- Bộ chắn bao gồm 100 cây được rút ra từ 120 cây của bộ Tổ Tôm [bỏ đi 20 cây là nhất văn,nhất vạn, nhất sách, thang thang]. Trongđó có 4 cây “chi chi” còn lại 96 cây, số cây còn lại này đều có một nguyên tắc để gọi và nhận mặt quân là tên quân bài được hợp thành từ phần số [từ 2 đến 9 , tiếng Trung Quốc là nhị, tam, tứ, ngũ,lục, thất , bát, cửu] và phần chữ [bao gồm văn ,vạn, sách]. Như vậy tổ hợp của những quân bài này sẽ có 8*3=24 quân. Mỗi quân bài này có 4 con giống nhau, như vậy tổng số quân bài là 24*4=96 quân thường và 4 quân chi chi
- Trên quân bài được viết phần bên phải là phần số , phần bên trái là phần chữ . Như vậy để nhận mặt nhanh các quân bài thì trước hết bạn nên nhận mặt các số trước từ nhị đến cửu.
Tip:
- Những người mới chơi thường hay nhìn nhầm thất với cửu vì hai ký hiệu này thoáng nhìn có vẻ giống nhau
- Để dễ nhớ phần chữ: văn, vạn, sách, hãy đọc “khẩu quyết” của các cụ: “Văn chéo, Vạn vuông, Sách loằng ngoằng”. Nhìn vào phía trên bên trái, Văn có nghĩa là kí tự giống gạch chéo, Vạn tức là hình chữ điền, hình vuông, Sách là kí tự loằng ngoằng phức tạp nhưng rất dễ nhận ra.
- Bộ bài chắn chỉ có 20 cây đỏ, tức là 5 quân Chi chi, Cửu vạn, Cửu Sách, Bát Vạn, Bát Sách. Còn lại là 80 cây đen.
Bây giờ bạn sẽ tìm hiểu nguyên tắc ù là như thế nào.
II. Chờ ù và ù nghĩa là gì : Để hiểu điều thú vị này thì trước tiên bạn phải hiểu thế nào là chắn, thế nào là cạ đã .
- Chắn : là một đôi có 2 quân bài giống nhau hoàn toàn về cả chũ và số . ví dụ chắn tam vạn gồm hai quân tam vạn …
- Cạ : là một đôi chỉ giống nhau về phần số còn phần chữ thì khác nhau ví dụ cạ : tam van với tam sách , tam vạn với tam văn..
- Ba đầu : gồm ba cây chỉ giống nhau về phần số còn phần chữ thì khác nhau ví dụ ba đầu : tam van +tam sách+ tam văn…
Khi lên bài thì bạn nên xếp riêng chắn , cạ, ba đầu , những cây què để dễ hình dung thế bài của mình. Có hai kiểu ù là ù rộng và ù bạch thủ :
- Ù rộng : Khi chơi bài, mỗi người có 19 cây, khi ăn một cây bạn phải đánh trả đi một cây nên số cây không đổi và vẫn là 19 cây. Bài đang chờ ù rộng có nghĩa là trên tay bạn và cả ở dưới chiếu nữa đã có ít nhất 6 chắn, 3 cạ và một con què chính là con chờ ù . Khi rút nọc, con ở nọc hợp với con bạn đang chờ thành một chắn hoặc một cạ nữa thì có nghĩa là bạn ù. Ù đã có 6 chắn sẵn thì gọi là ù rộng.
- Ù bạch thủ : Bài đang chờ ù bạch thủ có nghĩa là bạn đã có ở trên tay và cả ở dưới chiếu nữa đúng 5 chắn, 4 cạ và một con què chính là con chờ ù . Khi rút nọc, con ở nọc hợp với con bạn đang chờ thành một chắn. Như vậy khi ù bạch thủ kể cả con ù ở nọc bạn có đúng 6 chắn và 4 cạ.
Bây giờ thử ngâm cứu, các cước sắc trong chắn xem thế nào nhé
III.Các cước sắc
1.Xuông: Ù rộng và không có cước nào.
2.Thông: Ván trước vừa ù, thì ván ù tiếp theo sẽ có cước thông.
3.Thiên ù: Người có cái là người có 20 cây trên bài, nếu có đủ luôn chắn, cạ và ít nhất đáp ứng yêu cầu cơ bản thì ù luôn, gọi là Thiên ù.
4.Địa ù: Cây đầu tiên từ dưới nọc lật lên cho phép mình ù luôn, thì ù này là địa ù.
5.Chì : Tất cả các trường hợp ù tại Cửa mình [ bên tay phải] thì gọi là Ù chì, tức là cây để ù hiện lên ở Cửa mình. Trong trường hợp khi bốc lên hoặc đánh cây ở cửa chì nhưng bị nhà khác chíu sau đó lại chíu ù cây trả cửa thì không được tính cước Chì
6.Tôm: Trên bài có Thất Văn, Tam sách, Tam vạn. Nếu có 3 chắn này thì tức là có đôi Tôm.
7.Lèo: Trên bài có Chi chi, Cửu vạn, Bát sách. Nếu có 3 đôi này thì tức là có đôi Lèo.
8.Bạch định: Trên bài không có 1 cây đỏ nào, toàn cây đen.
9.Tám đỏ: Trên bài có 8 cây màu đỏ, 12 cây đen.
10.Kính tứ Chi: Trên bài có 4 con Chi Chi, còn lại là toàn cây đen.
11.Thập thành: Bài ù toàn Chắn, không có 1 cạ nào.
12.Thiên khai: Trên bài có sẵn 4 cây giống hệt nhau.
