[VietQ.vn] - Trong số tất cả các loài sinh vật, dơi là một loài chuyên sinh hoạt và săn mồi vào ban đêm. Vậy tại sao loài dơi có thể bay được trong đêm tối mà không cần ánh sáng. Đó là do chúng không bao giờ dùng "mắt" để nhìn đường vào ban đêm.
Từ lâu các nhà khoa học đã nghiên cứu về khả năng đặc biệt này của loài dơi. Họ phát hiện ra rằng, mắt của dơi rất nhỏ, hầu như là bị mù. Tuy nhiên khả năng săn mồi và bay vào ban đêm của dơi lại rất tự nhiên không gặp chút cản trở nào. Từ đó các nhà khoa học đã xác định rằng, thị giác không phải là nguyên nhân khiến dơi có thể làm được như vậy.
Mọi việc dần được sáng tỏ khi nhà khoa học Spallanzani của Italia đã tiến hành một thử nghiệm nhỏ là bịt tai của con dơi lại. Kết quả cuối cùng là con dơi cũng bị loạng choạng trên đường bay của nó và không thể săn được con mồi nào. Spallanzani lúc đó đã suy đoán được rằng con dơi có một khả năng đặc biệt nào đó để dựa vào âm thanh để định hướng trong đêm mà không cần ánh sáng.
Nhờ phát ra sóng siêu âm mạnh để định vị nên dơi có thể nhìn được trong đêm
Mãi đến sau này, khi khoa học phát triển, những suy đoán về loài dơi mới dần được làm rõ. Ở đầu dơi là một “là mũi” có cơ cấu đặc biệt. Khi dơi bay, cơ cấu này phát ra một sóng âm cao tần, sóng âm này con người không nghe thấy được. Nếu có một vật gì đó thí dụ một côn trùng đang bay hay một sợi dây giăng ngang mà chạm phải sóng âm đó, lập tức sóng dội trở lại, mũi thu nhận được hồi âm rồi căn cứ vào đó để phán đoán xem phương hướng và khoảng cách, từ đó tiến tới bắt mồi, hoặc nếu không phải là con mồi mà lại là một chướng ngại vật thì dơi biết đường mà tránh.
Các nhà khoa học gọi phương thức tìm vật thể căn cứ theo hồi âm của con dơi là "định vị hồi âm". Điều khiến cho con người ngạc nhiên là chúng có thể nhận được và phân biệt 250 hồi âm chỉ trong một giây.
Khả năng phân biệt hệ thống định vị hồi âm của loài dơi là rất cao. Nó có thể phân biệt chuẩn xác các tín hiệu hồi âm của các loài côn trùng, lá cây, bề mặt đất, để từ đó biết được đâu là vật cản còn đâu là con mồi.
Ngoài ra do sóng siêu âm của dơi phát ra rất mạnh cho nên chúng vẫn có thể làm việc một cách hiệu quả kể cả khi có những tác nhân gây nhiễu ở gần đó. Điều này là cho chiếc "rada sống" có khả năng săn những con mồi rất nhỏ như muỗi cực kỳ linh hoạt và chuẩn xác.
Thanh Tùng [T.H]
Tại sao mắt dơi không tinh nhưng chúng bay không va chạm chướng ngại vật ?
Vì dơi không dùng mắt để nhìn đường trong đêm tối mà dơi dùng sóng âm phát ra từ mũi của chúng để dò đường và xác định phương hướng, khi sóng âm phát ra đụng phải vật cản sẽ dội lại và dơi sẽ biết mà xác định phương hướng khoảng cách để di chuyển.
Vào lúc nhá nhem tối mùa hè, dưới hiên nhà hoặc trong vườn, chúng ta thường xuyên có thể nhìn thấy dơi bay thấp, vừa bay vừa đớp côn trùng.
Dơi có thể bắt mồi vào nửa đêm, lẽ nào chúng có một đôi mắt nhìn thấu trong đêm rõ đến chân tơ kẽ tóc hay sao?
