Tối 6/5, huyện Gia Lâm tổ chức khai hội Lễ hội Gióng đền Phù Đổng năm 2022 và đón quyết định công nhận “Điểm du lịch Phù Đổng,” tại đền Thượng, Khu Di tích Quốc gia đặc biệt đền Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội.
Lễ hội Gióng đền Phù Đổng, huyện Gia Lâm là hội trận, được vua Lý Công Uẩn cho khởi tạo, tổ chức từ thời Lý; diễn ra từ ngày mùng 7-9/4 Âm lịch hàng năm. Lễ hội nhằm tái hiện lại các trận đánh oai hùng của Thánh Gióng - Người con của làng Phù Đổng đánh giặc ngoại xâm phương Bắc. Lễ hội được nhân dân Phù Đổng bảo tồn, trao truyền cơ bản nguyên vẹn từ đời này qua đời khác. Đến nay, tại Phù Đổng vẫn còn rất nhiều dấu tích năm xưa còn lưu lại.
Chủ tịch Ủy ban Nhân dân huyện Gia Lâm Đặng Thị Huyền khẳng định Lễ hội Gióng đền Phù Đổng là một kịch trường dân gian, diễn ra trong một không gian rộng lớn với hàng nghìn vai diễn chính là nhân dân nhằm giáo dục truyền thống yêu nước, tự hào dân tộc, yêu chuộng hòa bình của dân tộc Việt Nam. Với sự đặc sắc và những giá trị lo lớn, năm 2010, Hội Gióng đã được UNESCO ghi danh là “Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.”
Lễ hội năm nay được tổ chức 5 ngày, từ ngày 6/5 đến ngày 10/5 [tức ngày mùng 6-10/4 năm Nhâm Dần] tại Khu Di tích Quốc gia đặc biệt đền Phù Đổng và các điểm du lịch trong vùng. Lễ hội bao gồm nhiều nghi lễ truyền thống như ngoại đàn, tế Thánh tại đền Thượng, lễ rước khám đường, rước nước truyền thống, kén tướng… Riêng ngày 9/5 [tức mùng 9/4] là ngày chính hội sẽ diễn ra hội trận truyền thống, tái hiện lại cảnh Thánh Gióng đánh giặc Ân.
[Hà Nội công nhận điểm du lịch Di tích quốc gia đặc biệt Đền Sóc]
Tại lễ hội năm nay, huyện Gia Lâm tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật, xúc tiến, quảng bá hình ảnh du lịch Gia Lâm như Khai mạc chợ quê tại khu du lịch sinh thái Phù Đổng Green Park; Lễ hội hoa giấy Phù Đổng lần thứ nhất; khai trương các cơ sở mua sắm, cơ sở ăn uống đạt tiêu chuẩn phục vụ khách du lịch; các gian hàng OCOP; xúc tiến quảng bá du lịch; ra mắt Hợp tác xã Du lịch Hội Gióng Phù Đổng; thi đấu giải cầu lông, bóng chuyền; hát quan họ; biểu diễn các loại hình nghệ thuật truyền thống khác…
Với việc thành phố Hà Nội công nhận “Điểm du lịch Phù Đổng,” đây là niềm vinh dự, cũng là cơ hội, điều kiện thuận lợi để xã Phù Đổng tiếp tục gìn giữ, quảng bá, tuyên truyền những giá trị văn hóa truyền thống quý báu, đồng thời phát triển kinh tế, xã hội, xây dựng cảnh quan, nâng cao đời sống nhân dân. Đến với Phù Đổng, du khách sẽ được thăm quan, tìm hiểu các giá trị văn hóa, công trình kiến trúc nghệ thuật truyền thống tại 15 di tích, được trải nghiệm cánh đồng hoa giấy với đủ màu sắc rực rỡ hàng chục hecta, được tham gia những trải nghiệm thú vị tại Khu du lịch sinh thái Green Park…
Tại buổi lễ, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền nghi nhận những nỗ lực của huyện Gia Lâm và xã Phù Đổng trong việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa lịch sử của dân tộc, thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội trên địa bàn.
