Nguyên nhân dẫn đến tim ngừng đập

17-12-2009

Ca sĩ nổi tiếng Michael Jackson đã qua đời vào ngày 25 Tháng Sáu 2009, sau khi được đưa đến cấp cứu tại một bệnh viện do ngưng tim đột ngột. Bài viết sau đây sẽ đề cập đến các nguyên nhân và triệu chứng của đột tử cùng các biện pháp xử trí cấp cứu ban đầu.

- Ngưng tim là mất đột ngột các chức năng của tim, khi tim bất ngờ ngừng đập. Khi tim ngừng đập, bệnh nhân sẽ mất tri giác và ngừng thở. Mạch không bắt được, huyết áp sẽ không đo được.
Trừ phi những nỗ lực hồi sức cấp cứu được bắt đầu ngay lập tức, tim ngừng đập sẽ dẫn đến tử vong trong vòng vài phút. Điều này thường được gọi là "cái chết đột ngột- đột tử" hoặc "cái chết do tim đột ngột (sudden cardiac death=SCD)."

- Rung thất (rung tâm thất) là nguyên nhân phổ biến nhất gây ngưng tim. Rung thất thường xảy ra khi dòng điện kích hoạt co cơ tim bình thường và đều đặn bị thay thế bởi các hoạt động điện hỗn loạn khiến tim ngưng đập, không còn khả năng bơm máu đến não và các bộ phận quan trọng khác của cơ thể. Tổn thương não vĩnh viễn và tử vong có thể xảy ra, trừ phi lưu lượng máu đến não được nhanh chóng phục hồi trong vòng năm phút.

- Cơn đau tim (nhồi máu cơ tim) là nguyên nhân phổ biến nhất gây rung thất.
Các nguyên nhân khác ít gặp gây ngưng tim bao gồm ngưng thở (mất chức năng thở), ngạt thở, chấn thương, điện giật, sét đánh, ngộ độc và (chết) đuối nước.

- Hồi sức tim-phổi sớm (cardiopulmonary resuscitation=CPR) và khử rung (dùng xung điện áp vào ngực để phục hồi nhịp tim bình thường=defibrillation) là biện pháp duy nhất để đảo ngược lại sự ngưng tim.

Những biện pháp cứu nguy phải được tiến hành trong vòng vài phút sau khi ngưng tim để có bất kỳ cơ hội thành công nào. Cứ mỗi phút qua đi mà không khử rung được, cơ hội sống còn cho người bệnh sẽ giảm từ 7% đến 10%. Ở những nơi mà dịch vụ y tế khẩn cấp có thể cung cấp việc khử rung trong vòng 5-7 phút, tỷ lệ sống còn cho ngưng tim theo các báo cáo đã lên đến 49%.
Hồi sức hiếm khi thành công nếu chỉ được tiến hành sau hơn mười phút kể từ thời điểm ngưng tim.

Trong khi bệnh mạch vành hoặc nhồi máu cơ tim có thể làm tăng nguy cơ ngưng tim ở một người, cơn đau tim lại không giống ngưng tim.  Cơn đau tim (do nhồi máu cơ tim) xảy ra khi một phần của cơ tim bị hoại tử do thiếu lưu lượng máu và ôxy đến nuôi một khu vực cụ thể của tim.

- Các triệu chứng của nhồi máu cơ tim thường bao gồm khó chịu ở ngực hoặc phần thân trên và khó thở.

- Nhồi máu cơ tim có thể gây khởi phát rung thất đột ngột và ngưng tim.

- Bệnh nhân nhồi máu cơ tim có biến chứng rung thất sẽ bị mất tri giác.

Nhồi máu cơ tim: Cục máu đông gây tắc nghẽn động mạch vành dẫn đến hoại tử cơ tim

Ngưng tim rõ ràng là một cấp cứu y khoa nghiêm trọng. Tỷ lệ tử vong do ngưng tim có thể được giảm thiểu bằng cách thực hiện cấp cứu tim-phổi CPR ngay lập tức và nhanh chóng tiến hành khử rung. Ở các nước tiên tiến trên thế giới, nhiều nơi công cộng đã được trang bị các máy khử rung bên ngoài tự động (automated external defibrillator=AED) để những người ngoài ngành có thể thực hiện khử rung khẩn cấp tại hiện trường cho những trường hợp ngưng tim đột ngột.

