Bệnh teo não ở người cao tuổi [NCT] là một căn bệnh khá phổ biến bệnh làm ảnh hưởng xấu đến các chức năng của não bộ, từ đó gây ra những hậu quả nghiêm trọng trong cuộc sống hàng ngày.
Bệnh teo não gây nên bởi sự thoái hóa, chết và gián đoạn các hoạt động giữa các tế bào thần kinh trung ương với nhau. Do hiện tượng mất dần của những tế bào thần kinh hoặc mất kết nối giữa một số tế bào thần kinh trong não là sự bé đi của não trong hộp sọ gọi là teo não. Khi não bị teo, sự nhận biết và khả năng truyền dẫn thông tin từ não bộ tới các bộ phận khác của cơ thể sẽ bị sai lệch, do đó gây ra sự rối loạn chức năng hoạt động trầm trọng và dẫn đến tình trạng giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ, rối loạn cảm xúc, đi lại khó khăn. Bệnh xảy ra chủ yếu ở NCT làm ảnh hưởng rất xấu đến khả năng tư duy, suy giảm đáng kể trí nhớ cũng như giảm khả năng vận động của cơ thể và suy giảm nhiều chức năng khác kèm theo.
Nguyên nhân
Nguyên nhân teo não là một do quá trình lão hóa của con người. Khi tuổi cao, các tế bào thần kinh cũng bị thoái hóa giống như các tổ chức khác của cơ thể con người. Và dần dần não bộ sẽ mất dần chức năng, teo nhỏ hoặc chết, khiến các mô não, kích thước não dần nhỏ lại, ảnh hưởng lớn đến khả năng ghi nhớ, ngôn ngữ, hành vi. Bệnh teo não có thể do di truyền, do chế độ dinh dưỡng [thiếu hụt vitamin B12 cũng gây ra bệnh teo não], do chế độ sinh hoạt không hợp lý [sử dụng quá nhiều rượu bia, thuốc lá, thiếu ngủ thường xuyên...]. Bệnh teo não có thể do các bệnh của hệ thống mạch máu nuôi dưỡng não như hẹp động mạch cảnh, dị dạng mạch máu hay xơ vữa động mạch nhất là các mạch máu nuôi dưỡng não [do tuổi cao hoặc do chế độ ăn uống hoăc cả hai]. Ngoài ra, teo não ở NCT có thể do chấn thương sọ não hoặc do đột quỵ bởi xuất huyết não, nhồi máu não [do sự gián đoạn đột ngột của nguồn cung cấp máu trong não] hoặc ở NCT đã sử dụng corticoid kéo dài thường xuyên [bệnh thấp khớp, bệnh hen suyễn, bệnh dị ứng, bệnh viêm da cơ địa…], bệnh Alzheimer, bệnh động kinh.
Bắt đầu với biểu hiện là thay đổi tính tình và giảm trí nhớ
Biểu hiện của bệnh
Biểu hiện sớm nhất là bắt đầu với biểu hiện là thay đổi tính tình và giảm trí nhớ cho nên thường xuyên nhầm lẫn. Thường quên những việc thông thường nhất hàng ngày như “ăn rồi bảo chưa” hoặc không nhớ được ăn những gì. Các kỹ năng như đọc, viết giảm sút nặng nề. Biểu hiện thường thấy nhất là quên ngày, tháng, năm; quên tên người thân, ngay cả các người thân trong gia đình, họ hàng thân thuộc gần nhất. Khi ra khỏi nhà quên đường đi, lối về. Hàng ngày quên các động tác thông thường nhất [quên rửa mặt, quên cài cúc áo, quên ăn, quên uống, quên đi vệ sinh…]. Đặc biệt, với bệnh teo não ở NCT, theo một số tác giả, khoảng 30% có ảo giác, khoảng 30% trong số teo não có hoang tưởng và 40 - 50% người bệnh teo não có các triệu chứng trầm cảm và lo âu.
Triệu chứng teo não đầu tiên cho đến lúc qua đời có thể kéo dài từ 8 – 10 năm
Hậu quả của bệnh teo não là từ lúc xuất hiện triệu chứng teo não đầu tiên cho đến lúc qua đời có thể kéo dài từ 8 - 10 năm do suy kiệt hoặc do các bệnh lý khác vì bệnh teo não gây ra như viêm phổi [nằm lâu gây ứ đọng], viêm đường tiết niệu, nhiễm trùng do loét bởi tỳ đè [với người nằm nhiều] hoặc do bệnh tim mạch…
Việc điều trị như thế nào?
