Thanh Xuân vùng đất - con người
Gắn liền với sự phát triển của Thăng Long - Hà Nội trong một thiên niên kỷ qua, địa bàn quận Thanh Xuân đang ôm chứa trong mình một di sản văn hóa vô cùng phong phú. Sự hiện diện của những di sản quý giá ấy đã minh chứng cho bề dày lịch sử văn hóa hàng ngàn năm của mảnh đất cửa ngõ phía Tây Nam Kinh thành Thăng Long - Hà Nội xưa.
Là vùng đất địa linh nhân kiệt, tụ khí anh hoa, quận Thanh Xuân trở thành một trong những trung tâm, cái nôi hội tụ tinh hoa văn hóa, để rồi từ đây, tinh hoa văn hóa ấy lại được truyền tỏa đến mọi miền của đất nước. Trên nền tảng của truyền thống hiếu học, từ bao đời nay, người dân Thanh Xuân đã xây dựng cho mình nếp sống thuần phong mỹ tục. Nét đẹp ấy được thể hiện trong các tập tục, trong các mối quan hệ ứng xử giữa cá nhân với dòng họ, với cộng đồng, giữa các dòng họ, giữa các làng xã với nhau và cao hơn là trong mối quan hệ với quốc gia, dân tộc. Sự hiện tồn của các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể cùng sinh hoạt làng xã sống động thông qua lễ hội đang từng ngày, từng giờ được khôi phục lại đã khẳng định sức sống bền vững của những yếu tố truyền thống tốt đẹp trên vùng đất Kẻ Mọc - Tam Khương xưa trong sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước hôm nay.
Nếu như địa thế của Thủ đô Hà Nội trước đây nằm trọn vẹn giữa hai dòng sông lịch sử, với Hà Nội:
Nhị Hà quanh Bắc sang Đông
Kim Ngưu Tô Lịch là sông bên này
thì vị trí quận Thanh Xuân cũng nằm bên trong hai dòng Tô Lịch và Nhuệ Giang:
Sông Tô một dải lượn vòng
Ấy nơi liệt nữ anh hùng giáng sinh
Quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa làm cho các làng xã xưa của quận Thanh Xuân có những thay đổi mạnh mẽ. Quá trình đó đã tác động không nhỏ đến mọi mặt đời sống của nhân dân địa phương. Địa bàn chuyển biến nhanh nhất phải kể đến các làng nằm ở phía Đông Bắc của quận như làng Khương Trung [thuộc phường Khương Trung, một phần phường Khương Mai]; làng Phương Liệt [phường Phương Liệt]; làng Thượng Đình [phường Thượng Đình - một phần Hạ Đình]. Các làng nằm ở phía Tây Bắc, Đông Nam của quận như phường Nhân Chính, phường Khương Đình, Hạ Đình, sự chuyển biến có phần chậm hơn. Tuy vậy tính chất làng xã xưa còn bảo lưu khá đậm nét trong đời sống sinh hoạt hàng ngày của nhân dân tại các địa phương này. Phần phía Tây Nam của quận thuộc địa bàn các phường Thanh Xuân Bắc, Thanh Xuân Trung, Thanh Xuân Nam, một phần của phường Nhân Chính là nơi hình thành các nhà máy, xí nghiệp, các khu nhà ở tập thể, chung cư cao tầng, là nơi nhiều luồng cư dân từ nơi khác chuyển về sinh sống, do đó những vết tích của ruộng vườn ao hồ, làng xã cũ phần nhiều bị khỏa lấp, nếp sinh hoạt làng xã xưa trên địa bàn này cũng vì thế mà bị mai một dần.
Khu vực đường vành đai 3, hướng đi cầu Thanh Trì được giải phóng mặt bằng, hình thành tuyến đường mới Khuất Duy Tiến - Nguyễn Xiển. Những khu dân cư cũ thuộc các làng Nhân Chính, Hạ Đình, Kim Giang nhường chỗ cho các dự án xây dựng khu chung cư, đường giao thông... phục vụ đời sống dân sinh. Hiện tại khu dân cư thuộc làng xã xưa đã trở thành những khu vực đan xen, chia hai phần rõ rệt: khu vực thuộc các làng xã cũ một phần thuộc các phường Phương Liệt, Khương Đình, Hạ Đình, Khương Trung, Nhân Chính vẫn còn tồn tại những nếp nhà truyền thống, từ đường các dòng họ, người dân sống quây quần theo dòng họ, theo ngõ xóm, mối quan hệ trong cộng đồng dân cư khá mật thiết. Khu dân cư mới xây dựng về sau này trên địa bàn các phường Khương Mai, Kim Giang, Thượng Đình, Thanh Xuân Bắc, Thanh Xuân Trung, Thanh Xuân Nam và một phần Nhân Chính, đại bộ phận là các khu nhà lắp ghép, tập thể, nhà cao tầng khép kín tách biệt và các khu chung cư hiện đại.