BS. ĐỒNG NGỌC KHANH -  BV Đa Khoa Hoàn Mỹ SàiGòn

Tham khảo: American Heart Association Cardiac Arrest Symptoms and Causes, Melissa Conrad Stoppler, MD, Dennis Lee, MD

Trái tim là bộ phận quan trọng của cơ thể, giúp lọc và bơm máu đến các cơ quan. Khi tim bất chợt ngừng đập dù chỉ trong một thời gian rất ngắn hoặc không được sơ cứu kịp thời, máu không lưu thông đến các bộ phận sẽ gây ra những tổn thương hoặc dẫn đến tử vong.

Thế nào là ngừng tim đột ngột?

Ngừng tim đột ngột (Sudden cardiac arrest - SCA) là tình trạng mất chức năng tim, nhịp thở và ý thức đột ngột. Tình trạng này thường xảy ra do hệ thống điện tim có vấn đề, làm gián đoạn hoạt động bơm máu của tim và ngừng lưu thông máu đến cơ thể. Nếu không được xử lý ngay lập tức, ngừng tim đột ngột có thể dẫn đến tử vong.

Ảnh từ MedPage Today

Dấu hiệu của ngừng tim đột ngột

Các biểu hiện ngay thời điểm tim bị ngừng đột ngột xảy ra ngay tức khắc và rất dữ dội, bao gồm:

• Ngã quỵ đột ngột
• Không nghe thấy nhịp tim
• Ngừng thở
• Mất ý thức

Đôi khi, người gặp vấn đề này sẽ có các dấu hiệu xảy ra trước khi tim bị ngừng như:

• Khó chịu ở ngực
• Khó thở
• Đuối sức
• Tim đập nhanh hoặc đập thình thịch (đánh trống ngực)

Tuy nhiên, điều đáng tiếc là ngừng tim đột ngột thường xảy ra mà không có dấu hiệu báo trước.

Nguyên nhân gây ngừng tim đột ngột

Nguyên nhân thông thường dẫn đến sự ngừng đập bất chợt của tim là do rối loạn nhịp tim, xảy ra khi hệ thống điện tim(*) không hoạt động trong mức bình thường.

(*)Hệ thống điện tim có chức năng kiểm soát tốc độ và nhịp tim. Nếu có vấn đề gì xảy ra, tim có thể sẽ đập quá nhanh, quá chậm hoặc không đều (loạn nhịp tim). Những rối loạn nhịp tim này thường diễn ra trong thời gian ngắn và vô hại, nhưng một số trường hợp có thể dẫn đến ngừng tim đột ngột.

Nhịp tim phổ biến nhất tại thời điểm ngừng tim là rối loạn nhịp tim ở tâm thất (buồng tim phía dưới). Các xung điện nhanh và thất thường khiến người mắc bị rung tâm thất, nghĩa là tâm thất rung lên một cách vô ích, không có mục đích thay vì bơm máu.

Những vấn đề ở tim có thể làm tim ngừng đập đột ngột

Ngừng tim đột ngột có thể xảy ra ở cả những người không có bệnh tim. Tuy nhiên, rối loạn nhịp tim mà đe dọa tính mạng thường xuất hiện ở những người có bệnh tim từ trước nhưng có thể chưa được chẩn đoán.

Các vấn đề ở tim có thể làm tim ngừng đập đột ngột là:

• Bệnh động mạch vành. Hầu hết các trường hợp ngừng tim đột ngột xảy ra ở những người bị bệnh mạch vành, trong đó động mạch bị tắc nghẽn do cholesterol và các chất lắng đọng khác, làm giảm lưu lượng máu đến tim.
• Dị tật tim bẩm sinh. Khi ngừng tim đột ngột ở trẻ em hoặc thanh thiếu niên, điều đó có thể là do bệnh tim bẩm sinh. Những người trưởng thành đã từng phẫu thuật điều chỉnh dị tật tim bẩm sinh vẫn có nguy cơ cao bị ngừng tim đột ngột.
• Đau tim. Nếu một cơn đau tim xảy ra, thường là do bệnh mạch vành nghiêm trọng, nó có thể gây ra rung thất và ngừng tim đột ngột. Ngoài ra, một cơn đau tim có thể để lại các mô sẹo trong tim và đoản mạch điện xung quanh mô sẹo có thể dẫn đến những bất thường trong nhịp tim.
• Tim to (bệnh cơ tim). Điều này xảy ra chủ yếu khi các thành cơ tim của bạn căng ra và dày lên. Khi cơ tim không bình thường sẽ có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim.
• Bệnh hở van tim.
• Các vấn đề về điện tim.