13.Có ăn bòn : Trên bài có sẵn 1 chắn nào đó, ví dụ có chắn Tam vạn, nếu ăn được thêm 2 cây Tam vạn nữa để có 2 chắn Tam vạn để dưới chiếu thì gọi là có ăn bòn. Nếu ăn bòn để ù thì phải Hô là Ù bòn. Nếu ăn bòn xong mà chưa ù, thì sau này, khi ù rồi, thì nhớ hô thêm cước có ăn bòn để thêm điểm.
14.Có Chíu: Trên bài có 3 cây giống y hệt nhau, nếu ai đánh ra hoặc nếu từ nọc lật lên 1 cây y hệt 3 cây này thì có thể chíu nếu thích. Nếu chíu rồi ù ngay [bất kể là cây bị chíu được đánh ra hay được lật từ nọc] thì phải hô là chíu ù, nếu chíu xong mà chưa ù thì sau này khi ù rồi nhớ phải hô là có chíu để thêm điểm.
Nhớ là sau khi chíu xong thì phải Trả Cửa, tức là mình lấy về cây chíu được từ chỗ nào, thì phải trả lại [đánh ra] 1 cây vào vị trí đó; trừ trường hợp cây chíu được là cây mà người ở Cửa trên [ngồi bên trái mình] đánh xuống vị trí Cửa trên của mình, sau khi chíu xong thì không cần Trả cửa mà có thể đánh như binh thường 1 cây nào đó xuống Cửa mình.
15.Bạch thủ: Nếu tính cả trên bài và dưới chiếu có 5 chắn và 4 cạ, thì coi như là đang đợi ù bạch thủ con lẻ còn lại. Từ nọc lật lên con nào y hệt con lẻ này thì mình sẽ được ù. Riêng Bạch thủ chi [Là ù bạch thủ lá Chi Chi] , được 6 điểm[ 3 dịch]
Chú ý: + Nếu ù Bạch thủ Chi mà xướng "Bạch thủ" thì vẫn là xướng sai
16. Hoa rơi cửa Phật: : Khi bài dưới chiếu [ăn được] có một chắn ngũ Vạn [hình ngôi chùa], người chơi lại ù chì bạch thủ con Nhị vạn [hình cánh hoa đào].
17. Nhà lầu xe hơi hoa rơi cửa phật: [ 40 điểm, 32 dịch]: Khi dưới chiếu ăn được chắn ngũ vạn [hình ngôi chùa] và chắn tứ vạn [ hình cái xe], người chơi ù Chì bạch thủ cây nhị vạn [hình hoa đào]
18. Cá lội sân đình: [29 điểm, 21 dịch]: Khi bài dưới chiếu [ăn được] có một chắn ngũ Vạn [hình ngôi chùa], người chơi lại ù chì bạch thủ con Bát vạn [hình con cá]
19. Cá nhảy đầu thuyền: [29 điểm,21 dịch ] Khi bài dưới chiếu [ăn được] có một chắn ngũ sách [hình cái thuyền], người chơi lại ù chì bạch thủ con Bát vạn [hình con cá]
20. Chùa đổ nát hoa: [29 điểm 21 dịch] Khi bài dưới chiếu [ăn được] có một chắn nhị vạn [ hình hoa đào], người chơi lại ù Chì, Bạch Thủ cây Ngũ Vạn [hình ngôi chùa]
IV. Chia bài và bắt cái :
Sau khi ù thì ván bài đó kết thúc và chuyển chơi ván tiếp theo, người thắng và người đối diện người thắng sẽ không phải chia bài, 2 người còn lại đều phải chia, mỗi người chia đều 5 phần rồi 2 bên ném bài hợp lại nhau theo kiểu gì cũng được, số cây lẻ ra sau khi chia hợp lại bằng 5 tức là chia đủ. Chia đúng tức là bài nọc co 24 cây, còn bốn phần còn lại mỗi phần 19 cây.
Người bắt cái phải kiểm tra nọc trước khi bắt cái và thông báo nọc thừa thiếu để các nhà biết. Sau khi xếp bài xong, phải kiểm tra xem mình có thừa thiếu hay không, Sau vòng đầu tiên mới phát hiện mình bị thừa, thiếu thì ngồi im… không được ù, dĩ nhiên là cũng không bị báo, bị đền. Người làm cái phải vứt 5 cây kia vào 1 trong 5 bài vừa chia, vứt vào bài nào cũng được, bài đó sẽ được gọi là nọc, sau đó chọn ra 1 cây bất kì trong nọc để ném ngửa vào 1 bài bất kì trong 4 bài còn lại, cây này sau khi ngửa ra thì làng sẽ biết được nó có thứ tự thế nào, và dựa vào đó mà phân cái theo chiều ngược kim đồng hồ, nhất là Chi, nhị là người bên phải, tam là người trước mặt, tứ là người bên trái, ngũ lại là nhất, lục lại là người bên phải…Có thể lấy bài theo nguyên tắc : chi,ngũ,cửu: nhất – nhị,lục: tiến – tam, thất: đối - tứ, bát : lùi . Mọi người nhặt bài theo chiều ngược kim đồng hồ, xếp bài, rồi bắt đầu chơi.
Những cước quên không hô sẽ kô được tính điểm; hô sai, hô thừa cước thì bị báo, bị phạt bằng đúng số điểm hô sai, hô thừa. Trường hợp ù phá bạc tức là chưa ù mà đã hô láo [vô tình hoặc cố ý] thì sẽ bị phạt nặng bằng 8 đỏ đôi lèo, hay như thế nào thì tùy thuộc vào từng nơi.