Ở bé trai, quá trình dậy thì thường diễn ra trong độ tuổi từ 9 – 14. Nếu con đã qua tuổi 14 mà cơ thể vẫn không có thay đổi nhiều thì có thể bé đang mắc chứng dậy thì muộn ở bé trai.
Dậy thì muộn ở bé trai được hiểu giống như sự phát triển bình thường của bé trai nhưng đến độ tuổi dậy thì lại không có những dấu hiệu thay đổi vềmặt sinh học. Vậy nguyên nhân gây ra tình trạng dậy thì muộn là gì?
Dấu hiệu dậy thì muộn ở bé trai
Bé trai thường trải qua giai đoạn dậy thì ở nhiều độ tuổi khác nhau. Số liệu thống kê cho thấy đến 95 % các bé trai dậy thì trong độ tuổi 9-14, do vậy nếu bạn có con trai đã qua tuổi 14 mà vẫn chưa có dấu hiệu thay đổi về mặt sinh học thì bé đã bị dậy thì muộn.
Dấu hiệu nhận biết quá trình dậy thì đang diễn ra ở con trai là tinh hoàn lớn dần, tiếp theo là sự phát triển của dương vật và sự xuất hiện của lông mu. Quá trình dậy thì diễn ra khi tuyến yên bắt đầu tiết ra nhiều hơn hai loại hormone là luteinizing [LH] và hormone kích thích nang trứng [FSH] – chất khiến tinh hoàn phát triển và tạo ra hormone nam testosterone. Sự phát triển tăng vọt thường bắt đầu trong vòng 1 năm kể từ lúc trẻ có dấu hiệu dậy thì đầu tiên, thường vào lúc 15 tuổi.
Nếu con bạn đã bước qua tuổi 14 và không có các dấu hiệu trên, có thể bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra vật lý để đánh giá về kích thước của tinh hoàn và dương vật của trẻ. Nếu kết quả kiểm tra cho thấy dương vật và tinh hoàn không lớn hơn trước dù con đã 14 tuổi thì con bạn bị dậy thì muộn. Một dấu hiệu sớm cho biết tuổi dậy thì sẽ đến trong khoảng 6–12 tháng tới là tinh hoàn phát triển nhưng dương vật vẫn nhỏ.
Về thể chất, hầu hết các bé trai dậy thì muộn thường thấp hơn nhiều so với các bạn đồng trang lứa. Nguyên do là giai đoạn phát triển nhảy vọt của bé chậm hơn các bạn. Tuy nhiên, con bạn sẽ phát triển đuổi kịp bạn bè vào năm 18 tuổi và có chiều cao bình thường như người trưởng thành.
Nguyên nhân dậy thì muộn ở bé trai
Trong khoảng 2/3 trường hợp, dậy thì muộn ở bé trai là do di truyền từ bố mẹ. Nếu người mẹ dậy thì sau 14 tuổi và bốdậy thì sau 16 tuổi thì có khả năng con cũng bị dậy thì muộn. Ngoài ra, những bé trai mắc các bệnh mạn tính như viêm đại tràng, bệnh thiếu máu hồng cầu liềm hay xơ nang cũng thường rơi vào tình trạng này.
Một số ít bé trai dậy thì muộn là do bị thiếu hormone luteinizing [LH] và hormone kích thích nang trứng [FSH] hay còn gọi là sự thiếu hụt hormone điều hòa tuyến sinh dục riêng biệt [IGD]. Tình trạng này thường xuất hiện ngay từ khi sinh ra, những bé trai mắc phải sự thiếu hụt này đều có dương vật nhỏ bất thường.
Lúc này, các hormone tuyến yên khác vẫn được tạo ra và phát triển bình thường. Nếu bé trai đã 17 tuổi mà vẫn chưa dậy thì, đây có thể là dấu hiệu cho biết con mắc phải chứng thiếu hụt hormone điều hòa tuyến sinh dục riêng biệt [IGD]. Những dấu hiệu khác có thể là khứu giác không tốt hay còn gọi là hội chứng Kallmann. Bên cạnh đó, tinh hoàn có vấn đềcũng là nguyên nhân khiến bé trai dậy thì muộn.
Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra vật lý để xác định kích thước tinh hoàn. Nếu tinh hoàn quá nhỏ thì có thể là một dấu hiệu cho tình trạng dậy thì muộn ở bé trai. Ngoài ra, một vài nguyên nhân khác ảnh hưởng đến tinh hoàn bao gồm từng phẫu thuật tinh hoàn hoặc phẫu thuật trị ung thư.
Chẩn đoán dậy thì muộn như thế nào?
Đôi khi bác sĩ chỉ cần thực hiện các cuộc kiểm tra vật lý là đủ để chuẩn đoán bé có dậy thì muộn hay không. Cũng có trường hợp bác sĩ đề nghị thực hiện một vài xét nghiệm để xác nhận vấn đề họ nghi ngờ không nằm ở tinh hoàn. Xét nghiệm phổ biến nhất là xét nghiệm testosterone, hormone luteinizing [LH] và hormone kích thích nang trứng [FSH] được thực hiện vào buổi sáng sớm. Vì buổi sáng là thời điểm mà lượng testosterone cao hơn bình thường.
Mức testosterone ở người lớn bình thường dao động từ 250–800 ng/dL [nanogram/decilit] nhưng với những bé dậy thì muộn có mức testosterone thấp hơn 40. Ngoài ra, việc chụp X-quang bàn tay và cổ tay xác định tuổi xương còn có thể dự đoán chiều cao khi trưởng thành.
Làm thế nào để điều trị dậy thì muộn ở bé trai?
Tình trạng dậy thì muộn ở bé trai có thể điều trị bằng cách dùng thuốc tiêm trong vài tháng. Sau khi tiêm thuốc, bé sẽ tăng chiều cao, tăng cân cũng như kích thước dương vật và lông mu phát triển. Trong hầu hết các trường hợp, quá trình dậy thì sẽ tiếp tục diễn ra mà không cần bất cứ sự điều trị thêm nào.
Khi bé trai mắc phải chứng thiếu hụt hormone điều hòa tuyến sinh dục riêng biệt [IGD] hoặc dương vật bị tổn thương, testosterone vẫn là lựa chọn trong việc điều trị. Tuy nhiên, liều lượng tăng theo thời gian và tiếp tục bổ sung khi đã trưởng thành.
Dậy thì muộn ở bé trai không gây nhiều vấn đề quá nghiêm trọng đối với sức khỏe của trẻ. Dù vậy, bố mẹ nên thường xuyên quan tâm đến con để phát hiện sớm các triệu chứng và có cách khắc phục triệt để!
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Trong điều kiện dinh dưỡng đầy đủ, không ít phụ huynh lo con mình dậy thì sớm. Bên cạnh đó thì cũng có không ít bạn trẻ lại dậy thì muộn. Câu hỏi thường trực là dậy thì muộn có ảnh hưởng gì đến sức khỏe và chức năng sinh sản không? Bài viết này sẽ giải đáp phần nào câu hỏi trên.
Tuổi dậy thì là lúc cơ thể phát triển từ một đứa trẻ thành người lớn. Dậy thì muộn là một dạng rối loạn phát triển dậy thì. Bình thường, bạn gái bắt đầu dậy thì trong độ tuổi từ 11 - 15. Sự dậy thì ở bạn gái được đánh dấu bằng sự xuất hiện của lần có kinh đầu tiên cũng như sự phát triển của một số dấu hiệu sinh dục phụ như chiều cao tăng lên, vú phát triển và xuất hiện lông ở cơ quan sinh dục. Nếu bạn gái không có bất kỳ dấu hiệu phát triển sinh dục nào ở tuổi 14 hoặc không có kinh nguyệt cho đến khi 16 tuổi thì được coi là dậy thì muộn. Nếu con là trai sẽ dễ dàng thấy con cao hơn, nặng cân hơn, vai mở rộng và cơ bắp bắt đầu phát triển, thanh quản [cơ quan phát âm] to rộng ra hơn nên tiếng nói trở nên trầm đục. Hệ thống lông phát triển, có ria mép và mọc râu, có khi còn là râu quai nón, tinh hoàn và dương vật sẽ lớn hơn, đặc biệt có hiện tượng phóng tinh lần đầu. Nếu sau 16 tuổi, bé trai vẫn chưa có những đặc điểm sinh dục thứ phát thì cần nghĩ đến dậy thì muộn.
Cha mẹ cần đưa con đi khám khi thấy có các dấu hiệu dậy thì muộn.
Dậy thì muộn do đâu?
