tuy STEM là định hướng của sự đổi mới, song lại thiếu đi yếu tố cần thiết cho sự thay đổi và tiến bộ – chính là yếu tố sáng tạo. Do đó, họ quyết định bổ sung thêm yếu tố Nghệ thuật vào STEM, tạo thành tổ hợp STEAM hoàn chỉnh như ngày nay. Trường Rhode Island chuyên về Thiết kế (RISD), một trong những đơn vị tiên phong trong việc bổ sung nghệ thuật vào mô hình STEM, cho rằng sự hỗ trợ lẫn nhau giữa nghệ thuật và khoa học là cực kỳ quan trọng. Cựu Chủ tịch RISD John Maeda, người có nhiều ảnh hưởng đến STEAM, đã đề cao ý tưởng cho rằng mô hình tư duy thiết kế (design thinking) và sự sáng tạo (creativity) là những yếu tố cần thiết cho sự đổi mới. Từ đó, chúng ta có giáo dục STEAM như ngày nay, với sự phối hợp chặt chẽ giữa 5 nhóm ngành quan trọng nhất của thế kỷ này. Định hướng giáo dục STEAM đã và đang được ứng dụng như thế nào từ Châu Âu sang Châu Á?Hoa Kỳ có thể được xem là “cái nôi” của giáo dục STEAM hiện đại. Tại quốc gia này, STEAM được đưa vào chương trình giáo dục từ cấp Tiểu học, thông qua đa dạng các đầu sách tham khảo được minh họa sống động, giúp học sinh dễ dàng hình dung được các khái niệm có phần trừu tượng và khó hiểu so với độ tuổi của các em. Đồng thời, việc tiếp xúc sớm với STEAM cũng giúp học sinh bổ sung thêm các từ vựng chuyên ngành cần thiết và từng bước hình thành tư duy khoa học. Ở bậc Trung học, học sinh Hoa Kỳ được khuyến khích đọc thêm nhiều thể loại sách STEAM khác nhau, từ hư cấu đến phi hư cấu. Điều này nhằm giúp các em trau dồi kiến thức chuyên ngành, phát triển các các kỹ năng tư duy, ngôn ngữ và thực hành. Song song đó, các hoạt động thí nghiệm, thực hành cũng được tổ chức thường xuyên nhằm đưa các em đến gần hơn với các lý thuyết đã học. Còn ở New Zealand, định hướng STEAM được triển khai theo hướng kích thích tư duy logic và phản biện, đề cao các hoạt động ứng dụng thực tiễn. Quốc gia này chủ trương áp dụng phương thức dạy học lấy học sinh làm trung tâm và học dựa tập dựa trên dự án. Học sinh sẽ được chủ động trong suốt quá trình nghiên cứu bài học và trình bày ý tưởng trước lớp, sau đó giáo viên mới góp ý giúp các em điều chỉnh. New Zealand còn đưa Công nghệ số vào chương trình giảng dạy STEAM để giúp học sinh bắt kịp xu thế của thời đại. Yếu tố nghệ thuật và sáng tạo cũng được các trường tại đây tập trung phát triển. Một đại diện từ Trung Đông đang thực hiện giáo dục STEAM khá tốt đó là Israel. Trẻ em Israel được tiếp xúc với STEAM từ những năm Mẫu giáo, qua 3 bộ môn Khoa học, Công nghệ và Toán. Đến cấp bậc Tiểu học, các em sẽ được học đủ tất cả bộ môn thuộc STEAM, chủ yếu khai thác từ các hoạt động sống hằng ngày. Ở cấp Trung học, học sinh sẽ được học kiến thức liên ngành STEAM thay vì các phân môn độc lập. Mục tiêu là trang bị cho các em cả hiểu biết lẫn khả năng vận dụng. Quốc gia này còn thường xuyên phối hợp với các tập đoàn công nghệ lớn như Google và IBM để mang lại cho học sinh nhiều chương trình trải nghiệm thực tế. Ở phạm vi Châu Á, chúng ta có Hàn Quốc chính thức đưa STEAM vào chương trình phổ cập giáo dục toàn quốc vào năm 2009. Còn ở đảo quốc Singapore, nhiều trường quốc tế đã sớm cho học sinh tiếp xúc với nhiều thiết bị tân tiến như máy in 3D và cả các ứng dụng lập trình, nhằm tạo điều kiện cho học sinh tự xây dựng mô hình học tập. Trong những năm gần đây Việt Nam cũng đang ngày càng đề cao định hướng STEAM