Để tiếp tục giữ gìn, phát huy những giá trị Lễ hội Gióng, khu Di tích Quốc gia đặc biệt đền Phù Đổng và xây dựng huyện Gia Lâm, xã Phù Đổng với những tiêu chí đô thị, sớm thành lập quận, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố đề nghị huyện Gia Lâm và xã Phù Đổng tập trung phát triển kinh tế, gắn với quy hoạch xây dựng đô thị, chú trọng phát triển thương mại, dịch vụ, phát huy có hiệu quả tiềm năng, lợi thế của địa phương; quan tâm phát triển văn hóa, xã hội trên địa bàn, trong đó tiếp tục bảo tồn, phát huy giá trị to lớn của Hội Gióng Phù Đổng, xây dựng các tour tuyến, điểm du lịch xã Phù Đổng kết nối với các khu, điểm du lịch trên địa bàn huyện Gia Lâm và các địa bàn lân cận.
Cũng tại buổi lễ, huyện Gia Lâm khai trương Cổng thông tin điện tử và App Du lịch Gia Lâm nhằm tuyên truyền, quảng bá về du lịch “Gia Lâm-Điểm đến của bạn bè bốn phương” đến du khách trong và ngoài nước./.
Đinh Thuận [TTXVN/Vietnam+]
| Ông Hiệu Cờ biểu diễn trong lễ hội Thánh Gióng, xã Phù Đổng. Ảnh Tư liệu |
Được tổ chức hàng năm vào các ngày mùng 7, 8 và 9 tháng Tư Âm lịch, hội Gióng ở xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội là một lễ hội truyền thống độc đáo, đồ sộ với nhiều nét đặc sắc mà không lễ hội nào có được. Một lễ hội đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Cứ vào cuối tháng Ba, đầu tháng Tư Âm lịch hàng năm, người dân xã Phù Đổng lại háo hức chuẩn bị cho ngày hội Gióng. Mặc dù đến mùng 7, 8, 9 tháng Tư mới diễn ra, nhưng không khí chuẩn bị cho lễ hội đã vô cùng tấp nập.
Rộn ràng đăng ký “đóng vai”
Hội Gióng là một lễ hội mô phỏng diễn biến các trận đấu của Thánh Gióng nên mỗi năm có hàng nghìn người đăng ký tham gia vào các “vai diễn” khác nhau, từ Ông Hiệu [tượng trưng cho Thánh Gióng và các tướng sĩ], rồi Làng Áo đỏ [đội quân trinh sát nhỏ tuổi], Làng Áo đen [đội dân binh]... Và nếu số người đăng ký nhiều hơn số lượng quy định thì Tiểu ban Tổ chức Lễ hội sẽ phải lựa chọn một lần nữa hoặc tổ chức bốc thăm để quyết định người tham gia.
Theo Ban Quản lý Di tích xã Phù Đổng, việc chuẩn bị cho lễ hội được tiến hành từ cuối tháng Hai, đầu tháng Ba Âm lịch, trong đó quan trọng nhất là chọn người tham gia vào các vai diễn như: Hiệu Cờ, Hiệu Trống, Hiệu Chiêng, Hiệu Trung quân… Song song với việc phân bổ, lựa chọn các vai, Tiểu ban Tổ chức Lễ hội sẽ đề xuất các yêu cầu chuẩn bị trang phục cho từng loại vai diễn, kiểm tra các loại dụng cụ, xe long mã và các loại đồ thờ cúng phục vụ các công đoạn của lễ hội.
Cũng theo Ban Quản lý Di tích, tất cả những người tham gia vào các vai diễn đều phải tự lo kinh phí, từ luyện tập, quần áo, mũ nón, ăn uống cho người phục vụ. Trong đó, thời gian luyện tập của các vai chính như Ông Hiệu diễn ra cả tháng trời. Mỗi gia đình có người tham gia đóng các vai quan trọng này phải nuôi hàng chục người phục vụ trong suốt lễ hội. Đặc biệt, các Ông Hiệu khi được lựa chọn phải sống biệt lập một tháng trong phòng riêng, có trang thiết bị riêng, không sinh hoạt chung với gia đình cũng như người ngoài. Mọi giao dịch từ bên ngoài đều phải thông qua người phục vụ và bằng hiệu lệnh, tuyệt đối tuân theo mọi sự chỉ dẫn của người thầy dạy.
Những “trận đánh” đặc sắc
Xưa kia, hội Gióng ở Phù Đổng diễn ra chính thức từ ngày mùng 1 đến ngày 12 tháng Tư lịch trăng. Nay, lễ hội Thánh Gióng chính thức được diễn ra trong 3 ngày, từ mùng 7 đến mồng 9 thánh Tư Âm lịch. Trong 3 ngày lễ hội, vào các buổi sáng sớm, bao giờ cũng phải tiến hành nghi thức tế Thánh trước khi triển khai thực hành các hình thức khác của diễn xướng hội. Đây là nghi thức tế trời đất.