Bệnh teo não ở NCT là bệnh lý rất khó chữa khỏi, chủ yếu bổ sung các loại bằng dược phẩm vitamin, nhất là vitamin B12, các loại đa sinh tố [multivitamin] nhằm làm giảm tốc độ tiến triển của bệnh, nhất là các trường hợp teo não do thiếu hụt vitamin B12. Bên cạnh đó nên tìm các giải pháp kích thích nhận thức [tâm lý trị liệu], cho người bệnh tham gia các hoạt động văn hóa [đọc sách, báo, xem vô tuyến…], các hoạt động thể dục thể thao, giúp người bệnh dần dần nhớ lại [nhắc đi nhắc lại nhiều lần một cái tên nào đó, một sự kiện nào đó…]. Điều quan trọng nhất là chế độ chăm sóc trong sinh hoạt hàng ngày như: đi lại, vệ sinh cá nhân, chế độ ăn uống hợp lý, không để người bệnh bỏ bữa. Với người bệnh sức yếu cần lưu ý đề phòng viêm phổi, viêm tiết niệu do nằm lâu không vận động [ngày vài ba lần cho người bệnh ngồi dậy, vỗ lưng, xoa bóp các cơ tay, chân, xoa các khớp, hỏi những câu hỏi đơn giản nhất nhằm gợi ý trí nhớ của người bệnh]. Để phòng chống viêm đường tiết niệu cần cho người bệnh bị teo não uống đủ lượng nước cần thiết hàng ngày, kết hợp uống thêm nước ép trái cây [nước cam chanh tươi, nước ép dưa hấu…] và nhắc nhở đi tiểu vài giờ một lần [không để người bệnh nhịn tiểu nhiều giờ liền], cần vệ sinh sạch sẽ cho người bệnh sau khi đi tiểu, đi đại tiện.
Nếu NCT bị teo não, sức yếu nằm nhiều cần phòng loét do tỳ đè [nhất là ở các vùng chẩm, vai, kheo, lưng xương cùng, 2 bên hông, gối, mắt cá chân] bằng hình thức xoa bóp vài giờ một lần, thực hiện như thế hàng ngày và trở mình vài giờ một lần.
LỜI KHUYÊN CỦA THẦY THUỐC
Người nhà hoặc người bệnh cần phát hiện và điều trị sớm các bệnh thường gặp nhất ở người có tuổi như: mỡ máu cao, xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường, béo phì... Đây là các bệnh góp phần thúc đẩy tình trạng thiếu máu não cục bộ dẫn đến teo não. Hạn chế đến mức cần thiết uống bia, rượu, không hút thuốc. Cần vận động cơ thể cả về thể lực [chơi thể thao các môn nhẹ nhàng, đi bộ…] cả về trí óc [đọc báo, đọc truyện hoặc tham gia viết sách, báo… nếu có thể]. Luôn tạo cho mình không khí vui vẻ, giảm các loại gây căng thẳng thần kinh không cần thiết [tránh xa các việc gây hiềm kích, căng thẳng thần kinh…]. Nên có chế độ dinh dưỡng hợp lý, bởi vì, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò không nhỏ trong việc tăng cường thể lực, sức đề kháng của cơ thể. Nên hạn chế thực phẩm quá nhiều dầu mỡ, nên ăn cá nhiều hơn ăn thịt [trong tuần nên vài ba lần ăn cá thay vì ăn thịt]. Tăng cường ăn rau, trái cây và các loại thực phẩm giàu sinh tố, giàu canxi.
TTƯT.PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU
1. Bệnh teo não là gì
2. Triệu chứng của bệnh teo não
3. Nguyên nhân gây ra bệnh teo não
4. Điều trị bệnh teo não
5. Phòng chống bệnh teo não
6. Bác sĩ điều trị
7. Chia sẻ của bệnh nhân
Lưu ý quan trọng: Bài viết này nhằm cung cấp kiến thức mang tính chất tham khảo. Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng để hiểu rõ cụ thể trường hợp của bạn/ người thân, Hello Doctor hỗ trợ qua điện thoại theo số 1900 1246 hoặc nhắn tin trên facebook
Bác sĩ tham vấn thông tin:
✍ Bác sĩ Ngoại Thần Kinh Bệnh viện chợ Rẫy
☎ Gọi Tư vấn Bác sĩ: 19001246
1. Bệnh teo não là gì?
Teo não là bệnh lý gây nên bởi sự thoái hóa, chết và gián đoạn dẫn truyền giữa các tế bào thần kinh khiến thông tin dẫn truyền từ trung khu thần kinh tới các bộ phận chức năng bị gián đoạn, não bộ không hoàn thành được chức năng nhiệm vụ của mình. Bệnh vô cùng nguy hiểm, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe nguời bệnh, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.
