Quy Tỳ Hoàn Thang do Danh y Nghiêm Dụng Hòa [đời Tống, Trung Quốc] lập phương, viết trong sách Tế sinh phương. Bài thuốc đã tồn tại gần 1.000 năm, được nhiều danh y sử dụng và hiện vẫn chứng tỏ giá trị của nó dù xã hội có nhiều thay đổi.
Mới đây, các nhà nghiên cứu tại Huế phát hiện tờ châu bản có bài Quy tỳ thang dùng để điều trị bệnh bồi bổ sức khỏe của cho vua Minh Mạng. Cũng tại Huế, người ta tìm được cứ liệu chứng tỏ Quy tỳ thang dùng chữa bệnh hiếm muộn, vô sinh rất hiệu quả.
Bài Thuốc Quy Tỳ Thang
Bài thuốc cơ bản dùng cho người kém ăn, mất ngủ, đi ngoài lỏng … đã được bán rộng rãi trên thị trường.
Công thức bài thuốc Quy Tỳ
- Bạch truật 20g, Bạch linh [tốt nhất là Phục thần bỏ gỗ] 20g, Hoàng kỳ [bỏ mấu] 20g, Long nhãn 20g, Táo nhân sao 20g, Nhân sâm 10g [nếu không có Nhân sâm thì thay bằng Đẳng sâm 20g]. Mộc hương 8g, Đương quy 4g, Viễn trí sao 4g.
Cách dùng Quy Tỳ Thang
- Có thể tán khô, mỗi lần 20g có thêm Gừng tươi một lát, Đại táo 1 quả cho một bát nước, sắc lấy 7 phần, uống nóng không ấn định thời gian; ngày 2-3 lần.
- Thang thuốc trên sắc với 3 bát nước lấy 1 bát như thông thường. Mỗi thang thêm 3 lát gừng, 3 quả táo, uống nóng ngày 2-3 lần.
Tác dụng Quy Tỳ Thang
- Kiện tỳ, dưỡng tâm, ích khí bổ huyết.
Chủ trị
- Do suy nghĩ quá độ, làm thương tâm tỳ, sinh hồi hộp hay quên, sợ hãi, ra mồ hôi trộm, người nóng cảm giác mệt mỏi, ăn ít ngủ kém.
- Phụ nữ tỳ hư khí nhược, băng lậu [Đây là hội chứng suy nhược cơ thể, suy nhược thần kinh điển hình].
Giải thích bài thuốc Quy Tỳ Hoàn Thang
- Sâm – Kỳ – Truật – Thảo có tác dụng ôn bổ tỳ, ích khí. Viễn trí, Táo nhân, Long nhãn, Đương quy: cam, ôn, toan, khổ có tác dụng dưỡng tâm bổ huyết an thần; Mộc hương lý khí tĩnh tỳ, làm cho thuốc dù bổ nhưng không bị trệ. Vì vậy bài “Quy tì” này vừa là bài thuốc quan trọng để dưỡng tâm, bổ tỳ lại có thể ích khí dưỡng huyết rất tốt. Theo YHCT: tâm tàng thần mà chủ huyết, Tỳ chủ suy tư và thông huyết. Suy nghĩ lo lắng quá nhiều làm tổn thương tâm tỳ, vì vậy gây tỳ khí bị gò bó, gây kém ăn mất ngủ: Tỳ vị lại là nguồn cung cấp khí huyết. Tỳ hư thì huyết thiếu, mà huyết thiếu thì tâm bị hư, gây nên hồi hộp hay quên. Người có cảm giác lo sợ, mồ hôi ra nhiều không kiểm soát được, cứ như vậy từ nhân dẫn đến quả, huyết thiếu dẫn đến suy nhược, và suy nhược lại càng làm cho huyết thiếu… vòng quanh gây cho bệnh nhân ngày càng ốm yếu. Vì vậy bài “Quy tì” này có tác dụng bổ tâm ích tỳ, làm khí vượng huyết tăng, làm cho các triệu chứng mất ngủ, kém ăn, hồi hộp, hay quên đều lần lượt biến mất.