trong giáo dục, chúng ta sẽ tìm hiểu kỹ hơn ngay trong phần dưới đây. Việc áp dụng giáo dục STEAM tại Việt Nam nói chung và tại INSPIRE SCHOOLs nói riêngGiáo dục STEAM bắt đầu xuất hiện và lan rộng tại đất nước ta vào khoảng năm 2012. Lúc này, STEAM chỉ mới tập trung vào lập trình và robotic. Sự lan rộng của định hướng này xuất phát từ các cuộc thi quốc tế về chế tạo robot do các công ty công nghệ trong nước, phối hợp cùng các tổ chức nước ngoài. Sau đó, nhiều trường quốc tế và tư thục bắt đầu chính thức đưa định hướng STEAM vào chương trình giảng dạy, ngay từ những bậc học đầu tiên. INSPIRE SCHOOLs chính là một trong những đơn vị đó. Tại Hệ thống trường liên cấp Khai Nguyên, định hướng STEAM có mặt xuyên suốt 3 cấp học, với đa dạng nội dung và hoạt động học tập khác nhau. Các giờ học STEAM tại Trường được thiết kế dựa trên phương pháp nghiên cứu khoa học, nhằm trau dồi cho học sinh kỹ năng quan sát, phân tích, tổng hợp, đánh giá và phản biện. Nội dung STEAM ở Tiểu học mang lại cho học sinh nhiều trải nghiệm thực tế qua loạt thí nghiệm khoa học, chế tạo sản phẩm, giúp các em liên hệ kiến thức đã học với những hiện tượng quen thuộc trong đời sống thường nhật, giúp kiến thức trở nên gần gũi, dễ nhớ và lý thú hơn. Lên đến bậc THCS – THPT, các em sẽ được tiếp xúc nhiều hơn và thường xuyên hơn với các dự án nghiên cứu khoa học bài bản, bao gồm một quy trình đầy đủ từ việc quan sát hiện tượng, xác định vấn đề, đưa ra giả thuyết, cho đến thực nghiệm kiểm chứng, cuối cùng là trình bày báo cáo. Tóm lại, giáo dục STEAM là phương hướng của sự đổi mới và tiến bộ, giúp học sinh bắt kịp, thậm chí đón đầu các xu thế của thời đại mới. Hiểu được tầm quan trọng đó, INSPIRE SCHOOLs đã và đang nỗ lực để mang lại cho học sinh nhiều giờ học STEAM bổ ích và thú vị. Tìm hiểu thêm về STEAM cũng như các nội dung khác trong chương trình học của Trường TẠI ĐÂY.
Tóm tắt một số nội dung chính Cuốn sách: Giáo dục STEM/ STEAM. Từ trải nghiệm thực hành đến tư duy sáng tạo (STEM/ STEAM education. From hands-on to minds-on) Tác giả: Nguyễn Thanh Hải - "Ta không nên dạy trẻ nhỏ khoa học; mà hãy để trẻ nếm trải nó" (We should not teach children the sciences; but give them a taste- Jean Jacques Rousseau) - Thuật ngữ STEM là chữ viết tắt bằng tiếng anh của bốn chữ: Science (khoa học), Technology (công nghệ), Engineering (kỹ thuật) và Mathematics (Toán) - Từ STEM được viết đi kèm với các từ khác nhau như: STEM education (giáo dục STEM), STEM workforce (nguồn nhân lực trong lĩnh vực STEM), STEM learning (học trong lĩnh vực STEM), STEM careers (các ngành nghề trong lĩnh vực STEM), STEM curriculum (khung chương trình dạy học STEM), STEM awareness (nhận thức về các ngành nghề STEM), STEM integration (STEM tích hợp) trong các hội nghị hay diễn đàn khoa học. - Trong phạm vi cuốn sách này, tôi muốn đề cập đến thuật ngữ Giáo dục STEM và các phái sinh của nó. Trước hết, nền tảng của giáo dục STEM chính là giáo dục khoa học (science education). Chính giáo dục khoa học là lĩnh vực để xuất ra các chương trình giáo dục STEM hiện tại. Tại Mỹ, giáo dục khoa học được xem là ngành khoa học nghiên cứu cơ bản và nền tảng giúp đẩy mạnh nền khoa học phát triển thông qua các chương trình giáo dục chính quy (formal) và không chính quy (non-formal), không chính thống (informal) bắt đầu từ các chương trình giáo dục mầm