Tất cả những đặc điểm trên đây cho thấy toàn cảnh diện mạo đời sống văn hóa tinh thần của cộng đồng cư dân Thanh Xuân ngày nay, vừa bảo lưu, phát huy những yếu tố văn hóa truyền thống, vừa hội nhập những yếu tố văn hóa hiện đại, trong đó ít nhiều có tiếp thu văn hóa từ các vùng miền trong cả nước, tạo thành một “phức hợp” văn hóa đa dạng và phong phú.
** Toàn văn tại đây
Cơ sở hạ tầng đường xá tại quận Thanh Xuân
Thanh Xuân có các con đường lớn như Nguyễn Trãi, Khuất Duy Tiến, Lê Văn Lương, Lê Trọng Tuấn, Giải Phóng…, có đường Vành Đai ba chạy qua ,bên cạnh đó là có lòng sông tô lịch cắt đôi 2 nửa quận, khu vực quận án ngữ các cửa ô ra vào Hà Nội như Quốc lộ 1A [đường Giải Phóng], Quốc lộ 6 [đường Nguyễn Trãi] bắt đầu từ chính quận Thanh Xuân, là một trong những tuyến quốc lộ quan trọng kết nối thủ đô Hà Nội với các tỉnh miền núi Tây Bắc, chạy trên địa bàn của 4 tỉnh thành như Hà Nội, Hòa Bình, Sơn La và Điện Biên…; ngoài ra còn có hệ thống các đường giao thông mới được đầu tư, tạo ra sự thuận tiện trong giao thông không chỉ trong quận mà còn cả với các quận huyện bạn và các tỉnh thành khác xa hơn theo hướng Hưng Yên, Hà Nam, Nam Định, Thái Bình, Ninh Bình…
Ngã tư Sở đoạn đường này đã được cải tạo và mở rộng hơn nhằm đáp ứng lưu lượng lớn tham gia giao thông chạy qua khu vực. Đường Nguyễn Trãi tập trung Khu đô thị cao cấp và các trường đại học.
Tuyến xe bus rất nhiều, chạy đến các bến xe lớn của thành phố như Bến xe Nước Ngầm, Bến xe Yên Nghĩa, Bến xe Mỹ Đình, Bến xe Giáp Bát. Các xe bus như xe bus nhanh BRT Bến xe Yên Nghĩa – Kim Mã, 01A Bến xe Gia Lâm – Bến xe Yên Nghĩa, 01B Bến xe Yên Nghĩa – Hương Sơn [ Chùa Hương], 02 Trần Khánh Dư – Bến xe Yên Nghĩa, 05 Phú Diễn – Linh Đàm, 12 Công viên Nghĩa Đô – Đại Áng.
Các dự án đường sắt đô thị đi qua địa bàn quận là các tuyến số 1 [ Ngọc Hồi – Yên Viên], tuyến số 2[ Nội Bài – Thường Đình], tuyến số 2A [ Cát Linh – Hà Đông], tuyến số 4 [ Liên Hà – Bắc Thăng Long], tuyến số 8 [ An Khánh – Dương Xá] trong đó tuyến số 2A đã được chạy thử nghiệm.
