25 tháng 9 2021
Chụp lại hình ảnh,
Ông Michael Kovrig [phải] và Michael Spavor bị Trung Quốc giam giữ từ năm 2018
Hai công dân Canada đã được Trung Quốc trả tự do và đang bay về Canada, Thủ tướng Justin Trudeau thông báo.
Ông Michael Spavor và Michael Kovrig bị buộc tội gián điệp vào năm 2018, ngay sau khi cảnh sát Canada bắt giữ Giám đốc điều hành Huawei, Mạnh Vãn Chu, theo lệnh của Mỹ.
Bà Mạnh Vãn Chu đã rời Canada vào đầu ngày 25/9 sau một thỏa thuận với các công tố viên Hoa Kỳ.
Việc giam giữ đã gây ra nhiều năm căng thẳng ngoại giao
.AUKUS: Trung Quốc phản pháo, nói Hiệp ước Mỹ-Anh-Úc là 'vô trách nhiệm'
Úc đặt cược lớn vào Mỹ liên quan đến vấn đề Trung Quốc
Giới chỉ trích cáo buộc Trung Quốc bắt giữ công dân Canada để trả đũa vụ bắt giữ bà Mạnh, sử dụng họ như một con bài thương lượng chính trị. Bắc Kinh phủ nhận mạnh mẽ điều này.
Hai công dân Canada tới nay vẫn không nhận tội. Tại một cuộc họp báo, ông Trudeau cho biết họ đã trải qua "một thử thách khó khăn không thể tin được."
"Đây thực sự là tin tốt lành cho tất cả chúng ta, rằng họ đang trên đường về nhà với gia đình", ông nói thêm. "Trong 1.000 ngày qua, họ đã thể hiện sức mạnh, sự bền bỉ, và kiên cường."
Thủ tướng cho biết cả sẽ đến Canada sớm vào thứ Bảy. Họ đi cùng với ông Dominic Barton, đại sứ Canada tại Trung Quốc.
Ông Kovrig là một nhà cựu ngoại giao làm việc cho International Crisis Group, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Brussels.
Ông Spavor là thành viên sáng lập của một tổ chức hỗ trợ các mối quan hệ kinh doanh và văn hóa quốc tế với Bắc Hàn.
Vào tháng 8 năm nay, một tòa án Trung Quốc đã kết án ông Spavor 11 năm tù vì tội gián điệp. Không có bản án nào với ông Kovrig.
Trong một tuyên bố, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho biết đất nước của ông "hài lòng" trước động thái của Trung Quốc, nhưng nói thêm rằng hai người này đã phải chịu "hơn hai năm rưỡi bị giam giữ tùy tiện".
Trước đó, vào thứ Sáu, một thẩm phán Canada đã ra lệnh thả bà Mạnh Vãn Chu, giám đốc tài chính của Huawei, sau khi bà đạt được thỏa thuận với các công tố viên Hoa Kỳ về các cáo buộc gian lận đối với bà.
"Trong ba năm qua, cuộc sống của tôi bị đảo lộn", bà nói với các phóng viên bên ngoài tòa án Vancouver.
"Tôi sẽ không bao giờ quên tất cả những lời chúc tốt đẹp mà tôi đã nhận được từ mọi người trên thế giới."
Trước khi bị bắt, các công tố viên Hoa Kỳ đã buộc tội bà Mạnh gian lận, cáo buộc rằng bà đã lừa dối các ngân hàng để xử lý các giao dịch cho Huawei, vi phạm các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran.
Là một phần của thỏa thuận truy tố nay đã được hoãn lại, bà Mạnh thừa nhận đã gây hiểu lầm cho HSBC về mối quan hệ của Huawei với Skycom, một công ty có trụ sở tại Hong Kong, hoạt động tại Iran.
Bộ Tư pháp Hoa Kỳ cho biết trong một tuyên bố rằng họ đang tiếp tục chuẩn bị để xét xử Huawei, công ty này vẫn đang nằm trong danh sách đen thương mại.