non đến bậc đại học và sau đại học - Đối với giáo dục khoa học, khoa học về cơ bản được định nghĩa như sau: là tập hợp các tri thức và hoạt động thực tiễn của nhân loại dựa trên các nghiên cứu có tính hệ thống (systematic study) thông qua quan sát (observation) và thí nghiệm (experiment) để hiểu về thế giới tự nhiên. Khoa học không chỉ là tập hợp (collection) các dữ liệu quan sát được mà còn là quá trình của nhận thức (cognition) và tư duy (thinking). Dữ liệu quan sát được là một phần rất quan trọng trong khoa học nhưng khoa học còn có sự diễn giải (interpretation) của con người về các dữ liệu đó, làm cho các dữ liệu khoa học trở nên có ý nghĩa (make sense of science) - Phân biệt các khái niệm: Khoa học (science) là hệ thống tri thức chủ yếu thông qua quá trình quan sát và giải thích các hiện tượng trên thế giới mang tính chất quy luật, còn kỹ thuật (engineering) là quá trình tạo ra các đồ vật/ sản phẩm mà không có trong tự nhiên (hay gọi chung là đồ tác, tiếng anh là artifact). Riêng công nghệ (technology) được hiểu theo nghĩa chung là tổng thể các công cụ, thiết bị, hay quá trình đã được thiết lập/ sử dụng trong suốt quá trình triển khai tạo thành sản phẩm - Một trong những tổ chức uy tín nhất hiện nay trong lĩnh vực giáo dục khoa học trên thế giới là Hiệp hội các giáo viên dạy khoa học quốc gia Mỹ (national science teachers association) được thành lập năm 1944, đã đề xuất khái niệm giáo dục STEM với cách định nghĩa ban đầu như sau:"Giáo dục STEM là một cách tiếp cận liên ngành trong quá trình học, trong đó các khái niệm học thuật mang tính nguyên tắc được lồng ghép với các bài học trong thế giới thực, ở đó các học sinh áp dụng các kiến thức trong khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán vào trong các bối cảnh cụ thể, giúp kết nối giữa trường học, cộng đồng, nơi làm việc và các tổ chức toàn cầu, để từ đó phát triển các năng lực trong lĩnh vực STEM và có thể góp phần cạnh tranh trong nền kinh tế mới"- Tsupros, Kohler, & Hallien, 2009 - Ở Mỹ, giáo dục STEM có thể được xếp vào 3 nhóm mục tiêu chính như sau: (1) Xây dựng những năng lực nhận thức STEM cho thế hệ công dân tương lai; (2) Chuẩn bị những năng lực cần thiết cho nguồn lực lao động trong thế kỉ 21; (3) Tập trung nghiên cứu, phát triển và đổi mới trong lĩnh vực giáo dục ngành nghề STEM. - 5 đặc điểm chính của giáo dục STEM: (1) Tập trung vào sự tích hợp; (2) Liên hệ với cuộc sống thực tế; (3) Hướng đến phát triển các kỹ năng của thế kỉ 21 (Kỹ năng giải quyết vấn đề phức tạp, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng tư duy phản biện, kỹ năng sáng tạo,...); (4) Thách thức học sinh vượt lên chính mình; (5) Có tính hệ thống và gắn kết giữa đa dạng các bài học. - "Chương trình chống nghèo đói tốt nhất chính là một nền giáo dục đẳng cấp thế giới" (the best anti-poverty program is a world-class education- Barack Obama) - Giáo dục STEM còn được tích hợp các môn nghệ thuật khai phóng để trở thành một mô hình giáo dục mới gọi tên là STEAM - "Giáo dục trí tuệ mà không giáo dục con tim thì không phải là giáo dục" (educating the mind without educating the heart is no education at all- Aristotle) - Mẫu quy trình thiết kế công nghệ trong dạy học STEM Giáo dục Stem/Steam: Từ trải nghiệm thực hành đến tư duy sáng tạo TS. Nguyễn Thành Hải - ĐH Missouri, Hoa Kỳ Nguồn: http://sokhcn.binhduong.gov.vn/New/giao-duc-stem-steam-tu-trai-nghiem-thuc-hanh-den-tu-duy-sang-tao-2131
