Làm trai cho đáng nên trai phú xuân đã trải, đồng nai cũng từng

Phân tích bài ca dao “Làm trai cho đáng nên trai. Một trăm đám cỗ chẳng sai đám nào” – Bài làm 1

Từ khi chuyển tử chế độ mẫu hệ sang phụ hệ, vai trò của người đàn ông cũng được tăng lên đáng kể. Và cho đến tận ngày nay, họ vẫn được coi là trụ cột trong gia đình. Họ được coi là phái mạnh, là người làm những “công to việc lớn”. Ấy vậy mà cũng có những người luôn trốn tránh trách nhiệm, chỉ biết hưởng thụ. Ông cha ta đã có những câu ca dao rất hay về những người như thế:

“Làm trai cho đáng nên trai

Một trăm đám cỗ chẳng sai đám nào”

Có rất nhiều bài ca dao bắt đầu bằng câu “Làm trai cho đáng nên trai”, nhưng có bài là ca ngợi, có những bài thì lại đả kích, châm biếm. Bài ca dao này là một bài ca dao điển hình cho cái cười của ông cha ta với cái sự ham ăn của chàng trai nào đó.

Đã sinh ra là người đàn ông, với sức vóc mạnh mẽ, phải đảm đương, gánh vác những việc nặng nhọc, quan trọng. Đằng này, người được nhắc đến trong bài ca dao chỉ được cái tài “ Một trăm đám cỗ chẳng sai đám nào” – tài ăn. Hình ảnh ước lệ “một trăm đám cỗ” chỉ là hình ảnh tượng trưng, để chỉ ra rằng đám cỗ nào người ấy cũng có mặt. Quanh năm suốt tháng người ấy chẳng làm ăn gì, mà chỉ chăm chăm chờ xem ai mời ăn cỗ để đi ăn. Đây là điển hình cho những người đàn ông:

Xem thêm:  Nghị luận xã hội về hiện tượng nữ sinh ăn mặc sexy

“ Ăn thì chọn những miếng ngon

Làm thì chọn việc cỏn con mà làm”

Đó là những người chỉ biết hưởng thụ, dựa dẫm vào người khác chứ không muốn bỏ công sức ra lao động, hay có làm việc thì cũng chỉ làm chống chế, chỉ chọn những việc nhẹ nhàng để làm mà thôi.

Những tưởng sau câu “Làm trai cho đáng nên trai” sẽ là những việc mà người đàn ông, con trai nên làm. Nhưng không, đọc đến câu thứ hai, người đọc sẽ phải bật cười vì một đấng mày râu chẳng đáng làm trai như thế, ham ăn, lười làm, như trong một bài ca dao khác:

“Làm trai cho đáng nên trai

Khom lưng cố sức gánh hai hạt vừng”

Đó là một mẫu người đàn ông chỉ lo hưởng thụ, không biết làm những việc nên làm để giúp đỡ gia đình và những người xung quanh, khiến những người xung quanh phải chê cười, châm biếm. Bài ca dao cũng là lời cảnh tỉnh cho những người vẫn còn đang “ham ăn – lười làm”, hãy thức tỉnh đi để cho “ đáng nên trai”.

Phân tích bài ca dao “Làm trai cho đáng nên trai. Một trăm đám cỗ chẳng sai đám nào” – Bài làm 2

Trong xã hội phong kiến, quan niệm trọng nam khinh nữ xuất phát từ nền kinh tế tiểu nông tự cung tự cấp. Bao nhiêu công việc nặng nhọc, khó khăn chỉ biết trông chờ vào sức vóc của người đàn ông. Mỗi khi chiến tranh xảy ra thì đương đầu với mũi tên hòn đạn cũng chính là các trang nam nhi khỏe mạnh. Vì vậy, vai trò đàn ông được xã hội đề cao và khẳng định. Trong ca dao – dân ca có rất nhiều câu ca dao thể hiện rõ điều đó, ví dụ như:

Xem thêm:  Phân tích nét tương đồng trong thơ Nguyễn Khuyến và Trần Tế Xương

Làm trai cho đáng nên trai,

Phú Xuân đã trải, Đồng Nai cũng từng.

Làm trai cho đáng nên trai,

Xuống Đông, Đông tĩnh, lên Đoài, Đoài yên.

Làm trai quyết chí tang bồng,

Sao cho tỏ mặt anh hùng mới cam.

Bản thân chữ Làm trai đã bao hàm ý nghĩa khẳng định chí khí, bản lĩnh và sức mạnh của các đấng nam nhi đại trượng phu.

Bài ca dao là tiếng cười châm biếm được tạo nên bằng thủ pháp nghệ thuật đối lập. Trước hết, tác giả tạo nên sự đối lập [tương phản] giữa cái cao cả: Làm trai cho đáng nên trai với cái tầm thường: Một trăm đám cỗ chẳng sai đám nào. Chàng trai trong câu ca dao không lo làm lụng mà chỉ trông chờ hưởng thụ.

