Chẩn đoán viêm ruột thừa ở trẻ thường khó khăn hơn người lớn do dễ nhầm lẫn với một số bệnh cũng có các triệu chứng tương tự. Bản thân các cha mẹ và nhiều bác sĩ đôi khi chủ quan trong lần thăm khám đầu tiên. Quãng đời còn lại của một đứa trẻ rất dài, do vậy nếu nhận biết và xử trí sớm viêm ruột thừa sẽ ngăn ngừa được những biến chứng trầm trọng ảnh hưởng đến sức khoẻ và tương lai của trẻ.
Một Bệnh viện từng tiếp nhận điều trị cho một bệnh nhi suýt chết vì những cơn đau bụng. Bé đau từ đêm trước, kèm theo sốt nhẹ và ói hai lần ra thức ăn. Sáng sớm, mẹ bé đưa đến một bác sĩ gần nhà khám với chẩn đoán bé bị rối loạn tiêu hoá, dặn dò cho uống thuốc theo toa. Tuy nhiên đến chiều, bé đau nhiều hơn nên gia đình phải đưa vào bệnh viện. Theo lời mẹ bé kể lại, thấy con than đau bụng, buồn nôn nên cứ nghĩ bị rối loạn tiêu hoá như thường lệ. Chẳng dè lần này khác hơn, bé đau đến mức đi cứ khòm lưng và ôm bụng bên phải. Tại bệnh viện, sau khi tiến hành một số xét nghiệm, các bác sĩ đã kết luận bé bị viêm ruột thừa, điều mà gia đình bé cũng như vị bác sĩ trước đó không nghĩ đến.
Những dấu hiệu điển hình cần biết
Sự việc kể trên có thể nói là tiêu biểu cho các trường hợp bỏ sót bệnh viêm ruột thừa, vốn xảy ra khá phổ biến, do bệnh cảnh dễ nhầm lẫn với các rối loạn tiêu hoá hay gặp ở trẻ. Ngoài ra, một số người còn nghĩ rằng viêm ruột thừa chỉ xảy ra ở người lớn. Thật ra, viêm ruột thừa thường xảy ra ở trẻ lớn hoặc ở tuổi dậy thì, với tần suất cao nhất từ 12 đến 18 tuổi, tỷ lệ ở trẻ trai là 8% và ở trẻ gái là 6% nhưng cũng có thể gặp ở trẻ nhỏ và thậm chí ở trẻ nhũ nhi dưới hai tuổi với một suất độ thấp hơn. Nếu viêm ruột thừa không được điều trị, ruột có thể vỡ trong vòng 6 – 24 giờ sau khi các triệu chứng bắt đầu xuất hiện, dẫn đến viêm phúc mạc với các biến chứng khó lường.
Thông thường, ruột thừa nằm ở hố chậu phải của ổ bụng nhưng cũng có thể thay đổi vị trí bất thường như nằm sâu dưới vùng chậu, dưới gan, hoặc đôi khi nằm bên hố chậu trái. Vì cấu trúc là một hình ống, nên khi bị tắc nghẽn bên trong lòng ống sẽ gây nên biến chứng viêm ruột thừa. Triệu chứng điển hình của viêm ruột thừa là đau bụng, ban đầu đau ở xung quanh rốn, sau đó chuyển sang vùng bụng dưới phía bên phải [hay còn gọi là hố chậu phải] kèm theo các triệu chứng như cảm giác chán ăn, buồn nôn, táo bón, tiêu chảy, sốt cao và căng cứng cơ bụng. Mức độ đau tăng lên khi bé di chuyển, ho, hắt hơi và thở sâu. Khi thăm khám nhận thấy phía phải bụng dưới [nơi vị trí ruột thừa] sẽ đau khi ấn vào. Trong giai đoạn đầu vừa khởi phát, bé hay sốt nhẹ khoảng 38,5o C. Ở giai đoạn muộn, đã hoá mủ, hoại tử, hoặc đã thủng thì cảm giác đau bụng của bé tăng lên, phạm vi bị đau không còn khu trú ở hố chậu phải mà lan rộng khắp bụng, kèm theo sốt cao 39 – 40oC. Lúc ấy ấn vào bụng, cơ bụng căng cứng mà các bác sĩ thường gọi là phản ứng thành bụng hoặc sờ thấy một khối u phía bên phải bụng dưới.