2. Dấu hiệu, biểu hiện và triệu chứng của bệnh teo não
Mất trí nhớ: Đây là triệu chứng đầu tiên và xuất hiện rất sớm, ngày càng nặng và không hồi phục khi người bệnh mắc bệnh teo não. Bệnh nhân thường mất trí nhớ gần [quên những sự vật mới xảy ra]. Thậm chí dần dần họ quên ngày, tháng, quên tên vợ con mình.
Rối loạn ngôn ngữ: Biểu hiện sớm và khó tìm từ ngữ để diễn tả ý tưởng. Họ khó phát âm, nói không trôi chảy sau đó mất dần khả năng ngôn ngữ.
Rối loạn phối hợp động tác: Người bệnh không chú ý đến trang phục, mặc quần áo khó khăn, khó thực hiện những công việc thường ngày. Người bệnh yếu cơ, run, hay bị chuột rút vì thế ảnh hưởng đến các công việc vệ sinh cá nhân như tắm, rửa, thay quần áo…
Rối loạn chức năng nhận thức: Rối loạn trí nhớ dẫn đến rối loạn khả năng nhận thức, người bệnh dần dần không có khả năng định hướng không gian, thời gian, không tính được những phép toán đơn giản…
Trầm cảm: Thường xuất hiện ở giai đoạn sớm, có 25,85% người bệnh mắc bệnh trầm cảm. Tuy nhiên các triệu chứng trầm cảm không ổn định. Có lúc bệnh nhân có ý định tự sát, nhưng sau đó lại xuất hiện khoái cảm.
Loạn thần: Các triệu chứng loạn thần gặp ở 10-30% số bệnh nhân. Thường gặp là chứng hoang tưởng bị hại, nhưng đôi khi cũng có ảo thị giác với các hình ảnh kì quái.
3. Nguyên nhân gây ra bệnh teo não?
Đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh teo não thông thường là những người cao tuổi. Bên cạnh đó, bệnh teo não có nhiều nguyên nhân có thể do di truyền, do các bệnh của hệ thống mạch máu nuôi dưỡng não, chẳng hạn hẹp động mạch cảnh, dị dạng mạch máu hay xơ vữa động mạch. Các mô hình và tốc độ tiến triển của bệnh phụ thuộc vào các bệnh có thể là nguyên nhân như sau:
- Chấn thương sọ não.
- Đột quỵ, do sự gián đoạn đột ngột của nguồn cung cấp máu trong não.
- Sử dụng steroid thường xuyên.
- Bệnh Alzheimer.
- Bại não.
- Người già mất trí nhớ, sa sút trí tuệ do xơ vữa mạch máu.
- Bệnh pick, gây ra sự phá hủy dần các tế bào thần kinh trong não.
- Bệnh Huntington.
- Leukodystrophy, bệnh Krabbe.
- Bệnh đa xơ cứng, gây viêm, tổn thương myelin, và tổn thương trong mô não.
- Bệnh động kinh.
- Chán ăn tâm thần, ăn vô độ tâm thần, và các rối loạn ăn uống.
- Suy dinh dưỡng, do thiếu hoặc dư thừa dinh dưỡng từ thực phẩm.
- Bệnh tiểu Ðường loại II.
- Encephalomyopathies ty lạp thể, chẳng hạn như hội chứng Kearns-Sayre.
- Viêm não, viêm cấp tính ở não.
- Nhiễm trùng trong não hoặc tủy sống.
- AIDS và bệnh của hệ thống miễn dịch.
