Cổng tam quan là một loại cổng có ba lối đi thường thấy ở chùa chiền theo lối kiến trúc truyền thống Việt Nam. Một số dinh thự, và đình miếu cũng xây loại cổng này như Cơ Mật viện ở Huế.
Cổng nhỏ chỉ làm một tầng nhưng khi dựng quy mô hơn thì nhiều nơi xây hai tầng mái hoặc xây gác bên trên. Cổng bằng gạch và đá thì gần như nhất thể đều có gác, dù có thể chỉ là gác giả để tạo chiều cao. Có nơi xây thành ba tầng. Khi thiết kế gác ở trên thì có chùa dùng nơi đó để treo chuông, khánh, và trống dùng trong nghi lễ nhà chùa.
Cổng kiểu tứ trụSửa đổi
Cổng tam quan kiểu tứ trụ thay vì xây tường vách thì dùng bốn trụ biểu, hai trụ giữa cao hơn hai trụ bên để chia thành ba lối đi. Phía trên nối liền bốn trụ biểu là xà cách điệu làm trán cổng.
Chùa Láng có đặc điểm là kết cấu kiểu tứ trụ với mái cong, tạo cho tam quan chùa dáng độc đáo, có một không hai trong ngành kiến trúc truyền thống Việt Nam.[1]
Biến thểSửa đổi
Biến thể của cổng tam quan được thấy ở một số chùa xây thành năm lối đi như trường hợp chùa Sét, Hà Nội.
Tam quan chùa Linh Phong
Chùa Tảo Sách
Tam quan Thiền viện Trúc Lâm Phương Nam
Thiền viện Trúc Lâm Đà Lạt
Các tín ngưỡng khácSửa đổi
Cổng tam quan là một kiến trúc Phật giáo nhưng cũng đã được áp dụng ở đền, đình, đạo quán, thánh thất Cao Đài, v.v.
Cố đô Hoa Lư
Tam quan đền Kim Liên, lợp mái nhưng không có gác
Tam quan Đền Hùng, Phú Thọ. Phía trên cổng trổ gác chuông
Tam quan Đền Bà Triệu, Thanh Hóa
Tam quan Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam, Châu Đốc
Cổng đền Quan Thánh, Hà Nội
Cổng đình Thổ Hà, Bắc Giang
Cổng Viện Cơ mật, Huế
Tam quan Trai cung trong khuôn viên đàn Nam Giao triều Nguyễn
Cổng Tam quan tại Rạch Giá
Đền Vực Vông
Cổng tam quan trong đạo Cao ĐàiSửa đổi
Hầu hết các công trình tôn giáo của đạo Cao Đài đều có cổng tam quan hoặc biến thể của cổng tam quan.
Khu vực chung quanh Tòa Thánh Tây Ninh [Nội ô Tòa Thánh Tây Ninh] nổi tiếng với 12 cổng tam quan xây dựng theo 3 dạng kiến trúc khác nhau. Cổng lớn nhất được gọi là Cửa Chánh Môn, 11 cổng khác nhỏ hơn được đánh số từ 1 đến 12 [lưu ý không có Cửa số 5].
| Không có mái che | Cửa Chánh Môn, Cửa số 2, Cửa số 3, Cửa sô 6, Cửa số 8, Cửa số 9, Cửa số 11, Cửa số 12 |
| Có mái che thu nhỏ dần | Cửa số 1 [Cửa Hòa Viện], Cửa số 7 |
| Có mái che dài | Cửa số 4, Cửa số 10 |
Cửa Chánh Môn được xây dựng như một cổng tam quan với 3 lối đi cách xa nhau. Nhưng thực tế, phần mái cong cách điệu lại làm cho công trình này giống với 3 cổng Torii hơn là 1 cổng tam quan.
Cửa số 3 Nội ô Tòa Thánh Tây Ninh không có mái che
Cửa số 1 Nội ô Tòa Thánh Tây Ninh với mái che thu nhỏ về phía trên
Cửa số 10 Nội ô Tòa Thánh Tây Ninh với mái che dài
Xem thêmSửa đổi
| Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Cổng tam quan. |
- Cổng làng
Tham khảoSửa đổi
- Nguyễn Bá Lăng. Kiến trúc Phật giáo Việt Nam Quyển II. Paris: Nguyễn Bá Lăng, 2001.
Chú thíchSửa đổi
- ^ Sự lây lan của tam quan Chùa Láng