Không phải. Người ta sớm đã phát hiện ra thị lực của dơi rất kém. Vậy thì, rốt cuộc dơi có tài khéo léo gì để có thể phân biệt được phương hướng, bắt mồi trong đêm tối đen như mực nhỉ?
Bao nhiêu năm nay, đây vẫn là một câu đố mà các nhà khoa học cảm thấy rất lí thú.
Hơn 260 năm về trước, nhà khoa học Sphanlantrani người Italia đầu tiên đã nghiên cứu đặc điểm này của dơi.
Ông làm mù một mắt của dơi, rồi đặt nó vào trong một gian phòng kín cao rộng, có đan nhiều sợi thép. Điều khiến người ta ngạc nhiên là con dơi này vẫn có thể nhanh nhẹn lách qua sợi thép, bắt được côn trùng một cách chính xác. "Có lẽ là khứu giác của dơi đang phát huy tác dụng" - Sphanlantrani nghĩ như vậy.
Tiếp theo, ông lại làm hỏng chức năng khứu giác của dơi, nhưng dơi vẫn bay được rất tốt như thường, giống như là chẳng có gì thay đổi vậy. Sau đó, ông lại dùng sơn bôi đầy lên mình dơi, kết quả vẫn không ảnh hưởng gì đến việc bay bình thường của nó. Chẳng lẽ đây là thính giác của dơi đang phát huy tác dụng hay sao? Sphanlantrani hết sức tìm tòi suy nghĩ vấn đề này.
Khi ông nút chặt tai của một con dơi rồi lại thả cho nó bay, kết quả cho thấy "khả năng bay của dơi kém hẳn". Nó bay tán loạn hết chỗ này đến chỗ khác, va đập khắp nơi trên vách, đến cả côn trùng nhỏ cũng không bắt được. Điều này cho thấy âm thanh đã giúp cho dơi phân biệt được phương hướng và tìm kiếm được con mồi.
Song, rốt cuộc đây là loại âm thanh gì, Sphanlantrani vẫn chưa nghiên cứu được, các nhà khoa học sau này qua nghiên cứu cuối cùng đã vén lên được bức màn bí mật này.
Hoá ra, cổ họng của dơi có thể phát ra sóng siêu âm rất mạnh. Sóng âm phát ra ngoài thông qua miệng và lỗ mũi của dơi. Khi gặp phải vật thể, sóng siêu âm liền phản xạ trở lại, tai của dơi nghe được âm thanh phản hồi, nên có thể phán đoán được khoảng cách và kích cỡ to nhỏ của vật thể.
Các nhà khoa học gọi phương thức căn cứ vào âm thanh phản hồi để tìm tòi vật thể của dơi là "hồi thanh định vị" hay rađa dùng sóng âm.
Điều khiến cho mọi người ngạc nhiên là loài dơi trong một giây có thể nhận và phân biệt được 250 chùm âm thanh phản hồi [một lần đi về của sóng âm thanh được tính là một chùm].
Khả năng phân biệt của hệ thống định vị âm thanh phản hồi của dơi rất cao. Dơi có thể phân biệt chính xác tín hiệu âm thanh phản xạ trở lại của côn trùng và tín hiệu âm thanh phản xạ của mặt đất, cây cối, phân biệt rõ là thức ăn hay là chướng ngại vật. Ngoài ra, khả năng chống nhiễu của hệ thống định vị âm thanh phản hồi của dơi cũng rất tốt. Cho dù dơi bị nhiễu nhân tạo, tạo âm nhiễu mạnh gấp 100 lần so với sóng siêu âm của dơi phát ra, thì nó vẫn có thể làm việc có hiệu quả. Chính là nhờ vào bản lĩnh độc đáo này, khiến dơi có thể bắt côn trùng trong đêm tối, có được tính nhanh nhẹn và tính chính xác đáng kinh ngạc như vậy. Chẳng trách có người gọi dơi là "ra đa sống" đấy.