Nguyên nhân đầu tiên cần nghĩ tới khi thấy trẻ dậy thì muộn là do gene di truyền, khi trong gia đình có bố mẹ, cô dì chú, anh em, chị em, hoặc anh em họ [gần] chậm dậy thì. Với trường hợp này thì không cần biện pháp can thiệp. Trẻ sẽ phát triển sau so với bạn cùng tuổi và không ảnh hưởng gì đến quá trình phát triển chung của cơ thể cũng như khả năng sinh sản.
Dậy thì muộn cũng có thể xảy ra khi tuyến yên hoặc tuyến giáp - các tuyến sản xuất hormon quan trọng cho sự tăng trưởng và phát triển cơ thể gặp vấn đề.
Một số người dậy thì muộn do có nhiễm sắc thể bất thường khiến ADN “lập trình” kế hoạch phát triển của cơ thể cũng trục trặc. Hội chứng Turner là một ví dụ của một rối loạn nhiễm sắc thể. Nó xảy ra khi một trong hai nhiễm sắc thể X của con gái bất thường hoặc bị mất. Điều này khiến sự phát triển của buồng trứng và sản xuất hormon cũng không bình thường. Với các bạn nam có mắc hội chứng Klinefelter khi được sinh ra có nhiều hơn 1 nhiễm sắc thể X [XXY thay vì XY]. Tình trạng này có thể làm chậm phát triển giới tính.
Trẻ mắc một số bệnh mạn tính cũng có thể gây ra sự chậm trễ trong tuổi dậy thì như: đái tháo đường, bệnh thận, hoặc hen suyễn vì những bệnh này có thể làm chậm quá trình phát triển của cơ thể.
Chế độ dinh dưỡng có vai trò quan trọng trong vấn đề dậy thì sớm hay muộn. Một người đang bị suy dinh dưỡng cũng có thể phát triển muộn hơn những người có một chế độ ăn uống cân bằng đủ chất. Trường hợp ăn không đủ bữa, biếng ăn, rối loạn ăn uống hay thường xuyên áp dụng chế độ giảm cân quá mức sẽ khiến cơ thể không thể phát triển với tốc độ bình thường được.
Ảnh hưởng do dậy thì muộn
Tuỳ thuộc vào nguyên nhân gây ra chứng dậy thì muộn mà ảnh hưởng của nó đến tâm, sinh lý của bạn gái khác nhau. Một điều dễ nhận thấy ở các bạn gái khi dậy thì muộn là sự xấu hổ với bạn bè đồng lứa và sự lo lắng về khả năng sinh sản sau này. Tuy nhiên, nhìn chung, dậy thì muộn không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của bạn gái khi trưởng thành. Sau khi dậy thì, bạn gái sẽ vẫn có khả năng sinh sản bình thường. Vấn đề là các em bị dậy thì muộn đừng để các mặc cảm tâm lý [tự ti, hoang mang…] ảnh hưởng cuộc sống.
Với bạn nam, dậy thì muộn mà không điều trị sẽ ảnh hưởng tới sự phát triển về thể chất. Hệ thống nội tiết không kích hoạt quá trình phát triển của cơ quan sinh dục nam khiến dương vật nhỏ, tinh hoàn teo - ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh, dẫn đến vô sinh nam cũng như khả năng tổng hợp testosterone của tinh hoàn. Khi bị dậy thì muộn, trẻ thường tách ra khỏi tập thể, các rối loạn tâm lý xuất hiện, trẻ trở nên trầm cảm, không giao tiếp.
Vì vậy, khi thấy có các dấu hiệu của dậy thì muộn, các em nên đi khám càng sớm càng tốt. Lúc này, các em nên giữ tâm lý bình tĩnh và đón nhận chuyện này một cách tự nhiên. Nếu cảm thấy không thể giải quyết những khúc mắc trong lòng thì nên chia sẻ với người lớn và bác sĩ để có lời khuyên phù hợp. Cha mẹ trẻ cần quan tâm đến việc phát triển thể chất của trẻ, những biến đổi về tâm sinh lý của trẻ để cung cấp cho chuyên gia y tế những bằng chứng về quá trình phát triển của trẻ. Các giải pháp y khoa sẽ giúp các em vượt qua tình trạng dậy thì muộn để phát triển kịp theo lứa tuổi, đảm bảo đời sống tâm sinh lý bình thường.
SONG NHI