- Thêm nữa, khi phụ nữ tỳ hư, khí nhược không thể thống huyết nên sinh băng lậu, khí hư. Dùng bài “Quy tì” này, các triệu chứng được chữa hình như khác nhau, nhưng cơ chế chữa lại thống nhất đó là cái kỳ diệu của bài thuốc nói riêng hay của y học cổ truyền vậy.
Gia giảm:
- Diệu phương tán là “Quy tì” đựợc gia giảm gồm Phục linh, Phục thần, Nhân sâm, Cát cánh, Cam thảo, Viễn trí, Hoàng kỳ, Thần sa, Xạ hương, Mộc hương dùng để chữa nam nữ tâm khí bất túc [thiếu] ra mồ hôi trộm, ăn uống kém, ủy mị buồn sầu, khó ngủ, tính khí thất thường, đầu óc lơ mơ, hoa mắt chóng mặt… có hiệu quả tốt.
Lời bàn thêm:
Do bệnh nhân và cả đồng nghiệp Tây y không hiểu về tác dụng của bài thuốc cho nên có chuyện “cười chảy ra nước mắt” ở một bệnh viện nọ:
- Một bệnh nhân già suy nhược cơ thể, mất ngủ, kém ăn được kê “Quy tì” 05 thang.
- Một người đi ngoài cũng được uống “Quy tì” 05 thang.
- Một phụ nữ kinh nguyệt không đều cũng “Quy tì” 05 thang…
Đưa xuống nơi bốc thuốc, mọi người thắc mắc, phản đối ầm ầm đến nỗi lãnh đạo phải xem xét lại “trình độ chuyên môn” của bác sĩ nọ. Người bác sĩ “dở cười dở khóc”… vừa phải tường trình,vừa phải dẫn giải cho lãnh đạo, đồng nghiệp và cả bệnh nhân nữa!
Chuyện gần 40 năm rồi… nhưng tới nay hiểu hết về y học cổ truyền cũng không hẳn đã là thấu đáo. Tôi viết chuyên mục này cũng chỉ mong cung cấp chút ít hiểu biết tới các quý độc giả mà thôi.
Bùi Cửu Trường [CTQ số 115]
Quy Tỳ Hoàn Thang được sản xuất & bán trên thị trường. Quý vị có thể tham khảo thông tin Quy Tỳ Hoàn Thang theo nhà sản xuất TW3
Công Thức Quy Tỳ Hoàn của Dược phẩm TW3
Công thức: tính cho 1 hoàn 8 gam:
- Đương quy [Radix Angelicae sinensis]: 0.6152 g
- Bạch linh [Poria]: 0,6152 g
- Bạch truật [Rhizoma Atractylodis macrocephalae]: 0,6152 g
- Hoàng kỳ [Radix Astragali]: 0,6152 g
- Đại táo [Fructus Ziziphi jujubae]: 0,3080 g
- Táo nhân [Semen Ziziphi mauritianae]: 0,3080 g
- Long nhãn [Arillus Longan]: 0,3080 g
- Đảng sâm [Radix Codonopsis pilosulae]: 0,3080 g
- Viễn chí [Radix Polygalae]: 0,1536 g
- Cam thảo [Radix Glycyrrhizae]: 0,0976 g
- Mộc hương [Radix Saussureae lappae]: 0,0560 g
- Mật ong [Mel] vừa đủ: ………8,0g
Chỉ định:
Kiện tỳ, dưỡng huyết, ích khí, an thần. Chủ trị tâm tỳ đều hư, hơi thở ngắn, tim đập mạnh, mất ngủ, ngủ hay mê, chóng mặt, chán ăn, mệt mỏi, đại tiểu tiện ra máu, suy nhược thần kinh, thiếu máu, kinh nguyệt không đều.
Cách dùng:
- Người lớn: Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 1 – 2 hoàn.
- Trẻ em: Liều dùng bằng 1/2 liều người lớn
- Uống với nước ấm hoặc nước gừng
- Chống chỉ định: Mẫn cảm với thành phần của thuốc.
