- Thứ sáu, 20/12/2019 12:53 [GMT+7]
Hàng chục cọc gỗ, được tìm thấy ở xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, TP.Hải Phòng, theo xác định ban đầu có liên quan đến trận thủy chiến lừng danh thế giới trên sông Bạch Đằng năm 1288 của quân dân Đại Việt, tiêu diệt toàn bộ quân xâm lược Mông – Nguyên.
Như Lao Động đưa tin, các nhà khảo cổ học, nhà khoa học của Viện Khảo cổ học và Bào tàng Hải Phòng vừa khai quật một bãi cọc gần nghìn năm tuổi tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên – nằm cạnh sông Đá Bạc, một nhánh của sông Bạch Đằng.
Qua giám định ban đầu, một số cọc có niên đại từ năm 1270-1430 AD và có thể là một phần của trận địa do Trần Hưng Đạo bố trí để dồn quân địch vào trận cọc chính trên sông Bạch Đằng, thuộc địa phận thị xã Quảng Yên, Quảng Ninh ngày nay.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Việt - Giám đốc Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á - trong trận thủy chiến 1288, bước đầu cho thấy những cọc được phát hiện bên Hải Phòng có niên đại như cọc ở 3 bãi cọc bên Quảng Ninh, tuy nhiên, mật độ và cách bố trí khác nhau.
“Hiện nay công việc mới chỉ bắt đầu, chưa có kết luận chính thức. Nhưng tôi nghĩ đây có thể là bãi cọc phân bố khu vực phòng thủ của Chiến thắng Bạch Đằng 1288” – ông Việt cho biết.
Theo ông Lê Đồng Sơn – nguyên trưởng phòng Văn hóa – Thể thao thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh – người có mặt trong hầu hết các cuộc khai quật, khảo cổ học các bãi cọc cổ tại Quảng Yên – bãi cọc mới phát hiện bên Hải Phòng có thể là một phần của trận đánh chặn đường rút của quân địch vào ngày 7.3.1288 tại cửa sông Giá.
“7.3.1288, quân địch định đi vào sông Giá để tìm đường thoát nhưng bị quân ta đánh bật lại ở đầu sông Giá và địch quay lại, tìm lối thoát qua sông Bạch Đằng để rồi bị tiêu diệu hoàn toàn vào ngày 8.3.1288. Cái này sử sách cũng đã ghi. Có khả năng bãi cọc mới được tìm thấy này tham gia vào trận đánh đó” – ông Sơn chia sẻ.
Giới nghiên cứu cho rằng, việc các bãi cọc được bố trí ở nhiều nơi, trên các con sông cả ở Hải Phòng, Quảng Ninh…đã được làm rõ từ lâu, bởi Trần Hưng Đạo bày binh bố trận khắp nơi để chặn đường rút của quân xâm lược từ Thăng Long vào dồn vào trận địa cọc chính trên sông Bạch Đằng.
Sông Bạch Đằng bắt đầu từ sông Giá, sông Đá Bạc, Thủy Nguyên, Hải Phòng cho đến vị trí đổ ra cửa Nam Triệu là 20 km.
Về việc vì Trần Hưng Đạo sao lại chọn trận cọc Bạch Đằng để tiêu diệt toàn bộ quân địch, các nhà nghiên cứu cho rằng vị trí này có vị trí tối kỵ hiểm yếu do thủy triều tạo nên, với biên độ chênh nhau khi thủy triều lên xuống khoảng 4m, kết hợp với ghếch Cốc, ghềnh Chanh. Nhờ đó, khi nước thủy triều lên, có thể giấu được thế trận cọc, nhưng khi nước xuống cạn, cọc có thể nhô cao lên 2m, cản các chiến thuyền của đích thoát ra biển và quân Đại Việt dùng hỏa công tiêu diệt quân địch tại đây.
Những di tích của trận địa cọc quyết định trận đánh này đã được các nhà khảo cổ học, giới nghiên cứu trong và quốc tế tìm thấy trong các đợt khảo sát, khai quật khảo cổ học từ năm 1958, với 3 bãi cọc cổ: Yên Giang, Đồng Má Ngựa, Đồng Vạn Muối, thuộc thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh với tổng cộng trên 800 cọc cổ nằm sâu dưới bùn.
