Vẻ đẹp trữ tình của sông Đà học sinh giỏi

Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HSG TỈNH

PHẦN II.
ÔN LUYỆN TÁC PHẨM VĂN HỌC
THÔNG QUA LUYỆN ĐỀ

TÁC PHẨM: NGƯỜI LÁI ĐỊ SƠNG ĐÀ [NGUYỄN TN]

1


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

Đề 1 :
Về nhân vật ông lái đò trong tùy bút Người lái đò sông Đà của Nguyễn
Tn, có ý kiến cho rằng: Ơng lái đò là một nghệ sĩ tài hoa. Ý kiến khác thì
nhấn mạnh: Ơng lái đị là một người lao động bình thường.
Từ cảm nhận về nhân vật ơng lái đị, anh/chị hãy bình luận những ý kiến
trên ?
HƯỚNG DẪN LÀM:
1, Mở bàSi:
*Vài nét về tác giả, tác phẩm:
Nguyễn Tuân là một định nghĩa về người nghệ sĩ tài hoa [Nguyễn Minh
Châu]. Toàn bộ cuộc đời cũng như gần 5000 trang viết của ông đã tạo nên
một huyền sử huyền sử của một người ưu lối chơi độc tấu.
+ Người lái đị sơng Đà được coi là một trong những tác phẩm thành công
xuất sắc nhất trong Tùy bút Sông Đà. Với khao khát truy tìm chất vàng
mười của tâm hồn vùng Tây Bắc thứ vàng mười đã được thử lửa [Đi mở
đường], Nguyễn Tuân đã viết lên bài ca cuộc sống của con người và thiên

nhiên Tây Bắc với nhiều nét độc sáng mới lạ.
+ Nhận xét về người lái đị sơng Đà có hai ý kến như sau : [ trích dẫn hai ý
kiến]
2, Giảithích ý kiến:
Ý kiến Ơng lái đị là một nghệ sĩ tài hoa và Ơng lái đị là một người lao
động bình thường.
+ Người nghệ sĩ tài hoa là những người có rung động tâm hồn mãnh liệt trước
mọi vui buồn của đời sống và có khả năng thể hiện những rung động ấy bằng
những phương tiện nghệ thuật đặc thù. Ở ý kiến trên, người nghệ sĩ tài hoa
được hiểu là người đạt tới trình độ điêu luyện trong nghề nghiệp và có đời
sống tâm hồn đậm chất nghệ sĩ.
+ Người lao động bình thường là người lao động thầm lặng, vơ danh, không
tên tuổi giống như bao người lao động khác trong công cuộc xây dựng và phát
2


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

triển đất nước. Khẳng định 2 ý kiến trên bổ sung cho nhau, làm hoàn thiện
chân dung, tính cách người lái đị sơng Đà.
3, Chứng minh bình luận ý kiến:
*Ơng lái đị một nghệ sĩ tài hoa:
Ơng lái đị có tính cách phóng khống, thích đối mặt với thử thách, mạo
hiểm, gian nguy.
Ơng nắm chắc binh pháp của thần sơng thần đá như một nghệ sĩ điêu luyện,
cao cường.
Cuộc băng ghềnh, vượt thác ngoạn mục đã khẳng định vẻ đẹp tài hoa nghệ
sĩ của một tay lái ra hoa:
+ Vòng vây thứ nhất, sông Đà bày ra nhiều cạm bẫy. Ơng lái đị bị sóng thác
đánh miếng địn độc hiểm. Nhưng bằng tinh thần dũng cảm, ông đã tỉnh táo

chỉ huy sáu mái chèo, chiến thắng trùng vi thạch trận đầy nguy hiểm.
+ Vịng vây thứ hai, sơng Đà đã thay đổi chiến thuật. Ơng lái đị đã nắm chắc
binh pháp của thần sông, thần đá, xác định đúng cửa sinh và chiến thắng
thằng đá tướng đứng chiến ở cửa giữa.
+ Vịng vây thứ ba, sơng Đà tiếp tục thay đổi chiến thuật, bên phải bên trái
đều là cửa tử. Ơng lái đị phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa. Thuyền
như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hoi nước, vừa xuyên vừa tự động lái
được lượn được.Thế là hết thác.
Ơng cũng là một người lao động bình thường:
Ơng lái đị sinh ra bên bờ sơng Đà và gắn bó với nghề sơng nước như bao
người lái đị khác nơi thượng nguồn sông Đà khuất nẻo.
Đời sống tâm hồn giản dị: khơng nói nhiều về chiến cơng; dù đi đâu cũng
luôn nhớ về nương ruộng, bản mường.
*Nghệ thuật thể hiện:
Ngôn ngữ phong phú, sáng tạo, hài hoa, kết hợp kể với tả nhuần nhuyễn và
đặc sắc, nghệ thuật khắc họa nhân vật độc đáo, sáng tạo.
3