Bài Quy tỳ thang được các thầy thuốc dùng chữa cho những người thuộc dạng bệnh: Tâm Tỳ lưỡng hư. Những người này có các triệu chứng: hư yếu, thể lực bị giảm sút, sắc mặt kém, thiếu máu, tinh thần bất an, đánh trống ngực dồn dập, hay quên, đêm ít ngủ, lo nghĩ vẩn vơ, hoặc bị sốt, đổ mồ hôi trộm, chân tay mệt mỏi, đại tiện có chiều hướng khó, ở phụ nữ thì kinh nguyệt thất thường, ở đàn ông thường bị chứng dương nuy, xuất tinh sớm
Quý vị có thể tham khảo thêm bài viết giới thiệu về Quy Tỳ Hoàn từ Báo Sức Khỏe Đời Sống
Quy Tỳ Hoàn nay có các sản phẩm của Dược phẩm TW3 & PH
Dùng sâm, truật, linh, thảo để kiện tỳ ích khí, gia Hoàng kỳ để tăng thêm công hiệu ích khí, Táo nhân, Viễn chí, Quế viên để dưỡng tâm an thần.
1. Nhân sâm 12 gam [hoặc Đảng sâm].
2. Táo đỏ 3 quả.
3. Hoàng kỳ 12 gam.
4. Bạch truật 12 gam.
5. Phục thần 12 gam.
6. Toan táo nhân 12 gam.
7. Quế tròn 8 gam.
8. Mộc hương 2 gam.
9. Chích cam thảo 2 gam.
10. Đương quy 8 gam.
11. Viễn chí 4 gam.
12. Gừng sống 3 lát.
Cách dùng
Ngày dùng 1 thang, đun sắc, chia 2 lần uống. Thuốc hoàn mỗi lần dùng 4-8 gam ngày 2-3 lần.
Công dụng
Kiện tỳ ích khí, bổ huyết dưỡng tâm.
Chữa chứng bệnh
Bài này chủ trị tâm tỳ đều hư, khí huyết không đủ, thần mỏi người mệt, ăn ít, tim hồi hộp, mồ hôi trộm, mất ngủ, hay quên do tỳ không thông huyết dẫn đến tiện huyết và phụ nữ rong huyết.
Giải bài thuốc
Bài này là phương thuốc bổ cả tâm và tỳ. Dùng sâm, truật, linh, thảo để kiện tỳ ích khí, gia Hoàng kỳ để tăng thêm công hiệu ích khí, Táo nhân, Viễn chí, Quế viên để dưỡng tâm an thần, Mộc hương lý khí tỉnh tỳ. Tăng hợp tác dụng bài này tuy bổ cả khí và huyết, cùng chữa tâm tỳ nhưng mục đích chủ yếu của nó là chữa huyết hư. Sở dĩ dùng số lớn thuốc kiện tỳ bổ khí, một là do “khí năng nhiếp huyết” và “khí năng sinh huyết” nên dùng nó để “nhiếp huyết sinh huyết” để chữa chứng “tì không thống huyết” dẫn đến băng huyết, hai là tỳ là nguồn sinh hóa khí huyết, tỳ vận động khỏe thì sinh hóa khí huyết không ngừng, dễ hồi phục. Do tâm chủ huyết, dựa vào huyết dịch để hoạt động, người huyết hư thường thấy tim hồi hộp, ít ngủ hay quên nên bài này lại dùng Táo nhân, Viễn chí, Quế viên để dưỡng tâm huyết mà an thần.
Cách gia giảm
Bài này gia Thục địa gọi là Hắc quy tỳ hoàn, tác dụng bổ huyết càng mạnh, có thuốc chế sẵn bán ở hiệu thuốc.
Phụ phương
Dưỡng tâm thang:
Gồm các vị Hoàng kỳ, Nhân sâm, Chích cam thảo, Phục linh, Phục thần, Đương quy, Xuyên khung, Bá tử nhân, Toan táo nhân, Viễn chí, Ngũ vị, Nhục quế, Bán hạ.
Điều khác chủ yếu với Quy tỳ thang là do không dùng Bạch truật nên tác dụng xổ bổ tỳ ít, gia các vị Bá tử nhân, Ngũ vị để dưỡng tâm huyết, liễm tâm âm, dùng ít Nhục quế để thông tâm dương, ninh tâm an thần, tác dụng càng mạnh hơn. Còn thêm bớt các vị thuốc khác, ý nghĩa không lớn, gọi là Quy tỳ trọng tâm để bổ dưỡng tâm tỳ khí huyết, gọi là dưỡng tâm trọng tâm là dưỡng huyết an thần.