Hướng dẫn học tập Module 4 - Khoa học cơ bản Hóa học, Bài giảng 9
55
Trường Đại học Y Dược Huế
BG9. ALDEHYD-CETON, ACID CARBOXYLIC VÀ DẪN XUẤT
[2 tiết]
- TÓM TẮT
1. Tóm tắt bài giảng
Trong bài học trước, chúng ta đã nghiên cứu về hóa tính của hydrocarbon và dẫn
xuất của hydrocarbon chứa nguyên tử halogen và oxy là alcol - phenol. Trong bài này,
chúng ta tiếp tục nghiên cứu về hóa tính của các dẫn xuất của hydrocarbon là hợp chất
carbonyl [aldehyd – ceton], acid carboxylic và dẫn xuất của acid carboxylic.
Aldehyd, ceton là các hợp chất hữu cơ mà thành phần phân tử có nhóm chức
carbonyl. Trong nhóm carbonyl, nguyên tử oxy có độ âm điện lớn hơn nguyên tử
carbon, liên kết π phân cực mạnh [có momen lưỡng cực lớn 2,7 D]. Nguyên tử carbon
trong nhóm carbonyl mang một phần điện tích dương nên là trung tâm tấn công của
các tác nhân nucleophil [tác nhân ái nhân]. Đồng thời, cũng do ảnh hưởng của nhóm
carbonyl nên các nguyên tử hydro đính vào C
α
có khả năng phản ứng cao. Chính vì
thế, hợp chất carbonyl có ba loại phản ứng chính là phản ứng cộng nucleophilvào
nhóm carbonyl [cộng đơn thuần và cộng có kèm theo phản ứng tách], phản ứng thế ở
gốc hydrocarbon, phản ứng oxy hóa - khử.
Acid carboxylic [acid hữu cơ] là những hợp chất hữu cơ có chứa nhóm chức
carboxyl. Chính vì vậy, acid carboxylic sẽ có bốn loại phản ứng chính là phản ứng
phân cắt liên kết O-H [tính acid], phản ứng xảy ra ở nguyên tử carbon của nhóm
carboxyl [thế với tác nhân nucleophil Y
-
[S
N
]], cắt đứt liên kết C-OH tạo các dẫn xuất
của acid như este, anhydrid acid..., phản ứng decarboxyl hóa [loại nhóm carboxyl] và
phản ứng ở gốc hydrocarbon như thế vào gốc alkyl, thế vào gốc thơm, cộng vào gốc
hydrocarbon không no...
Bên cạnh đó, chúng ta sẽ tìm hiểu ứng dụng của các hợp chất đó trong đời sống,
trong lĩnh vực y - dược học và sức khỏe con người.
2. Mục tiêu học tập
Kết thúc bài giảng này, sinh viên có khả năng:
9.1. Giải thích được tính chất hóa học của aldehyd, ceton, acid carboxylic và dẫn
xuất.
9.2. Phân tích được một số phản ứng hóa học dùng để tổng hợp thuốc [aspirin,
salonpas, D.E.P,…].
II. NHIỆM VỤ TRƯỚC KHI ĐẾN LỚP
1. Xem lại các thuật ngữ đã học và tìm hiểu những thuật ngữ mới.