Cẩn trọng khi khám trẻ bị đau bụng
Đối với trẻ em, tất cả các bệnh lý đều biểu hiện bên ngoài bằng các dấu hiệu của đường tiêu hoá và hô hấp. Chẳng hạn bé bị nhiễm trùng tiểu cũng có thể biểu hiện bằng triệu chứng đau bụng và tiêu chảy, hoặc như bé sốt xuất huyết cũng có thể biểu hiện bằng đau bụng. Chính vì vậy, các bác sĩ nhi khoa phải hết sức cẩn trọng khi khám một bệnh nhi bị đau bụng để không bỏ sót các trường hợp viêm ruột thừa. Đặc biệt, các triệu chứng của viêm ruột thừa sẽ mất đi nếu phụ huynh đã cho trẻ dùng thuốc kháng sinh trước đó.
Trẻ càng nhỏ tuổi việc xác định vị trí đau bụng càng khó khi thăm khám. Trẻ thường kêu đau ở vùng thượng vị hoặc quanh rốn nên người nhà dễ nhầm là đau bụng do giun. Sau đó vị trí đau có thể khu trú chủ yếu ở hố chậu phải. Đau có tính chất âm ỉ nên khi ruột thừa vỡ thì mức độ đau tăng lên và trẻ quấy khóc nhiều hơn. Nhiều trẻ còn có thêm triệu chứng buồn nôn hoặc nôn, đi phân lỏng, nhưng cũng có trường hợp lại táo bón. Hoặc đôi khi ruột thừa nằm bất thường cạnh bàng quang gây ra các triệu chứng như tiểu lắt nhắt, tiểu đau. Có trường hợp các bé chỉ khóc, bỏ ăn uống hoặc biếng ăn, không cho người lớn đụng vào vùng bụng hoặc rất sợ người lớn đụng vào bụng. Đặc biệt với trẻ nhỏ dưới hai tuổi, viêm ruột thừa sẽ rất khó chẩn đoán vì triệu chứng đau bụng mơ hồ và khó phân biệt với các bệnh lý có triệu chứng rối loạn tiêu hoá.
Chẩn đoán xác định viêm ruột thừa ở trẻ thường chủ yếu dựa vào triệu chứng lâm sàng và qua thăm khám. Các xét nghiệm cận lâm sàng như xét nghiệm máu, siêu âm, X-quang… chỉ có giá trị gợi ý, tham khảo. Bác sĩ không thể chỉ dựa vào một vài chỉ số cận lâm sàng mà kết luận là viêm hay không viêm ruột thừa. Cũng chính vì những triệu chứng của viêm ruột thừa ở trẻ đôi khi rất mơ hồ nên có một số cha mẹ chủ quan hoặc do thiếu kiến thức nên cho rằng trẻ bị rối loạn tiêu hoá, tự mua thuốc cho trẻ uống. Điều này càng làm lu mờ các triệu chứng của bệnh, gây khó khăn cho quá trình chẩn đoán; thậm chí có không ít trường hợp cứ cho là con mình bị đau bụng giun nên tự mua thuốc giun để điều trị. Các việc làm này không những làm trẻ không khỏi bệnh mà còn rất nguy hiểm đến tính mạng do viêm ruột thừa nếu xử lý trễ sẽ vỡ, gây viêm phúc mạc, nhiễm khuẩn, nhiễm độc nặng và có thể dẫn đến tử vong. Chính vì thế khi nghi ngờ trẻ bị viêm ruột thừa, điều cần nhất là phụ huynh phải đưa trẻ đến các bác sĩ chuyên khoa ngoại nhi để có những xử trí kịp thời.