Xác minh được bãi cọc mới tìm thấy bên Hải Phòng có liên quan đến Chiến thắng Bạch Đằng 1288 sẽ góp phần làm sáng tỏ hơn không gian của trận thủy chiến lừng danh thế giới đó, đồng thời cho thấy sự nghệ thuật quân sự tài tình của Trần Hưng Đạo.
Nằm trên đường trục đường giao thông từ Hà Nội về thành phố Hạ Long, bãi cọc Bạch Đằng ở thị xã Quảng Yên thuộc khu di tích lịch sử chiến thắng Bạch Đằng là điểm dừng chân không thể bỏ qua. Từ ngã tư thị xã Quảng Yên đi về hướng Phà Rừng khoảng 2 km, rẽ trái khoảng 500 m, du khách sẽ đến với bãi cọc Yên Giang, một phần của trận địa cọc Bạch Đằng năm xưa.
Ảnh các di tích bãi cọc Bạch Đằng
Di tích bãi cọc Yên Giang nằm ở cửa sông Chanh có hình chữ nhật dài khoảng 120 m, chiều rộng khoảng 20 m. Sau lần khai quật đầu tiên vào năm 1958 và nhiều lần sau đó vào các năm 1969, 1976, 1984, 1988... cho thấy cọc ở đây chủ yếu là gỗ lim, táu dài 2,6 - 2,8 m, đường kính 20 - 30 cm. Phần cọc được đẽo nhọn dài 0,5 - 1m để cắm thẳng xuống sông với khoảng cách trung bình 1 m.
|
|
|
Bãi cọc Bạch Đằng thuộc phường Yên Giang. |
Tuy ngày nay đa phần các đầu cọc đã bị mục gẫy, du khách vẫn có thể hiểu thêm về lịch sử của bãi cọc cũng như nghệ thuật quân sự tài tình của Trần Hưng Đạo qua tấm bia đá dựng ngay gần đó. Trên bia ghi rõ: "Dựa vào địa thế sông Bạch Đằng [thế kỷ thứ XIII], lòng sông có nhiều bãi bồi và dải đá ngầm, Trần Hưng Đạo đã cho đóng những bãi cọc ở vị trí hợp lý tạo thành một trận địa cọc chặn đánh đường rút chạy của giặc Nguyên Mông".
Cách bãi cọc Yên Giang vài km là bãi cọc đồng Vạn Muối, nằm ở cửa sông Rút, thuộc phường Nam Hòađược nhân dân Quảng Yên phát hiện trong quá trình canh tác, đào ao. Sau lần khảo sát và khai quật năm 2005, cho thấy nhữngcọc gỗ cắm đứng và cắm xiên trong khu vực đồng Vạn Muốithuộc nhiều loại gỗ được sử dụng cả thân và cành. Đường kính mỗi cọc từ 7 - 10 cm, phần được vạt nhọn chỉ khoảng 25 - 30 cm. Tuy nhiên, mật độ cọc ở đây được cắm rất dày, phổ biến cách nhau từ 40 - 60 cm, một số cọc chỉ cách nhau từ 10 - 30cm.
Theo các nhà nghiên cứu, đây là nửa phía Nam của trận địa cọc Bạch Đằng, còn nửa phía Bắc là bãi cọc Yên Giang. Do giữa hai bãi cọc có một dải cồn đá cao, khi nước triều xuống thuyền không qua được buộc phải đi vào sát bờ. Vì vậy, Trần Hưng Đạo đã chọn vị trí cắm cọc ở hai bên cồn đá tạo thành một phòng tuyến hình chữ V bịt chặt lấy họng sông Bạch Đằng để chặn đường rút lui của quân địch tạo nên chiến thắng vẻ vang của trận chiến trên sông Bạch Đằng năm 1288.
|
|
|
Khai quat bãi cọc đồng Má Ngựa năm 2010. |
Cũng trong địa phận phường Nam Hòa, thị xã Quảng Yên, bãi cọc đồng Má Ngựa đã được phát hiện và tiến hành khảo sát, khai quật vào năm 2010. Đây là bãi cọc thứ ba thuộc bãi cọc Bạch Đằng nằm ở cửa sông Kênh, cách bãi cọc đồng Vạn Muối khoảng 1 km về hướng Nam. Bãi cọc có chiều dài 70 m, rộng 30 m, cắm cọc thuộc nhiều loại gỗ có đường kính từ 6 - 22 cm dày đặc thành dải như một lớp tường thành.