Ngoài ra, nguyên nhân mắc bệnh teo não còn do thiếu vitamin B12. Theo nghiên cứu tại Anh, nếu cơ thể thiếu hụt vitamin B12, não có thể bị teo. Lượng vitamin B12 càng thấp thì có nghĩa là thể tích não càng giảm. Những người có mức vitamin B12 thấp nhất thì cũng bị giảm tới 1/6 thể tích não so với những người có nồng độ vitamin B12 trong cơ thể cao nhất.
4. Tác hại của bệnh teo não
Bệnh teo não gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho người bệnh. Người bệnh dần quên đi hết các kí ức, rối loạn hành vi và mất đi các khả năng phản xạ. Nếu không được điều trị kịp thời bệnh sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như: Viêm phổi, nhiễm trùng [do bệnh nhân thường đi tiểu không tự chủ nên phải đặt thông tiểu, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường niệu, nếu không được điều trị sẽ càng nặng hơn, có thể đe dọa mạng sống bệnh nhân. Các điểm tỳ, nhất là vùng lưng, hông dễ bị lở loét do bị liệt toàn thân…], té ngã và các biến chứng do ngã gây ra [người bệnh thường bị mất định hướng và dễ dàng bị vấp ngã, làm tăng nguy cơ gãy xương, đặc biệt nguy hiểm nếu ngã ảnh hưởng tới hộp sọ và não bộ].
5. Các phương pháp điều trị bệnh teo não
Theo bác sĩ thần kinh Nguyễn Tường Vũ [hơn 20 năm kinh nghiệm, bệnh viện Chợ Rẫy], khi não mắc bệnh teo não thì khả năng phục hồi gần như là rất thấp. Thông thường điều trị teo não được theo dõi bằng bảng theo dõi trí nhớ, vận động, cơ lực. Kết quả cho thấy hầu như các bệnh nhân có thuyên giảm ngay trong tháng đầu, tháng thứ 2, tháng thứ 3. Các tháng sau mặc dù vẫn duy trì điều trị nhưng mức độ tiến triển chậm dần nhưng cơ bản vẫn tỷ lệ thuận theo thời gian điều trị. Thời gian điều trị tùy theo mức nặng hay nhẹ và phụ thuộc vùng tổn thương. Thời gian điều trị trung bình thường là 12 tháng đến 18 tháng.
Chi phí khám, điều trị bệnh teo não là bao nhiêu tiền?
Teo não là bệnh lý phức tạp, cần chữa trị lâu dài và phụ thuộc và tình trạng của người bệnh. Bởi vậy không có câu trả lời cụ thể cho chi phí khám, trị liệu bệnh là bao nhiêu. Tuy nhiên, Hello Doctor muốn nhấn mạnh rằng, để an toàn cho bản thân, KHÔNG tự ý dùng thuốc, hãy gặp bác sĩ để được khám, chẩn đoán, lên phác đồ, liệu trình thuốc điều trị cho phù hợp càng sớm càng tốt.
Hẹn khám chuyên gia: Điện thoại: 1900 1246 hoặc hotline 0962 16.16.44.
6. Phòng tránh bệnh teo não
Những người có chế độ ăn gồm một số loại vitamin hoặc axít béo omega 3 ít có khả năng mắc bệnh teo não hơn so với những người có chế độ ăn ít các dưỡng chất này. Ngược lại, ăn nhiều thực phẩm như: hạt hướng dương, quẩy, bắp rang bơ, cá khô… sẽ khiến các tế bào não, dây thần kinh bị nhiễm độc, có thể mắc các bệnh về thần kinh, mất trí nhớ, teo não, thậm chí có thể mắc chứng Alzheimer khi về già.
Đặc biệt, uống vitamin B liều cao mỗi ngày có thể giúp làm giảm tốc độ teo não ở những người cao tuổi có dấu hiệu của bệnh Alzheimer, giúp kìm hãm sự tiến triển của căn bệnh này.
Bên cạnh đó, một nghiên cứu của TS. Charles DeCarli công bố trên tạp chí Neurology cho thấy hút thuốc lá, béo phì, đái tháo đường ở độ tuổi trung niên là một trong những yếu tố gây teo não, dẫn đến suy giảm trí tuệ sau này. Vì vậy, bỏ thuốc lá, kiểm soát huyết áp, phòng ngừa đái tháo đường và giữ trọng lượng cơ thể hợp lý sẽ giúp cho tinh thần và thể chất luôn khỏe mạnh phòng ngừa được căn bệnh teo não nguy hiểm và phức tạp.