Cây xanh, công viên tại quận Thanh Xuân
Quận Thanh Xuân, ngày càng phát triển để đảm bảo cho việc phát triển bền vững việc trồng cây xanh là điều không thể thiếu tại đây, cây xanh của quận tuy không được liệt vào hàng cổ thụ nhưng cũng được trồng với mật độ nhiều trên nhiều cung đường lớn, thêm và đó là sự điều hòa của các công viên. Có thể kể tên một số công viên trong quận như Công viên hồ điều hòa Nhân Chính với diện tích 13ha, phần diện tích mặt nước chiếm 8ha điều hòa không khí khu vực, tạo môi trường trong lành, tươi mát. Diện tích còn lại 5ha của công viên bao gồm hệ thống vườn hoa, cây xanh, đường dạo, quảng trường, đài phun nước, khu vui chơi giải trí, không gian ngầm đa chức năng... Công viên thiết lập trục không gian cảnh quan hiện đại trên các tuyến đường Lê Văn Lương - Khuất Duy Tiến theo định hướng quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050. Một không gian lý tưởng thuận lợi và thoải mái cho mỗi buổi sáng chạy bộ để nạp năng lượng bắt đầu một ngày mới hay một cuốc dạo bộ buổi chiều.
Hiện tại đây là công viên lớn duy nhất tại quận Thanh Xuân, bên cạnh đó là một số đầm hồ thuộc địa bàn quận như Hồ Hạ Đình, Đầm Hồng. Trong đó Đầm Hồng được cải tạo lại thành Hồ Khương Trung I với các dự án cây xanh, hệ thống đường dạo, chiếu sáng…
Kiến trúc quận Thanh Xuân
Từ đường xá đến ngõ ngách khá nhiều, chỉ có các con đường chính như Lê Văn Lương, Nguyễn Trãi, Giải Phòng là làn đường to rộng và kiến trúc dễ nhận diện. Còn lại kiến trúc đường xá đến nhà cửa các con đường khu vực này đều khá dày đặc. Hiện tại, quận cũng còn tồn động một số các khu chế xuất, khu sản xuất của một số công ty như Tổng Công ty thuốc lá Thăng Long, hay như gần đây nhất nổi tiếng vụ việc tại nhà máy sản xuất phích nước Rạng Đông. Chính quyền khu vực cần có dự án di dời tất cả các nhà máy khỏi khu vực dân cư đông như quận Thanh Xuân này.
Tuy nhiên khu vực được coi là mảnh đất vàng với nhiều dự án khá nổi bật như có hàng loạt các khu đô thị cao cấp, chiếm phần lớn quỹ đất của quận. Có Khu đô thị Mandarin Garden nằm tại phường Nhân Chính, liền kề với khu đô thị Trung Hòa – Nhân Chính, gần trường chuyên Amsterdam. Khu đô thị Royal City nằm tại số 74 đường Nguyễn Trãi, nền cũ của nhà máy Cơ khí trước kia. Hiện tại nơi đây là trốn mong về đang mơ ước có mọi hoạt động trong khu vực này, từ trường học, mua sắm đến vui chơi giải trí với đầy đủ tiện ghi chia làm nhiều khu vực với các căn hộ cao cấp có bảo vệ an toàn.
Hapulico Complex là tổ hợp các công trình thương mại, văn phòng, nhà ở cao cấp, tọa lạc tại vị trí đắc địa thuộc khu trung tâm của quận Thanh Xuân với 3 tuyến phố lớn là Ngụy Như Kon Tum, Nguyễn Huy Tưởng và Vũ Trọng Phụng. Dự án được xem là điểm nhấn quan trọng trong tổng thể kiến trúc của Thanh Xuân nói riêng và Hà Nội nói chung.
Khu đô thị Trung Hòa Nhân Chính nằm một phần tại phường Nhân Chính nổi lên với một hiện tượng như trung tâm mới của thành phố Hà Nội. Khu đô thị Hạ Đình nằm tại phía Tây đường Nguyễn Xiển, thuộc địa bàn phường Hạ Đình. Khu đô thị Pandora nằm tại số 53 phố Trần Điền, tiền thân là nhà máy sản xuất Ô tô Hòa Bình Hà Nội. Khu đô thị Khương Đình nằm trong khu dân cư Đầm Hồng thuộc địa bàn phường Khương Đình.
Bên cạnh đó vẫn còn một số các khu tập thể như khu tập thể Kim Giang, khu tập thể Phương Liệt, khu tập thể Thượng Đình, Khu tập thể Thanh Xuân Bắc.