Ba bãi bãi cọc Yên Giang, Đồng Vạn Muối và Đồng Má Ngựa đã làm thành những bãi chông ngầm lớn, phức tạp, kín đáo dưới mặt nước khóa chặt đường tháo lui ra biển, giúp tiêu diệt và bắt sống 600 chiến thuyền với 4 vạn binh tướng quân Nguyên – Mông trong lần thứ ba chúng xâm lược nước ta năm 1288.
Để khám phá các giá trị lịch sử, khoa học và quân sự của chiến thắng lịch sử năm 1288, du khách ngoài tham quan, tìm hiểu bãi cọc Bạch Đằng, có thể ghé thăm các di tích khác như đền Trần Hưng Đạo, miếu Vua Bà, bến Đò Rừng, đình Yên Giang, đền Trung Cốc, đình Trung Bản thuộc thị xã Quảng Yên và đình Đền Công - miếu Cu Linh thuộc thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh đã được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt.
|
Trong lịch sử giữ nước của dân tộc ta, sông Bạch Đằng đã từng ba lần chứng kiến quân và dân ta chiến thắng oanh liệt quân xâm lược phương Bắc hùng mạnh đều bằng các cây cọc gỗ cắm xuống lòng sông Bạch Đằng. Đó là chiến thắng Bạch Đằng năm 938, chiến thắng Bạch Đằng năm 981 và đỉnh cao là chiến thắng Bạch Đằng năm 1288. Năm 938, Ngô Quyền đóng cọc gỗ ở sông, đem quan khiêu chiến nhử quân giặc vào trận địa bố trí rồi tung quân đánh tan chiến thuyền giặc Nam Hán, mở ra một kỷ nguyên độc lập, tự chủ của nước Đại Việt. Năm 981, Lê Hoàn theo cách đánh của Ngô Vương Quyền, sai quân sĩ trống cọc gỗ ở sông để cản quân xâm lược nhà Tống, giữ vững nền độc lập của Tổ quốc. Đặc biệt, chiến thắng Bạch Đằng năm 1288 dưới sự chỉ huy của Trần Hưng Đạo đã khẳng định sức mạnh không thể nào lay chuyển được của quân dân Đại Việt, phá tan âm mưu cướp nước ta của đế quốc Nguyên - Mông. |
Vy An
Lịch sử Việt Nam đã ghi nhận lại chiến công hiển hách của ông cha ta trên trận chiến tại sông Bạch Đằng. Vậy sông Bạch Đằng ở đâu? Theo chân BachkhoaWiki để khám phá thêm nhiều điều thú vị qua bài viết dưới đây nhé!
Sông Bạch Đằng ở đâu?
Những trang sử hào hùng của dân tộc ta luôn ghi nhớ và biết ơn các trận chiến oanh liệt, hùng dũng. Sông Bạch Đằng là một trong số các địa điểm được vinh danh trên bảng vàng của nền văn hoá sử Việt.
Vị trí địa lý của sông Bạch Đằng
Sông Bạch Đằng [Bạch Đằng Giang], hiệu là sông Vân Cừ, tọa lạc ở giữa thị xã Quảng Yên [Quảng Ninh] và huyện Thủy Nguyên [Hải Phòng].
Nơi đây cách vịnh Hạ Long có cửa Lục khoảng 40 km. Nó nằm trong hệ thống sông Thái Bình.
Sông Bạch Đằng còn là con đường thủy chủ chốt để đi vào Hà Nội [Thăng Long xưa]. Đây là con đường đi từ miền nam của Trung Quốc qua cửa sông Nam Triệu, qua sông Thầy, sông Đuống và cuối cùng qua sông Hồng vào Thăng Long Hà Nội.
Đặc điểm của sông Bạch Đằng
Hai bờ sông Bạch Đằng có hệ thống các sông ngòi dày đặc. Nơi đây có địa hình núi non rất hiểm trở, có nhiều hang động và rừng rậm. Chính vì thế đây cũng chính là địa điểm thuận lợi cho việc bố trí hệ thống phòng thủ Quốc gia.
Sông Bạch Đằng chảy qua một vùng núi non hiểm trở, có năm nhánh sông phụ đổ vào và ba nhánh sông phụ đưa nước ra biển.