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

Bút pháp nghệ thuật so sánh, nhân hóa, liên tưởng độc đáo, thú vị; vận dụng
tri thức của nhiều ngành văn hóa, nghệ thuật góp phần miêu tả cuộc chiến hào
hùng và khẳng định vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật.
4, Đánh giá:
Qua cảm nhận hình tượng ơng lái đị, có thể thấy, ơng lái đị là một nghệ sĩ tài
hoa trên sơng nước, đồng thời, cũng là một người lao động giản dị bình
thường. Vẻ đẹp của ơng lái đị tiêu biểu cho vẻ đẹp của người dân lao động
vùng Tây Bắc tổ quốc.
Đề bài 2:

Hãy phân tích nhân vật người lái đị trong tùy bút Người lái đị sơng Đà của
Nguyễn

Tn.

So sánh nhân vật người lái đò với nhân vật Huấn Cao [Chữ người tử tù] để
thấy chỗ thống nhất và khác biệt trong cách tiếp cận con người của Nguyễn
Tuân trước và sau Cách mạng tháng Tám 1945
HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU ĐỀ:
Tuy đề bài yêu cầu phân tích nhân vật người lái đò, nhưng trước khi tiến
hành, cần giới thiệu vài nét về hình ảnh con sơng Đà cái nền để người lái đò
xuất hiện. Khi so sánh nhân vật người lái đò với nhân vật Huấn Cao, phải làm
rõ vài nét về vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Huấn Cao để tìm được chỗ thống
nhất và khác biệt trong cách tiếp cận con người của Nguyễn Tuân trước và sau
Cách mạng tháng Tám
HƯỚNG DẪN LÀM BÀI:
1.Phân tích nhân vật người lái đị sơng Đà:
+Vài nét về hình ảnh con sông Đà: Sông Đà hiện lên thật hung dữ nhưng cũng
khơng kém phần thơ mộng, trữ tình là cái nền để người lái đò xuất hiện..
+ Nhân vật người lái đị sơng Đà
-Ơng lái đị có ngoại hình và những tố chất khá đặc biệt: tay lêu nghêu,
chân khuỳnh khuỳnh, giọng ào ào như tiếng nước trước mặt ghềnh,
4


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

nhỡn giới vòi vọi như lúc nào cũng mong một cái bến xa nào đó Đặc
điểm ngoại hình và những tố chất này được tạo nên bởi nét đặc thù của môi
trường lao động trên sơng nước

-Ơng lái đị là người tài trí, ln có phong thái ung dung pha chút nghệ sĩ: ông
hiểu biết tường tận về tính nết của dịng sơng, nhớ tỉ mỉ như đóng đanh
vào lịng tất cả những luồng nước của tất cả những con thác hiểm trở, nắm
chắc binh pháp của thần sông thần đá, thuộc quy luật phục kích của lũ đá
nơi ải nước hiểm trở, biết rõ từng cửa tử, cửa sinh trên thạch trận sông Đà.
Đặc biệt, ông chỉ huy các cuộc vượt thác một cách tài tình, khơn ngoan và
biết nhìn những thử thách đã qua bằng cái nhìn giản dị mà khơng thiếu vẻ
lãng mạn
-Ơng lái đị rất mực dũng cảm trong những chuyến vượt thác đầy nguy hiểm:
tả xung hữu đột trước trùng vi thạch trận của sông Đà, kiên cường nén chịu
cái đau thể xác do cuộc vật lộn với sóng thác gây nên, chiến thắng thác dữ
bằng những động tác táo bạo mà vô cùng chuẩn xác, mạch lạc [tránh, đè sấn,
lái miết một đường chéo, phóng thẳng].
-Ơng lái đị là một hình tượng đẹp về người lao động mới. Qua hình tượng
này, Nguyễn Tuân muốn phát biểu quan niệm: người anh hùng khơng phải chỉ
có trong chiến đấu mà cịn có cả trong cuộc sống lao động thường ngày. Ơng
lái đị chính là một người anh hùng như thế.
2. So sánh với nhân vật Huấn Cao:
a. Nhân vật Huấn Cao:
-Nhân vật Huấn Cao trong truyện Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân là một
con người tài hoa, khí phách hiên ngang bất khuất, thiên lương trong sáng.
-Vẻ đẹp của hình tượng Huấn Cao là vẻ đẹp lãng mạn, có sức chinh phục,
cảm hóa mãnh liệt đối với những con người có tấm lịng biệt nhỡn liên tài.
Hình tượng ơng Huấn Cao là hình tượng điển hình cho vẻ đẹp vang bóng
một thời nay đã lùi vào q khứ chỉ cịn dư âm trong tâm trạng của những
tấm lịng tích cổ thương kim [ Những người muôn năm cũ/Hồn ở đâu bây giờ5