Bà Mạnh là con gái lớn của tỷ phú Ren Zhengfei, người thành lập Huawei vào năm 1987. Ông cũng phục vụ trong quân đội Trung Quốc 9 năm, cho đến năm 1983 và là đảng viên Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Bản thân Huawei hiện là nhà sản xuất thiết bị viễn thông lớn nhất trên thế giới. Công ty này đã phải đối mặt với những cáo buộc rằng chính quyền Trung Quốc có thể sử dụng thiết bị của họ cho hoạt động gián điệp - những cáo buộc mà họ phủ nhận.
Vào năm 2019, Mỹ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Huawei và đưa công ty này vào danh sách đen xuất khẩu, loại bỏ Huawei khỏi các công nghệ quan trọng.
Anh, Thụy Điển, Úc và Nhật Bản cũng đã cấm Huawei, trong khi các quốc gia khác bao gồm Pháp và Ấn Độ đã áp dụng các biện pháp ngăn chặn lệnh cấm hoàn toàn.
Ngày 1/12/2018, khi Mạnh Vãn Chu bước xuống khỏi máy bay của hãng Cathay Pacific tại sân bay Vancouver [Canada], ít ai biết rằng bà sắp trở thành một quân cờ trong căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.
Vụ bắt giữ chấn động toàn cầu
Bà Mạnh Vãn Chu là giám đốc tài chính [CFO] của hãng công nghệ khổng lồ Trung Quốc Huawei Technologies và là con gái của người sáng lập công ty - Nhậm Chính Phi. Sau khi xuống máy bay, bà Mạnh bị lực lượng hải quan Canada kiểm tra đồ đạc, thẩm vấn trong 3 giờ về vai trò của bà tại Huawei và bắt giữ theo yêu cầu của Mỹ. Dù tới tận ngày 5/12, thông tin bà Mạnh bị bắt mới được công bố, giới chức tại Bắc Kinh đã có nhiều cuộc gọi yêu cầu nhà chức trách Canada lập tức thả nữ giám đốc Huawei, theo tờ SCMP.
Hồ sơ tòa án sau đó cho thấy Mỹ đã phát lệnh bắt giữ bà Mạnh vài tháng trước đó với cáo buộc bà bao che cho các công ty có liên quan tới Huawei bán thiết bị cho Iran, vi phạm lệnh cấm vận của Mỹ với quốc gia này.
"Đó là thời điểm mà thứ được gọi là chiến tranh công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc nhận được sự quan tâm rộng rãi trên toàn cầu", Paul Haswell, đối tác tư vấn cho công ty công nghệ tại hãng luật quốc tế Pinsent Masons, cho biết. "Tôi cho rằng việc bắt giữ bà Mạnh là lần đầu tiên Mỹ đưa ra động thái mạnh mẽ chống lại một hãng công nghệ lớn của Trung Quốc".
Haswell chỉ ra rằng, tranh chấp về công nghệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới bắt đầu nhen nhóm từ khoảng hai thập kỷ trước, khi mối quan ngại về việc ép buộc chuyển giao công nghệ của Trung Quốc ngày càng gia tăng. Ông cho biết các trường hợp vi phạm quyền sở hữu tài sản trí tuệ và chiến thuật định giá của các nhà cung cấp công nghệ Trung Quốc - rẻ hơn so với các đối thủ phương Tây, đã khiến xung đột ngày càng trầm trọng.
Từ khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung bắt đầu hơn một năm trước, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có nhiều động thái chống lại các hãng công nghệ Trung Quốc với lý do an ninh quốc gia. Những hành động gây áp lực lên Huawei của Mỹ với cáo buộc công ty này làm gián điệp cho chính phủ Trung Quốc bắt đầu leo thang từ đó.