Hạ lưu sông thấp, chịu ảnh hưởng của nước triều khá mạnh. Triều lên từ nửa đêm về sáng, nước trải rộng ra hai bên bờ lên tới hơn 1200 km. Khi triều rút, nước chảy nhanh.
Mực nước lúc thủy triều lên, xuống chênh nhau trên 3 mét. Với đặc điểm nổi bật này của sông, Ngô Quyền đã tận dụng được vị thế tự nhiên vốn có của nước ta để chiến thắng vẻ vang trong trận chiến trên sông Bạch Đằng năm xưa
Bãi cọc Bạch Đằng hiện nay ở tỉnh nào?
Bãi cọc Bạch Đằng đã trở thành khu di tích lịch sử, văn hoá nổi tiếng tại nhiều nơi. Với bề dày lịch sử từ năm 938 do Ngô Quyền “đi đầu” trong trận chiến với quân Nam Hán, trận địa đã trở thành một nét đẹp hào hùng ghi dấu lại ở nhiều nơi như:
Khu di tích nằm trên địa bàn thị xã Quảng Yên, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Đây là địa điểm ghi dấu sự kiện tạo nên chiến thắng lẫy lừng – Chiến thắng Bạch Đằng đánh tan quân Nguyên Mông ngày 09/4 [8/3 – Âm lịch] năm 1288 của ông cha ta.
Bãi cọc Yên Giang:
Bãi cọc nằm ở cửa sông Chanh, dài khoảng 118m, rộng 20m được phát hiện khi người dân tại Yên Giang đã đào đất lấp đê ở những năm 1953. Tọa lạc tại thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh.
Đa phần những cọc được tìm thấy ở khu vực này đều được làm từ thân cây lim hoặc táu còn để nguyên vỏ. Chiều dài thân cọc từ 2,6m đến 2,8m, phần cọc được đẽo nhọn để cắm xuống lòng sông dài từ 0,5m đến 1m.
Hiện nay, bãi cọc Yên Giang đã được khoanh vùng bảo vệ và được quảng bá giới thiệu di tích ở nhiều nơi trên khắp đất nước.
Bãi cọc đồng Vạn Muối:
Bãi cọc nằm ở cửa sông Rút thuộc Nam Hòa, thị xã Quảng Yên, Quảng Ninh và được phát hiện vào năm 2005.
Trong quá trình canh tác, nuôi trồng và canh tác tại đây, nhân dân đã phát hiện được nhiều cọc gỗ cắm đứng và cắm xiên trong khu vực đồng Vạn Muối.
Theo quan sát và kết luận của nhà khoa học, người xưa đã dùng loại cọc đường kính 7 – 10 cm, to nhất là 20 – 22cm, có cọc dài trên 2m được cắm theo nhiều thế rất hiểm.
Một số cọc đã được đưa về trưng bày tại Bảo tàng Bạch Đằng, Bảo tàng Hải quân, Bảo tàng Hải Phòng. Hiện nay, bãi cọc nằm trong khu vực đầm nuôi thủy sản và ruộng canh tác của phường Nam Hòa.
Bãi cọc đồng Má Ngựa:
Bãi cọc này nằm ở cửa sông Kênh, cách bãi cọc đồng Vạn Muối khoảng 1km, thuộc khu Hưng Học, phường Nam Hòa, thị xã Quảng Yên.
Đây là nơi có diện tích rộng lớn khoảng 2100m2, trải dài 70m theo chiều Đông – Tây và rộng 30m theo chiều Bắc – Nam. Mật độ phân bố và độ sâu của cọc không đồng đều và có phần khá đặc biệt.
Các cọc cắm thành dãy như tường thành dày theo một hướng. Các cọc gỗ được chọn và cắm cọc rất đa dạng, từ lim xẹt, hoàng linh, chò chỉ, chò nâu, chẹo tía, giẻ đỏ,…
3 trận thủy chiến làm nên lịch sử trên Bạch Đằng Giang
Dấu ấn sâu đậm nhất lịch sử không thể không kể đến những trận chiến anh dũng trên sông Bạch Đằng.
Ngô Quyền đánh tan quân Nam Hán năm 938
Vào năm 938, một trận thuỷ chiến oanh liệt đã xảy ra trên sông Bạch Đằng dưới sự chỉ đạo của vị tướng tài ba Ngô Quyền trước tấn công của quân giặc xâm lược Nam Hán.