Đến ngày mùng 9 tháng Tư [ngày hội chính] là thời điểm trọng tâm và náo nhiệt nhất của toàn bộ diễn trình hội Gióng. Ngay từ sáng sớm, khi lễ tế Thánh được thực hành, tuy hình thức vẫn như 2 ngày trước đó, nhưng không khí đã tăng phần trang nghiêm, trang trọng và linh thiêng. Sau lễ tế Thánh, thời gian gần trọn buổi sáng dành cho dân chúng bản xứ và thập phương vào đền Thượng làm lễ dâng hương, đặt lễ và cầu cúng theo nhu cầu cá nhân. Song hành là lễ tế cờ do ông thủ chỉ của thôn chủ tọa, đã được đề cử trước đó, chỉ đạo hành lễ. Các ông Hiệu tùy theo nhiệm vụ và vị trí, triển khai kiểm tra, rà soát nhân số của mình...
Đến đầu giờ Ngọ [khoảng 1 giờ chiều], phường Ải Lao diễn trò săn hổ trước Đền Thượng mang ý nghĩa thiêng liêng, sức mạnh đoàn kết có thể chiến thắng thú dữ. Trong khi đó, ở cuối làng Đổng Viên, trên bãi Đống Đàm cạnh hồ sen - tượng trưng cho trận địa địch, 28 nữ tướng địch đã dàn trận. Tiếp đó là hội trận tái hiện đội quân Thánh Gióng xuất quân đánh giặc với phường áo đỏ, áo đen với ông Tiểu cổ dẫn đoàn ca vũ Ải Lao, ông hiệu Chiêng, hiệu Trống, hiệu Cờ, đội quân phù giá tháp tùng xe Long Mã, rồi đến cuộc giao chiến với giặc được hình tượng hóa qua ba ván múa cờ hết sức độc đáo của ông hiệu Cờ. Ván cờ thứ ba kết thúc, nghĩa là quân ta đã thắng.
Sau trận đánh Đống Đàm là trận đánh ở Soi Bia. Tương truyền, sau khi giành thắng lợi, đại quân Thánh Gióng đang ăn mừng chiến thắng ở Đền Thượng thì nhận được hung tin quân địch phản kích, bao vây quân ta. Ngay lập tức, đội quân Thánh Gióng xung trận lần thứ 2. Trận địa ở Soi Bia được bố trí tương tự ở Đống Đàm, chỉ khác là cờ được phất từ trái sang phải, ngược chiều với trận đánh thứ nhất. Ván thứ ba kết thúc thì tiếng trống, chiêng nổi ba hồi vang rền, báo tin quân ta thắng trận hoàn toàn. 28 tướng giặc phải rời kiệu, quỳ gối chắp tay xin hàng. Lúc này, ông thủ từ bên phía đại quân đến trước hai nữ tướng chỉ huy, tước kiếm, lột mũ áo và múa kiếm xung quanh 2 người này, tượng trưng cho sự hành quyết. Các nữ tướng còn lại được tha bổng…
Năm nay, để tổ chức lễ hội một cách chu đáo, UBND huyện Gia Lâm đã lên kế hoạch, phân công công việc chi tiết cho từng đơn vị, phòng ban và UBND xã Phù Đổng. Theo ông Lý Duy Thanh - Phó Chủ tịch UBND huyện Gia Lâm, thời gian tổ chức lễ hội Gióng năm 2017 diễn ra từ ngày 1/5 đến ngày 4/5/2017 [tức từ mùng 6 đến mùng 9/4 Âm lịch] tại Khu di tích lịch sử Phù Đổng.
Lễ hội bao gồm phần lễ và phần hội đan xen nhau, trong đó phần lễ gồm Lễ tế Thánh tại đền Thượng, Ngoại đàn tại sân đền Thượng, Rước Khám đường, Lễ rước cỗ về đền Mẫu và Lễ hội trận truyền thống với 2 trận đánh cờ tại Đống Đàm và Soi Bia; phần hội là các hoạt động văn hóa nghệ thuật như hát tuồng, cải lương, hát quan họ…
[Theo KTĐT]