Xuất phát từ yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn khách quan, nhằm bảo đảm sự đồng bộ giữa đổi mới kinh tế với đổi mới tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới, Tỉnh ủy Quảng Ninh đã chủ động xây dựng Đề án “Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế” [gọi tắt là Đề án 25].
Đề án được xây dựng hết sức công phu, bài bản, được tiến hành đồng bộ từ cấp xã, cấp huyện đến cấp tỉnh và xin ý kiến tham vấn của nhiều cấp lãnh đạo, ban, bộ, ngành ở Trung ương; có sự tham gia, góp ý trực tiếp của nhân dân, các trí thức, lão thành cách mạng, các đối tượng chịu tác động... và thông qua HĐND các cấp. Trên cơ sở đó, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh ban hành Nghị quyết số 19-NQ/TU ngày 3/3/2015 “Về đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng; thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế” để tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện trong cả hệ thống chính trị.
Trong chuyến khảo sát thực tế tại Quảng Ninh về công tác xây dựng Đảng, hệ thống chính trị để làm căn cứ cho Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh có những tổng kết trong thực tiễn, GS,TS Nguyễn Xuân Thắng, Giám đốc Học viện đánh giá: Đề án 25 ở Quảng Ninh là một sáng kiến táo bạo, khẳng định khát khao đổi mới của Quảng Ninh. Giải pháp của tỉnh Quảng Ninh mở ra lộ trình nhất thể hóa, nhập một số tổ chức Đảng với Nhà nước để Đảng “hóa thân” làm nhiệm vụ, nhằm tinh giản biên chế, giải quyết chế độ chính sách phù hợp cho số dôi dư.
Có thể nói, Đề án 25 của Quảng Ninh là một đột phá trong công tác xây dựng Đảng và xây dựng hệ thống chính trị, là sự sáng tạo, đổi mới có hiệu quả thiết thực, được cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình ủng hộ, trở thành động lực quan trọng thúc đẩy sự đổi mới, phát triển của tỉnh. Hội nghị Trung ương 6 khóa XII ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW và Nghị quyết số 19-NQ/TW càng khẳng định bước đi của Quảng Ninh là đúng đắn, tạo thêm động lực và là cơ sở chính trị vững chắc để tỉnh có thêm quyết tâm tiếp tục thực hiện nhiệm vụ đổi mới hệ thống chính trị quyết liệt hơn và ở quy mô, tầm mức cao hơn. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Chương trình hành động số 21-CTr/TW, ngày 5/2/2018 để tập trung chỉ đạo thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6, trên cơ sở kế thừa, phát huy những kết quả đã đạt được từ việc triển khai Đề án 25 theo hướng toàn diện, đồng bộ và hiệu quả hơn với phương châm: Những mô hình đã thí điểm hiệu quả thì tiếp tục nhân rộng; những mô hình mới đặt ra phải tập trung cao để lãnh đạo, chỉ đạo đạt hiệu quả thực chất trên thực tế; tiếp tục đẩy mạnh việc sắp xếp các đơn vị sự nghiệp công lập theo hướng tăng cường tự chủ, nâng cao năng lực quản trị, chuyển đổi mô hình hoạt động.
Là người trực tiếp chỉ đạo thực hiện Đề án 25 trong giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2019, nguyên Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch HĐND tỉnh Nguyễn Văn Đọc, khẳng định: Việc triển khai những chủ trương mới, nhất là về tổ chức, bộ máy thường là khó khăn bởi đụng chạm đến vị trí, quyền lợi cụ thể của cá nhân, thậm chí có thể làm xáo trộn hoạt động của tổ chức. Mô hình mới, lại chưa có trong tiền lệ, làm thí điểm dễ dẫn đến tâm lý e ngại, băn khoăn của đội ngũ cán bộ tham mưu. Vì vậy, trên cơ sở nghiên cứu kỹ tình hình thực tiễn, Quảng Ninh đã triển khai từng bước thận trọng, bài bản, làm đến đâu, chắc đến đó. Tất cả các mô hình sắp xếp lại đều được xây dựng đề án cụ thể với sự tham gia của chính các đồng chí cán bộ ở các cơ quan được sắp xếp lại; tham khảo ý kiến của chuyên gia và xin ý kiến của các cơ quan Trung ương.