Am hiểu được các đặc tính khác biệt tại sông Bạch Đằng. Ngô Quyền sai Dương Tam Kha chỉ huy quân lính chặt 3.000 cây gỗ, vót nhọn, bịt sắt rồi đóng xuống lòng sông trên một quãng dài 3 dặm.
Ông chọn vùng hạ lưu và cửa biển Bạch Đằng làm vùng trận địa quyết chiến Chiến lược của ông là tận dụng được hết sự trù phú tại nơi này và kết hợp với bãi cọc làm chướng ngại vật đánh bay quân thù.
Ngô Quyền đã lợi dụng quy luật thuỷ triều để chiến đấu. Ông cho cắm những chiếc cọc sâu và nhọn phía dưới lòng sông lúc thủy triều dâng cao, đồng thời bày mưu dụ quân địch bước vào địa trận.
Khi thuyền giặc đến cũng là lúc thuỷ triều rút, nhiều chiếc bị cọc gỗ đâm thủng, va vào nhau rồi chìm xuống dòng sông. Chủ tướng Hoàng Tháo bỏ mạng cùng quá nửa quân sĩ.
Chỉ trong vòng một ngày, quân và dân ta đã đánh tan toàn bộ quân xâm lược, kết thúc chiến tranh, hoàn thành được sứ mệnh giải phóng dân tộc. Đặc biệt chấm dứt 1117 năm Bắc thuộc, mở ra độc lập lâu dài cho nước ta.
Lê Đại Hành và chiến thắng Bạch Đằng năm 981
Bên cạnh Ngô Quyền, Lê Đại Hành cũng là vị tướng anh minh và sáng suốt khi tiếp nối thành công vẻ vang của Ngô Quyền trong chiến lược đánh đuổi quân xâm lược năm 981.
Diễn ra trong giai đoạn chiến tranh Tống – Việt năm 981, 4 vạn quân Tống do Hầu Nhân Bảo chỉ huy theo hai đường thuỷ bộ đánh chiếm nước ta. Lê Đại Hành thân chính làm tướng cầm quân, cho xây thành Bình Lỗ, sai quân sĩ đóng cọc ngăn sông dựa vào địa thế hiểm trở của sông Bạch Đằng.
Sau trận mai phục, quân nhà Tống thất bại phải bỏ chạy về lãnh địa, đập tan âm mưu xâm lược. Lê Đại Hành đã giành được chiến thắng vẻ vang và kiêu hùng trong lịch sử.
Bạch Đằng năm 1288 – Trận thuỷ chiến chấn động thế giới
Hưng Đạo Vương Trần Quốc tuấn là vị tướng anh dũng đã đánh tan quân xâm lược ra khỏi địa phận nước ta cũng dựa vào vị trí thuận lợi của sông Bạch Đằng.
Năm 1288, theo quy luật của thuỷ triều, ông đã dàn thế trận để chiến đấu với quân Nguyên Mông.
Vì thế, ông đã chỉ huy quân dân Đại Việt chuẩn bị một trận địa mai phục lớn trên sông Bạch Ðằng. Các loại gỗ lim, gỗ táu đã được đẽo nhọn cắm xuống lòng sông ở các cửa dẫn ra biển như sông Rút, sông Chanh, sông Kênh.
Ô Mã Nhi và binh lính đã rơi vào bãi mai phục nên lập tức bỏ chạy. Trên đường rút chạy, thủy triều đã rút và cọc gỗ nổi lên, thuyền chiến lao vào bãi cọc, bị vỡ và đắm rất nhiều. Trong khi đó, phục binh của ta ở hai bên bờ đổ ra đánh từ phía sau khiến quân Nguyên càng bất ngờ dẫn đến tổn thất rất nặng.
Trận đánh chấm dứt cuộc Chiến tranh Nguyên Mông lần thứ ba. Đây là một trong những chiến công vẻ vang nhất trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc ta.
Xem thêm:
Bài viết trên là những thông tin hữu ích liên quan đến sông Bạch Đằng ở đâu. Hy vọng bài viết đã cung cấp được nhiều thông tin cho bạn đọc. Hãy like, share, comment để ủng hộ BachkhoaWiki trong những bài viết có nội dung chất lượng hơn nữa nhé!