Các yếu tố rủi ro

Bởi vì ngừng tim đột ngột thường liên quan đến bệnh mạch vành, nên những yếu tố khiến bạn có nguy cơ mắc bệnh mạch vành cũng có thể khiến bạn có nguy cơ bị ngừng tim đột ngột. Các yếu tố bao gồm:

• Tiền sử gia đình mắc bệnh động mạch vành
• Hút thuốc
• Huyết áp cao
• Cholesterol trong máu cao
• Béo phì
• Bệnh tiểu đường
• Ít vận động

Ảnh bởi Basil MK từ Pexels

Một số yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ ngừng tim đột ngột bao gồm:

• Có tiền sử cá nhận hoặc gia đình đã từng bị ngừng tim hoặc các bệnh tim khác
• Từng lên cơn đau tim
• Lớn tuổi (nguy cơ ngừng tim đột ngột tăng lên theo tuổi tác)
• Nam giới
• Mất cân bằng dinh dưỡng, chẳng hạn như mức kali hoặc magiê thấp
• Khó thở khi ngủ
• Bệnh thận mãn tính

Chẩn đoán nguyên nhân ngừng tim đột ngột

Các xét nghiệm mà bác sĩ có thể đề nghị thực hiện bao gồm:

• Điện tâm đồ (ECG)
• Xét nghiệm máu
• Chẩn đoán hình ảnh
  • Chụp X-quang phổi
  • MRI, CT
  • Siêu âm tim
  • Xạ hình (sử dụng bức xạ từ chất phóng xạ)
  • Thông mạch vành

Phòng ngừa

Khi bị ngừng tim đột ngột, lượng máu lên não bị giảm gây ra bất tỉnh. Nếu nhịp tim của bạn không nhanh chóng trở lại bình thường, tổn thương não sẽ xảy ra và dẫn đến tử vong. Những người sống sót sau cơn ngừng tim có thể có dấu hiệu tổn thương não.

Vậy nên, việc phòng ngừa là rất quan trọng để giảm thiếu các rủi ro kể trên. Các biện pháp phòng ngừa ngừng tim đột ngột bao gồm:

Các biện pháp y tế

• Khám sức khỏe định kỳ
• Tầm soát bệnh tim

Chú ý lối sống và thực hiện các biện pháp tại nhà

Để mang đến một lối sống lành mạnh cho tim:

• Không hút thuốc
• Uống rượu có chừng mực
• Cố gắng đạt và duy trì cân nặng ở mức bình thường
• Thực hiện một chế độ ăn uống lành mạnh cho tim
• Vận động, hoạt động thể chất nhiều hơn, đều đặn
• Quản lý căng thẳng

Sử dụng thuốc

Ảnh bởi Artem Podrez từ Pexels

Nếu bạn đã mắc bệnh tim hoặc các tình trạng khiến bạn dễ bị bệnh tim hơn, bác sĩ có thể khuyên bạn nên thực hiện các bước để cải thiện sức khỏe của mình, chẳng hạn như dùng thuốc điều trị cholesterol cao hoặc kiểm soát bệnh tiểu đường.

Nếu bạn mắc một số bệnh về tim khiến bạn có nguy cơ bị ngừng tim đột ngột, bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc chống loạn nhịp tim.

Trang bị kỹ năng xử lý

Nếu một người có nguy cơ bị ngừng tim đột ngột, người người thân xung quanh nên được đào tạo, tập luyện về hô hấp nhân tạo và cách sử dụng máy khử rung tim. Điều này hỗ trợ rất nhiều trong thời điểm nguy cấp và chờ nhân viên y tế đến hỗ trợ. Vậy nên, càng nhiều người biết cách ứng phó thì tỷ lệ sống sót đối với trường hợp ngừng tim đột ngột càng cao.

Khi nào nên đến gặp bác sĩ?

• Đau hoặc khó chịu ở ngực
• Tim đập nhanh
• Nhịp tim nhanh hoặc không đều
• Thở khò khè không rõ nguyên nhân
• Khó thở
• Chóng mặt
• Ngất xỉu hoặc gần ngất xỉu

Nếu bạn cảm thấy tim đang không hoạt động bình thường và cần những tư vấn ban đầu, hãy kết nối video call với bác sĩ chuyên khoa Nội của chúng tôi qua ứng dụng Doctor Anywhere nhé! Đừng quên nhập mã XINCHAO tại bước thánh toán để được miễn phí thăm khám.

Tham khảo từ Mayo Clinic

Xem thêm:

• 9 việc nên làm để phòng tránh các bệnh về tim mạch
• Giãn tĩnh mạch - những mạch máu hằn lên da và gây nhiều đau đớn
• Những thực phẩm tốt cho người cao huyết áp