1. GIÁO DỤC STEM LÀ GÌ? (WHAT)
2. TẠI SAO GIÁO DỤC STEM LẠI QUAN TRỌNG? (WHY)
3. GIÁO DỤC STEM ĐƯỢC TRIỂN KHAI NHƯ THẾ NÀO? (HOW)
Hình 1. Các lớp STEM của học sinh tiểu học ở Hoa Kỳ vừa giúp rèn luyện kỹ năng sáng tạo, vừa rèn luyện tư duy tranh luận, phản biện. Luôn bắt đầu bằng những mục tiêu học tập cụ thể
Xây dựng bài học dựa trên những tình huống thực tế cuộc sống
Sắp xếp các bài học thành những dự án học tập (project-based learning)
Xây dựng quy trình học tập phù hợp với mục tiêu bài học
Thúc đẩy kỹ năng thực hành qua quy trình thiết kế kỹ thuật (Engineering Design Process)
Hình 2. Sơ đồ thiết kế kỹ thuật gồm 6 bước Gắn các bài học với việc đọc sách và tra cứu
Hình 3. Sơ đồ các bậc nhận thức và mối liên hệ với kỹ năng về tư duy (phần đường đứt đoạn phía trên thể hiện tư duy bậc cao) Mở rộng từ STEM đến STEAM
Hình 4. Hệ sinh thái học tập STEM giúp kết cộng đồng trong hỗ trợ người học (Nguồn: The STEM 2026 vision - the U.S. Department of Education) VIỆT NAM CÓ THỂ LÀM GÌ VỚI GIÁO DỤC STEM/STEAM?
Chú trọng công tác đào tạo và bồi dưỡng giáo viên
Kế thừa và đổi mới các cách dạy các môn dạy khoa học tự nhiên
Xây dựng hệ thống bộ tiêu chuẩn giáo dục STEM Giáo dục STEM của Hoa Kỳ triển khai nhờ vào hệ thống bộ tiêu chuẩn giáo dục khoa học thế hệ mới (viết tắt là NGSS). Bộ khung tiêu chuẩn này được xây dựng từ các bộ tiêu chuẩn giáo dục khoa học quốc gia trước đó và được công bố vào năm 2013. Dĩ nhiên chúng ta không thể áp dụng y nguyên bộ tiêu chuẩn NGSS của Hoa Kỳ được, vì rất nhiều lý do, trong đó phải nói đến sự chênh lệch về cơ sở hạ tầng, văn hóa và nhân lực triển khai. Nhưng chúng ta vẫn có thể tham khảo được rất nhiều từ bộ tiêu chuẩn này, nhất là dựa vào 3 trụ cột (Kiến thức chuyên ngành - Thực hành/vận dụng - Tư duy liên ngành) để xây dựng một hệ thống tiêu chuẩn giáo dục STEM trong điều kiện của chúng ta. Cần thay đổi cách đánh giá người học theo xu thế mới
Nói tóm lại, để có một chương trình giáo dục tích hợp STEM đạt chất lượng cao tại Việt Nam, thiết nghĩ có rất nhiều việc cần phải làm. Trong đó, nhất định cần phải có một đội ngũ lãnh đạo nhà trường và giáo viên mạnh dạn, tiên phong thay đổi. Chính các giáo viên là những người sáng tạo trong cách dạy học hàng ngày của mình để truyền cảm hứng sáng tạo đến cho các em học sinh. Bên cạnh đó, việc biên soạn các khung chương trình cần phải được tham vấn bởi các chuyên gia có chuyên môn sâu về giáo dục STEM, được xây dựng theo một bộ tiêu chuẩn, có tính hệ thống, chặt chẽ, tránh trường hợp cắt ghép cơ học ở các môn học, tổ chức rời rạc. Ngoài ra, cần tạo cơ hội đa dạng cho học sinh được trải nghiệm và khám phá các kiến thức khoa học từ những điều gần gũi, thấy được sức mạnh của khoa học đối với đời sống của con người và yêu quý thế giới tự nhiên xung quanh. Hy vọng, trong Luật giáo dục sửa đổi sắp tới đây và chương trình cải cách giáo dục phổ thông mới sẽ tạo nhiều cơ hội và thuận lợi cho các trường học và giáo viên được chủ động sáng tạo trong thiết kế các chương trình và các giờ dạy học trên lớp. Giáo dục STEM thật sự không phải biến học sinh để trở thành nhà khoa học, kỹ sư mà là chuẩn bị cho một thế hệ công dân toàn cầu với một tư duy sáng tạo mới. Last modified: Sunday, 19 September 2021, 7:07 AM
No recent activity |