Tháng 5/2019, Huawei, nhà sản xuất thiết bị viễn thông lớn nhất và sản xuất smartphone lớn thứ hai thế giới, bị Mỹ đưa vào danh sách đen thương mại, cấm tiếp cận các sản phẩm và dịch vụ công nghệ của Mỹ. Đến nay, Huawei, có trụ sở tại Thâm Quyến vẫn khẳng định Washington không có bằng chứng nào cho cáo buộc công ty này dùng sản phẩm của mình để làm gián điệp cho Bắc Kinh.
Một số quan chức Mỹ cho rằng lệnh cấm với Huawei có thể khiến các nhà cung cấp của Huawei tại Mỹ thiệt hại hàng tỷ USD mỗi năm, và có thể làm tê liệt ngành công nghệ nước này. Tuy nhiên, những người cứng rắn hơn khẳng định Trung Quốc vẫn là một mối đe dọa về an ninh cần phải xử lý.
"Cấm vận của Mỹ với Huawei khó được nới lỏng trong 2020"
Việc bà Mạnh bị bắt khiến ông Nhậm Chính Phi - người sáng lập, CEO của Huawei, phải lên tiếng trước truyền thông. Trước đó, ông luôn ủy quyền cho cấp dưới phát biểu trước công chúng. Hiện tại, ông xuất hiện khắp nơi, khi những biến động về kinh tế và chính trị vẫn đe dọa đẩy hoạt động kinh doanh ở nước ngoài của Huawei đến bờ vực.
Các luật sư của bà Mạnh đang đấu tranh để chống lại yêu cầu của Washington nhằm dẫn độ bà từ tới Mỹ. Họ cho rằng những thông tin trên truyền thông về cuộc chiến chống dẫn độ này sẽ gây bất lợi cho bà Mạnh bởi có thể thu hút sự chú ý của Tổng thống Trump và có khả năng ông sẽ can thiệp vào vụ việc này. Phiên điều trần dẫn độ chính thức của bà Mạnh dự kiến sẽ bắt đầu vào tháng 1/2020 và kéo dài tới tháng 10 hoặc tháng 11/2020. Bà hiện được tại ngoại và quản thúc một phần tại tư gia ở Vancouver sau khi trả 7,5 triệu USD tiền bảo lãnh hồi tháng 12 năm ngoái.
Theo SCMP, "cuộc chiến" pháp lý này diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc và Canada dường như không thể giải quyết những mâu thuẫn sau khi Ottawa bắt giữ bà Mạnh và Bắc Kinh bắt giam hai công dân Canada Michael Kovrig và Michael Spavor với cáo buộc gián điệp.
Tại hội nghị thượng đỉnh G20 diễn ra ở Nhật gần đây, tân Bộ trưởng Ngoại giao Canada François-Philippe Champagne cho biết "ưu tiên tuyệt đối" của ông khi gặp người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị là kêu gọi thả hai công dân Canada trên. Tuy nhiên, đại sứ Trung Quốc tại Canada, Cong Peiwu, đã nhiều lần nhấn mạnh lập trường của Bắc Kinh rằng bà Mạnh phải được thả tự do.
"Dù còn cả một chặng đường dài để xem liệu những cáo buộc chống lại bà Mạnh có đứng vững hay không, một điều chúng ta học được là, bất kỳ ai cũng phải tuân theo luật pháp của các khu vực khác nhau khi kinh doanh ở nước ngoài", ông Haswell của Pinsent Mason nhận định.
Theo SCMP, Phía Washington đang cân nhắc việc cấm bán thêm nhiều sản phẩm công nghệ Mỹ cho Huawei, trong bối cảnh nhiều đồn đoán cho rằng nỗ lực đạt thỏa thuận thương mại tạm thời với Bắc Kinh tiến triển chậm hơn dự kiến.
"Trong năm 2020, chúng tôi dự báo các lệnh cấm vận của Mỹ với Huawei sẽ không được nới lỏng", Jean Baptiste Su, nhà phân tích trưởng tại hãng nghiên cứu Atherton Research, có trụ sở ở San Jose, California, Mỹ, cho biết. "Ngược lại, tình hình có thể trở nên tồi tệ hơn, trước khi có dấu hiệu khởi sắc".