TS.BS. TRƯƠNG QUANG ĐỊNH
Theo SGTT
Đau ruột thừa ở trẻ em [viêm ruột thừa] có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Do trẻ nhỏ chưa nhận thức được bệnh nên bố mẹ cần lưu ý nhận biết các triệu chứng để có thể xử lý kịp thời tránh biến chứng.
1. Tìm hiểu về bệnh đau ruột thừa ở trẻ em
Đau ruột thừa [viêm ruột thừa] là tình trạng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi trong đó có trẻ nhỏ. Đây là 1 bộ phận nằm trong ống tiêu hóa của cơ thể người và có kích thước tương đương với ngón tay cái. Ruột thừa có cấu tạo 1 đầu bịt kín, đầu còn lại được thông với phần đầu tiên của ruột già [manh tràng] và thường nằm ở bên phải của ổ bụng.
Đau ruột thừa ở trẻ nhỏ là tình trạng ruột thừa bị tắc nghẽn do các nguyên nhân như có dị vật, sỏi phân, thì ruột thừa sẽ bị nhiễm trùng, viêm và sưng lên gây nên tình trạng đau ruột thừa. Ở trẻ em viêm ruột thừa thường gặp ở lứa tuổi từ 4 – 15 tuổi. Đây là 1 trong những tình trạng khẩn cấp cần được cấp cứu kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm đe dọa sức khỏe thậm chí là tính mạng. Tuy nhiên do trẻ nhỏ chưa có ý thức rõ về bệnh, khó nhận biết nên bố mẹ cần hết sức lưu ý để có thể kịp thời phát hiện bệnh.
Đau ruột thừa ở trẻ em là tình trạng nguy hiểm cần lưu ý
2. Dấu hiệu nhận biết trẻ nhỏ bị đau ruột thừa
Mặc dù thường xảy ra ở lứa tuổi 5 – 15 nhưng nhiều trường hợp viêm ruột thừa vẫn có thể gặp ở các bé nhỏ dưới 5 tuổi. Ở độ tuổi này trẻ thường chưa nhận thức được tình trạng của các cơn đau, dấu hiệu vì vậy bố mẹ cần phải theo dõi và kịp thời nhận biết.
Dưới đây là 1 số dấu hiệu viêm ruột thừa điển hình ở trẻ nhỏ:
Nếu viêm ruột thừa xảy ra ở lứa tuổi nhỏ hơn 5 thì các bé khó có thể mô tả các triệu chứng. Tuy nhiên khi trẻ bị đau ruột thừa sẽ có 1 số biểu hiện như đau bụng, nôn, sốt, chán ăn, quấy khóc, tiêu chảy… cha mẹ có thể dựa vào đây để nhận biết và đưa trẻ đi khám kịp thời.
Nếu đau ruột thừa xảy ra ở những lớn hơn thì trẻ có thể mô tả các triệu chứng, đặc điểm cơn đau để bố mẹ nhận biết. Các triệu chứng điển hình đau ruột thừa mà bố mẹ có thể căn cứ để đưa trẻ đi bệnh viện khám đó là:
2.1. Đau bụng cảnh báo đau ruột thừa ở trẻ em
Với những người bị đau ruột thừa thì đau bụng là triệu chứng điển hình đầu tiên cần lưu ý và trẻ em cũng không ngoại lệ. Khi ruột thừa bị sưng viêm, trẻ sẽ nhận thấy cơn đau bụng. Cơn đau lúc đầu thường âm ỉ, có thể bắt đầu từ vùng quanh rốn sau đó về khu trú tại hố chậu phải và có dấu hiệu tăng dần cường độ. Tuy nhiên, một số trẻ chưa thể miêu tả chính xác vị trí cơn đau vì vậy bố mẹ hãy quan sát những hành động như tay ôm bụng, sờ tay vào bụng… để nhận biết. Bên cạnh đó khi đau ruột thừa, trẻ cũng có thể gặp phải tình trạng sưng đỏ vùng hố chậu phải, thành bụng co cứng…
Đau bụng âm ỉ và tăng dần là 1 trong những dấu hiệu nhận biết đau ruột thừa ở trẻ em
2.2. Sốt
Cùng với đau bụng, một trong những dấu hiệu quan trọng nhận biết trẻ đang gặp phải tình trạng đau ruột thừa đó là sốt. Thông thường trẻ chỉ bị sốt nhẹ tuy nhiên cũng có 1 số trường hợp trẻ bị sốt cao đến 39 – 40 độ C. Đây là dấu hiệu cảnh báo trong cơ thể đang xảy ra tình trạng viêm nhiễm. Vì vậy nếu thấy trẻ sốt kết hợp với đau bụng thì cha mẹ cần chú ý vì nhiều khả năng bé bị đau ruột thừa.