Theo đó, ngay từ những bước triển khai đầu tiên, tỉnh đã tập trung vào công tác tuyên truyền, tạo sự đồng thuận chung đến toàn thể cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên và các tầng lớp nhân dân. Gần như đến bất cứ địa bàn, đơn vị nào, đội ngũ cán bộ và người dân đều biết đến Chương trình hành động số 21 thực hiện Nghị quyết 18, 19 của tỉnh và thông tin cơ bản về các mô hình tổ chức bộ máy mới. Đặc biệt, công tác chuẩn bị, sắp xếp nhân sự là một khâu hết sức quan trọng, quyết định sự thành công của bộ máy mới và không thể làm ồ ạt, bởi vậy trong thực tế, các vị trí lãnh đạo, quản lý có sự thay đổi khi sắp xếp, áp dụng các mô hình mới đều có lộ trình, đủ điều kiện, cân nhắc lựa chọn được cán bộ, đáp ứng được yêu cầu thì mới thực hiện. Tỉnh cũng quán triệt đảm bảo giữ nguyên các chính sách đào tạo, bồi dưỡng, quy hoạch, bổ nhiệm, phụ cấp chức vụ, biên chế, tăng lương theo quy định cho cán bộ như trước khi thực hiện mô hình thí điểm; cán bộ nghỉ hưu sớm thì được đảm bảo chế độ chính sách. Trên cơ sở đó, giải quyết thấu tình đạt lý, ưu tiên chính sách cao nhất có thể, trường hợp cần thiết xem xét cơ chế hỗ trợ riêng để không cán bộ nào phải chịu nhiều thiệt thòi vì công việc chung...
Với sự vào cuộc quyết liệt, hiệu quả, sau hơn 5 năm thực hiện, tỉnh Quảng Ninh đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, tiếp tục đi đầu trong việc sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, bảo đảm hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ.
Đơn cử như trong nhất thể hóa chức danh, đến nay tỉnh đã triển khai bí thư kiêm chủ tịch UBND tại 3/13 địa phương là huyện Tiên Yên, huyện đảo Cô Tô và thị xã Đông Triều; ở cấp xã đã có 119/177 đơn vị thực hiện mô hình Bí thư đồng thời là Chủ tịch UBND, đạt 67%, tiến tới mở rộng. Đặc biệt, với công tác chuẩn bị nhân sự chặt chẽ và quyết tâm tháo gỡ khó khăn, tỉnh đã thực hiện nhất thể hóa bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố, đạt 100%.
Đồng chí Nguyễn Ngọc Bảo, Phó Thủ trưởng Cơ quan Tổ chức, Nội vụ TX Quảng Yên, cho biết: Mô hình bí thư chi bộ đồng thời trưởng thôn, khu bước đầu đã tinh giản được bộ máy ở cơ sở, tạo được sự đồng thuận của nhân dân. Mô hình này cũng khắc phục được tình trạng lâu nay có nhiều trưởng thôn, khu không phải là đảng viên; đồng thời phát huy được tính năng động, sáng tạo, dám làm, dám chịu trách nhiệm của cán bộ thôn, khu. Từ đó, có những chỉ đạo, điều hành phù hợp, sát thực tiễn, bảo đảm tính khách quan, phát huy hiệu quả, góp phần tiếp tục củng cố được niềm tin của nhân dân với Đảng và thể hiện được vai trò lãnh đạo của Đảng.
Cùng với việc hợp nhất chức danh người đứng đầu, Quảng Ninh đã triển khai hợp nhất cơ quan tham mưu giúp việc của cấp ủy với cơ quan chuyên môn thuộc UBND cùng cấp có chức năng, nhiệm vụ tương đồng đối với Cơ quan Kiểm tra - Thanh tra và Tổ chức - Nội vụ; thí điểm thực hiện cơ quan tham mưu giúp việc chung của Khối MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội ở cấp huyện tại tất cả địa phương và tiếp tục mở rộng mô hình cơ quan khối ở cấp tỉnh. Ông Nguyễn Thế Hòa, Trưởng Ban Dân vận Huyện ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ, Trưởng Khối MTTQ và các đoàn thể CT-XH huyện Hải Hà, một trong những huyện đi đầu trong thực hiện chủ trương này khẳng định: Không chỉ giúp "gần dân, sát dân", giảm quy trình, rút ngắn thời gian từ ban hành chủ trương đến tổ chức thực hiện, việc nhất thể hóa chức danh người đứng đầu cũng giúp tạo tính thống nhất cao thông qua cơ chế kiểm soát quyền lực, phát huy dân chủ trong triển khai các nhiệm vụ của địa phương...
Đối với mạng lưới các đơn vị sự nghiệp, tỉnh đã sắp xếp lại theo nguyên tắc trên một địa bàn, với cùng một chức năng, nhiệm vụ, chỉ có một đơn vị thực hiện, hoạt động phải hiệu quả và phân loại, xây dựng lộ trình tự chủ, thực hiện đấu thầu, đặt hàng các nhiệm vụ phục vụ chính trị. Đồng thời, khuyến khích thành lập các đơn vị sự nghiệp ngoài công lập, nhất là trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, giáo dục nghề nghiệp, y tế, khoa học công nghệ; giải thể, nâng dần tự chủ, chuyển đổi mô hình, thực hiện cơ chế đặt hàng, mua hàng… Nhiệm kỳ 2015-2020, toàn tỉnh giảm 7 cơ quan, đơn vị cấp tỉnh; 180 phòng, 3 chi cục, 44 phòng thuộc chi cục và tương đương. Quảng Ninh cũng là tỉnh đầu tiên thành lập Đảng bộ Cục Thuế tỉnh trực thuộc Đảng bộ tỉnh gắn với sắp xếp lại tổ chức ngành thuế; thành lập Trung tâm Truyền thông tỉnh trên cơ sở hợp nhất các cơ quan báo chí, truyền thông tỉnh; thành lập Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp tỉnh, cấp huyện trực thuộc UBND cùng cấp...