Hình ảnh một trăm đám cỗ là con số ước lệ mang ý nghĩa khái quát. Chẳng sai là chẳng quên, chẳng bỏ sứt đám nào. Tác giả dân gian khéo léo dùng nghệ thuật phóng đại, cường điệu để tô đậm hiện tượng, châm biếm kẻ làm trai sức dài vai rộng mà chỉ “giỏi” hơn người ở cái tài đi… ăn cỗ, chỉ có mỗi một việc là chăm chú đợi đến ngày được hàng xóm láng giềng mời ăn cỗ. Thật mỉa mai, đáng cười cho đấng mày râu có tư tưởng ăn bám, hưởng thụ, không thích lao động. Anh ta không phải là loại người mà gia đình và xã hội mong muốn.

Xem thêm:  Cảm nghĩ về một tình huống đáng cười mà mình gặp trong cuộc sống

Ca dao tục ngữ khác:

• Bầu ơi thương lấy bí cùng, Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn
• Hoài sơn mà gắn răng bừa, Hoài gương tư mã cho bò nó soi
• Làm trai mà chẳng biết suy, Đến khi nghĩ lại, còn gì là thân
• Ngựa hay chẳng quản đường dài, Nước kiệu mới biết tài trai anh hùng
• Lòng ta ta đã chắc rồi, Nào ai giục đứng gục ngồi mà nao
• Tháp Mười nước mặn đồng chua, Nửa mùa nắng cháy nửa mùa nước dâng
• U Minh, Rạch Giá thị quá sơn trường, Dưới sông sấu lội trên rừng cọp đua
• Tháp Mười sinh nghiệp phèn chua, Hổ mây, cá sấu thi đua vẫy vùng
• Bốn mùa xuân hạ thu đông, Thiếp ngồi dệt vải những trông bóng chàng, Dừa xanh trên bến Tam Quan, Dừa bao nhiêu trái trông chàng bấy nhiêu
• Chồng em vì nước hi sinh, Cánh tay mất nửa, mối tình còn nguyên
• Xem tất cả >>

Chưa có bình luận nào, bạn có thể gửi bình luận tại đây

Ca dao tục ngữ Gửi ca dao tục ngữ >>

Like và Share Page Lazi để đón nhận được nhiều thông tin thú vị và bổ ích hơn nữa nhé!

Học và chơi với Flashcard

Hôm nay bạn thế nào? Hãy nhấp vào một lựa chọn, nếu may mắn bạn sẽ được tặng 50.000 xu từ Lazi

Tags: Làm trai cho đáng nên trai,Phú Xuân đã trải Đồng Nai cũng từng

Bạn biết các Ca dao Tục ngữ hay, hãy gửi cho mọi người cùng xem tại đây, chúng tôi luôn hoan nghênh và cảm ơn bạn vì điều này: Gửi Ca dao Tục ngữ
Ngoài ra, bạn cũng có thể gửi lên Lazi nhiều thứ khác nữa Tại đây!

Lazi - Người trợ giúp bài tập về nhà 24/7 của bạn

• Hỏi 15 triệu học sinh cả nước bất kỳ câu hỏi nào về bài tập
• Nhận câu trả lời nhanh chóng, chính xác và miễn phí
• Kết nối với các bạn học sinh giỏi và bạn bè cả nước

.

Cập nhật lúc: 22:10, 23/11/2018 [GMT+7]

“Làm trai cho đáng nên trai/ Phú Xuân đã trải, Đồng Nai cũng từng”, câu ca dao ấy cứ đau đáu trong tôi từ thuở ấu thơ. Có phải “Phú Xuân cũng trải, Đồng Nai cũng từng” thì mới xứng đấng nam nhi? Rồi điều không ngờ, năm 1994 tôi từ biệt quê hương Việt Bắc vào Đồng Nai sinh sống.

Năm 1998, tôi phải mổ để thay van tim hai lá, ca phẫu thuật thành công mĩ mãn và cũng là lúc diễn ra cuộc thi “Tìm hiểu Biên Hòa - Đồng Nai 300 năm”. Cảm xúc trong tôi nghẹn ngào đến khó tả, vì đây là cơ hội tốt nhất để tôi biết hơn mảnh đất đã cưu mang mình. Quyết tâm chiến thắng những cơn đau để tham gia làm bài thi, đó là mệnh lệnh tôi đặt cho mình.

***

Tôi tìm về Cù lao Phố viếng đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh để viết lên những dòng đầu tiên: “Mùa xuân Mậu Dần 1698, Lễ thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh đã thừa lệnh Chúa Nguyễn Phúc Chu đem quân vào kinh lược xứ Đồng Nai, đưa vùng đất phương Nam vào cương thổ nước Đại Việt…” Bao tháng ngày ròng rã, tôi đã đi khắp nơi trên mảnh đất thân yêu này. Nghĩa trang liệt sĩ Đồng Nai với bạt ngàn ngôi mộ, lòng dạ tôi bỗng quặn đau. Đây đền thờ  Trần Thượng Xuyên một tướng dưới triều Minh [Trung Quốc] đã đem quân chạy về phương Nam, được chúa Nguyễn tiếp nhận làm công dân Đại Việt, ông đã cùng với Nguyễn Hữu Cảnh luyện binh, dẹp loạn để ổn định biên cương. Tượng đài chiến thắng La Ngà, sừng sững hiên ngang như một con dấu chứng nhận trận đánh giao thông lớn nhất ở miền Đông Nam bộ do Thi tướng Huỳnh Văn Nghệ chỉ huy năm 1948… Trong tôi vút lên những vần thơ của thi tướng: “Ai về Bắc ta đi với/ Thăm lại non sông giống Lạc Hồng/Từ độ mang gươm đi mở cõi/ Trời Nam thương nhớ đất Thăng Long…”