Ẩm thực tại Thanh Xuân
Với vị thế là nơi tập trung nhiều khu đô thị lớn, nhiều trung tâm thương mại nên đồ ăn ở đây rất đa dạng tập trung nhiều nhà hàng sang chảnh tại các trung tâm thương mại và khu đô thị lớn như Quán Sishi kei tại trung tâm thương mại The Artemis Lê Trọng Tấn. Quán Hải sản Biển Đông nằm tại tầng B6 khu R6 30 Trung tâm thương mại Royal City số 72A Nguyễn Trãi hay nhà hàng Thái Express Royal City. Quán Ăn Ngon Trung tâm thương mại Royal City B2 – R6; Dolpan Sam số 3 Lê Trọn Tấn trên tòa The Artemis là quán nướng bàn đá đúng chuẩn Hàn Quốc với các món ăn được nướng chín nhờ hơi nóng từ bàn đá nhập từ Hàn Quốc, vì thế món ăn dậy mùi thơm và giữ nguyên được độ ngọt tươi, mọng nước.
Cùng với đó là rất nhiều các cửa hàng khác như nhà hàng New Sake 4 số 72A Thượng Đình, Thanh Xuân; nhà hàng Hàn Quốc Gim Bab số 161 Khương Trung; nhà hàng Gà hầm Bong Chu tại B40 Nguyễn Thị Định; Kombo cơm niêu Singapore số 60 Lê Văn Thiêm; Quán Chợ Tình Sapa số 1 Quan Nhân, không gian bài trí độc đáo các món ăn mới lạ. Quán Yakimono số 98 Lê Trọng Tấn, Yakimono kế thừa tinh hoa các món thịt nướng truyền thống của Nhật, các loại thịt, hải sản được nướng trên vỉ, dưới là than đỏ hồng, không cầu kì tẩm ướp mà đề cao hương vị tinh khiết ban đầu.
Một số món ăn vặt không thể thiếu tại đây như xôi xéo, sữa chua dẻo phố Nguyễn Đức Quý; Bánh Cá số 1 ngõ 2 Ao Sen; Bánh chuối số 180 phố Phương Liệt; Khoai lang lắc số 153 Triều Khúc ; Xôi trứng ruốc số 53 Triều Khúc; Bánh đa kê đối diện 101E1 Thanh Xuân Bắc; quán Ốc Lê Gia số 126 Hạ Đình; quán cô Hai món nem lụi bánh xèo số 93 Vũ Tông Phan; Gà rút xương chua ngọt phô mai số 50 Vũ Trọng Phụng ; Sữa chua đậu đỏ số 32 ngõ 64 Kim Giang…
Dân cư tại quận Thanh Xuân
Các khu vực vệ tinh gần trung tâm nội thành bắt đầu có sự nhập cư mạnh mẽ từ làn sóng nhập cư của lao động trí thức tới lao động chân tay, mật độ dân số đông khoảng 18,990 người/km². Giá đất tại khu vực quận cũng tăng cao đặc biệt là các dự án trọng tâm. Như các chung cư cao cấp, khu đô thị tiện ích Royal City, Eco Green City, Star Tower…
Quận tập trung nhiều dân lao động, công nhân của các nhà máy như Công ty Cổ phần Cao su Sao Vàng, Công ty Thuốc lá Thăng Long…Mật độ sinh viên khu vực cũng tăng cao qua các năm. Đây cũng là khu vực thu hút dân nhập cư, sinh viên, công nhân với giá thuê nhà ở mức vừa phải.
Có nhiều các trường đại học lớn như Đại học Phòng cháy chữa cháy, Đại học Hà Nội, Đại học Kiến trúc Hà Nội, Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương, Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải, Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vùng đất Kẻ Mọc – Tam Khương xưa là cái nôi hội tụ tinh hoa văn hóa để nay cùng với sự phát triển ngày càng hiện đại hóa vẫn giữ được các nét giá trị tinh thần xưa nay được lưu giữ lại chính trong các di tích lịch sử. Quận có các điểm đến tâm linh, lịch sử như đình Phương Liệt phường Phương Liệt thờ Tích Lịch đại vương Phạm Tích tướng nhà Đinh. Chùa Cự Chính, Giáp Nhất, chùa Khương Hạ, Khương Trung, Chàu Phương Liệt, Quan Nhân, chùa Tam Huyền. Quận cũng có các ngôi đình nổi tiếng khác như đình Giáp Nhất, Hội Xuân, đình Khương Hạ, Khương Trung, Đình Vòng, Quan Nhân, đình Cự Chính.