2.3. Chán ăn – 1 trong những dấu hiệu đau ruột thừa ở trẻ em
Do đây là 1 vấn đề ở đường tiêu hóa nên đau ruột thừa sẽ tác động đến cảm giác ngon miệng khiến trẻ chán ăn, ăn không ngon miệng. Đây cũng là dấu hiệu quan trọng cảnh báo viêm ruột thừa ở trẻ nhỏ nên bố mẹ cần theo dõi cùng với các biểu hiện khác để nhận biết. Hãy đưa trẻ đi khám ngay nếu thấy biểu hiện chán ăn, biếng ăn kết hợp với các biểu hiện khác như đau bụng, sốt, nôn mửa…
2.4. Trẻ bị tiêu chảy, buồn nôn hoặc nôn
Khi bị đau ruột thừa trẻ sẽ cảm thấy buồn nôn và nôn. Bên cạnh đó trẻ cũng có thể bị tiêu chảy hoặc táo bón do tình trạng rối loạn tiêu hóa. Vì vậy cha mẹ cần chú ý để nhận biết sớm.
2.5. Các dấu hiệu khác
Ngoài các dấu hiệu điển hình như trên thì trẻ em bị đau ruột thừa cũng có 1 số biểu hiện khác như mệt mỏi, da xanh xao hoặc rối loạn đi tiểu…
3. Đau ruột thừa ở trẻ em nguy hiểm như thế nào?
Đau ruột thừa có diễn biến rất nhanh vì vậy nếu không được điều trị, cấp cứu có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Biến chứng thường gặp nhất đó là ruột thừa bị vỡ gây tình trạng viêm phúc mạc, hoại tử hoặc nhiễm trùng máu… Khi bị biến chứng, trẻ sẽ có những dấu hiệu như sốt cao, tụt huyết áp, rét run, chướng bụng… Đây là tình trạng rất nguy hiểm vì trẻ có thể bị sốc nhiễm trùng và dẫn đến tử vong.
Đau ruột thừa ở trẻ em có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm
4. Cách xử lý khi trẻ bị đau ruột thừa
Đau ruột thừa có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nên khi nhận thấy trẻ có các dấu hiệu hoặc nghi ngờ bé bị đau ruột thừa cha mẹ cần đưa trẻ đến ngay bệnh viện để được thăm khám và điều trị.
Để chẩn đoán viêm ruột thừa ở trẻ nhỏ, các bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám ổ bụng, xét nghiệm máu kết hợp với các giải pháp chẩn đoán hình ảnh như siêu âm ổ bụng, chụp X quang bụng hoặc chụp cắt lớp vi tính… Thông thường sau khi phát hiện viêm ruột thừa, để xử lý, các bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật cắt bỏ ruột thừa để loại bỏ tình trạng viêm, đảm bảo an toàn cho trẻ.
Trên đây là những thông tin về tình trạng đau ruột thừa ở trẻ em và những điều lưu ý cho bố mẹ. Hi vọng những thông này sẽ giúp bố mẹ có thêm kiến thức về bệnh như dấu hiệu, triệu chứng và nhận biết được mức độ nguy hiểm của biến chứng viêm ruột thừa để kịp thời nhận biết và xử lý.