Đồng Nai còn là nơi hội tụ của những nhà văn hóa lớn: Lê Quang Định, Ngô Nhân Tịnh, Trịnh Hoài Đức… được người đời xưng tụng là “Gia Định tam gia”. Tôi len lỏi trong từng con ngõ hẹp tới lăng mộ Trịnh Hoài Đức “nằm giữa lòng dân”;  tìm về Trưởng nữ Nguyễn Thị Tồn dám đích thân ra tận triều đình Huế đánh ba hồi trống làm kinh động nơi Tam cung  lục viện để kêu oan cho chồng là tri huyện Phước Long Bùi Hữu Nghĩa; tôi trân trân ngắm Tượng đài chiến thắng Sân bay Biên Hòa, đọc lên những vần thơ Bác Hồ, rồi ghé thăm ông Hai Cà [Trần Công An] người góp phần làm nên binh chủng đặc công; về Long Khánh để biết thêm chiến thắng Xuân Lộc, tạo bàn đạp cho quân ta tiến quân giải phóng Sài Gòn 1975… Tôi quên đi mệt mỏi, tiếp tục bước chân tìm về Trường bá nghệ Biên Hòa, đối diện ngôi trường là công viên có Đài Kỷ niệm. Nguyễn Ái Quốc trong Bản án chế độ thực dân Pháp đã vạch rõ sự mị dân một cách lố bịch của chính quyền thuộc địa Pháp về sự kiện “Những ngày hội ở Biên Hòa”. Rồi tôi lại tìm về Di tích Nhà Xanh [BIF], nơi xảy ra trận đánh Mỹ đầu tiên của nhân dân miền Nam - một cảnh báo cho đế quốc Mỹ biết rằng: Không có nơi nào trên đất nước Việt Nam bị ngoại bang xâm chiếm là không có người yêu nước đứng lên chống giặc. Rồi nữa, Nhà lao Tân Hiệp, nơi các chiến sĩ cách mạng bị Mỹ - ngụy bắt tù đày đã vùng dậy phá khám, chống trả bọn cai ngục năm 1956.  Và đây, Quảng trường Sông Phố nơi diễn ra cuộc mít tinh lớn năm 1945 của quần chúng để  nghe Ủy ban Khởi nghĩa tuyên bố chính quyền về tay nhân dân...

Tôi đi trong hào hứng, gặp gỡ biết bao con người, bao nhiêu cảnh vật. Rồi bỗng câu thơ Huỳnh Văn Nghệ lại hiện lên “Ai nhớ người chăng? Ôi Nguyễn Hoàng”. Nguyễn Hoàng [con của danh tướng Nguyễn Kim], người có công lớn giúp nhà Lê đánh nhà Mạc và cũng là người tạo thế Đàng Trong - Đàng Ngoài. Đàng Trong, nơi có Phú Xuân - Huế một thời là kinh đô nước Việt. Sau này Chưởng cơ Nguyễn Hữu Cảnh đưa quân vào kinh lược xứ Đồng Nai. Có lẽ từ những sự kiện lịch sử trên mà hai tiếng Phú Xuân, Đồng Nai được người đời nhắc đến như một sự tri ân những người mang dũng khí, tài thao lược đi mở mang bờ cõi. “Làm trai cho đáng nên trai/ Phú Xuân đã trải, Đồng Nai cũng từng”, chắc hẳn có nguyên nhân từ đó.

Tôi đạt giải nhất cuộc thi. Thật sự tôi đến với cuộc thi đâu phải vì giải thưởng,  mà muốn được bày tỏ lòng tri ân với mảnh đất đã cứu sống mình. Quay đi ngoảnh lại đã 20 mùa mưa nắng tôi đến với đất mẹ thứ hai. Biên Hòa - Đồng Nai đã bước vào tuổi 320 năm với biết bao thăng trầm lịch sử. Đồng Nai đang đi lên từng ngày, đã và đang đóng góp một ngân sách lớn cho nước nhà ở hàng “top ten”. Đồng Nai không những phát triển mạnh về công nghiệp mà về sản xuất nông nghiệp cũng thật đáng tự hào. Bức tranh Biên Hòa - Đồng Nai đang ngày một sáng tươi, xứng tầm thời đại.

Tôi vẫn đi trên mảnh đất yêu thương này, tìm về những con người và những ẩn số nhân văn, với tấm lòng biết ơn vô hạn...

  Tháng 11-2018

Đào Sỹ Quang