Song song với sắp xếp tổ chức bộ máy, Quảng Ninh quyết liệt tinh giản 10% tổng số biên chế, gắn với từng bước cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Đồng thời đi đầu cả nước thực hiện khoán biên chế cấp xã, khoán quỹ hỗ trợ ở thôn, bản, khu phố, giảm mạnh số lượng người hưởng lương hoặc phụ cấp từ ngân sách; thực hiện tuyển dụng viên chức bằng hình thức hợp đồng có thời hạn; dành chỉ tiêu tuyển dụng một số nhân lực chất lượng cao. Quy trình công tác cán bộ được đặc biệt chú trọng đổi mới đồng bộ để tăng cường tính khách quan, minh bạch.
Không chỉ vậy, để thực hiện thành công Nghị quyết số 18-NQ/TW Hội nghị T.Ư 6 [khóa XII], tỉnh cũng chỉ đạo các địa phương rà soát và xây dựng đề án để có lộ trình triển khai sắp xếp, tổ chức lại một số đơn vị hành chính cấp xã và một số thôn, bản, khu phố chưa đạt 50% tiêu chuẩn theo quy định về quy mô dân số, diện tích tự nhiên theo lộ trình phù hợp. Đặc biệt, việc sáp nhập huyện Hoành Bồ vào TP Hạ Long đã được triển khai một cách bài bản, đảm bảo đầy đủ quy trình, công khai minh bạch đến người dân và huy động cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc, trên 98% cử tri 2 địa phương đã đồng tình; còn ở 9 xã ở 5 địa phương sẽ thực hiện sáp nhập địa giới hành chính cấp xã, trung bình trên 90% cử tri đồng tình. Tại kỳ họp HĐND ở cả 3 cấp xã, huyện, tỉnh đều có 100% đại biểu đồng tình với chủ trương thực hiện việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã như trên. Dư luận và truyền thông thời gian qua cũng đã dành sự quan tâm rất lớn và cơ bản đồng tình, ủng hộ chủ trương lớn của tỉnh. Qua đó, cũng đã thể hiện thành công trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của tỉnh thời gian qua.
Nhìn chung, tuy thời gian triển khai chưa dài nhưng các mô hình tổ chức bộ máy sắp xếp lại đã đi vào hoạt động ổn định, nền nếp. Cơ sở vật chất được tập trung một mối và phối hợp sử dụng theo kế hoạch thống nhất, phát huy tối đa hiệu quả các nguồn lực, tính chủ động, sáng tạo được thúc đẩy mạnh mẽ hơn, nhất là ở các đơn vị thực hiện tự chủ. Nhờ vậy, nguồn chi thường xuyên được sử dụng hiệu quả và tiết kiệm, bổ sung nguồn lực cho chi đầu tư phát triển đạt trên 15.000 tỷ đồng, chiếm hơn 65% tổng chi ngân sách, mức cao nhất cả nước. Chất lượng công việc được nâng lên, góp phần quan trọng vào việc ngăn chặn sự nhũng nhiễu do cán bộ kém về năng lực phẩm chất gây ra. Đặc biệt năm 2020, trong điều kiện ảnh hưởng của dịch COVID-19 song Quảng Ninh vẫn giữ vững địa bàn “an toàn, ổn định, phát triển.” kinh tế liên tục tăng trưởng cao và ổn định, tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt trên 10 % ở mức cao so với bình quân chung của cả nước…
Trao đổi với phóng viên, đồng chí Vũ Quyết Tiến, Trưởng ban Tổ chức Tỉnh ủy, Giám đốc Sở Nội vụ Quảng Ninh cho biết: Các mô hình này được thực tiễn chứng minh là phù hợp, hiệu quả. Việc sắp xếp, kiện toàn một số tổ chức và các đầu mối bên trong của từng tổ chức, cơ quan chuyên môn theo hướng giảm đầu mối, giảm tối đa cấp trung gian, giảm cấp phó đã góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, phục vụ tốt hơn người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên Quảng Ninh xác định công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục nên thời gian tới bên cạnh các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, tỉnh sẽ quyết liệt tập trung trí tuệ tiếp tục hoàn thiện tổ chức bộ máy khoa học, tinh gọn, hợp lý, hiệu quả hơn và đặc biệt sẽ đổi mới toàn diện đồng bộ công tác cán bộ để nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, xây dựng Quảng Ninh ngày càng đổi mới, phát triển.
Bài 4: Đúng ý Đảng, lòng dân từ những mô hình hợp nhất, chuyên trách
Thực hiện: Hoài Anh
Trình bày: Đỗ Quang