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh


Vũ Đình Liên]
b. Từ việc tìm hiểu vài nét về vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Huấn Cao,
chúng ta sẽ dễ thấy được chỗ thống nhất và khác biệt trong cách tiếp cận con
người của Nguyễn Tuân trước và sau Cách mạng tháng Tám.
+ Nét chung [tính thống nhất]:
Nguyễn Tuân vẫn tiếp cận con người ở phương diện tài hoa, nghệ sĩ.
Vẫn là ngòi bút tài hoa, uyên bác, lịch lãm, vận dụng tri thức tổng hợp của
nhiều ngành văn hóa nghệ thuật khác nhau trong miêu tả và biểu hiện.
Vẫn sử dụng vốn ngôn từ hết sức tinh lọc, phong phú, độc đáo. Khả năng tổ
chức câu văn xuôi đầy giá trị tạo hình, có nhạc điệu trầm bổng, biết co duỗi
nhịp nhàng. Các phép tu từ được nhà văn phối hợp vơ cùng điêu luyện.
+ Nét riêng [tính khác biệt]:
Trước Cách mạng tháng Tám, con người Nguyễn Tuân hướng tới và ca ngợi
là những con người đặc tuyển, những tính cách phi thường. Sau Cách mạng
tháng Tám, nhân vật tài hoa nghệ sĩ của Nguyễn Tuân có thể tìm thấy ngay
trong cuộc chiến đấu, lao động hàng ngày của nhân dân.
Trước Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Tuân là một người tài tử, thích chơi
ngơng, mắc cái bệnh ham mê thanh sắc, thích chiêm ngưỡng, chắt chiu cái
Đẹp và nhấm nháp những cảm giác mới lạ. Sau Cách mạng tháng Tám, nhà
văn nhạy cảm với con người mới, cuộc sống mới từ góc độ thẩm mĩ của nó.
Nhưng khơng cịn là một Nguyễn Tn nghệ thuật vị nghệ thuật nữa. Ơng
đã nhìn cái đẹp của con người là cái đẹp gắn với nhân dân lao động, với cuộc
sống đang nẩy nở sinh sôi, đồng thời lên án, tố cáo chế độ cũ, khẳng định bản
chất nhân văn của chế độ mới.
Đánh giá chung.
Đề bài 3
Cảm nhận của anh/chị về vẻ đẹp của hình tượng sơng Đà trong tác phẩm
Người lái đị sơng Đà Nguyễn Tn và hình tượng sông Hương trong tác
6



Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

phẩm Ai đã đặt tên cho dịng sơng? Hồng Phủ Ngọc Tường. Từ đó, trình
bày suy nghĩ của mình về việc bảo vệ cảnh quan thiên nhiên của quê hương,
đất nước.
Định hướng cách làm bài:
Đây là dạng đề cảm nhận về hai hình tượng nghệ thuật, các em có thể tham
khảo dàn ý sau:
I. Mở bài:
Dẫn dắt, giới thiệu vấn đề cần bàn luận.
Giới thiệu tác giả Nguyễn Tuân và Người lái đò sơng Đà
Giới thiệu tác giả Hồng Phủ Ngọc Tường và Ai đã đặt tên cho dịng sơng
Giới thiệu vấn đề nghị luận : vẻ đẹp của sông Hương, sông Đà, và về việc
bảo vệ cảnh quan thiên nhiên của quê hương, đất nước.
II. Thân bài:
1. Nét tương đồng của 2 dịng sơng:
a/ Sơng Đà và sơng Hương đều được các tác giả miêu tả như một nhân vật trữ
tình có tính cách với những vẻ đẹp đặc trưng riêng biệt, thể hiện tình yêu
thiên nhiên, tình yêu quê hương, đất nước.
b/ Sông Đà và sông Hương đều mang nét đẹp của sự hùng vĩ, dữ dội.
Vẻ đẹp hùng vĩ của sông Đà được thể hiện qua sự hung bạo và dữ dội của
nó trên nhiều phương diện khác nhau cảnh trí dữ dội, âm thanh ghê rợn, đá
sông Đà như đang bày trùng vi thạch trận.
Khi chảy giữa lịng Trường Sơn, sơng Hương chảy dữ dội tựa 1 bản trường
ca của rừng già, tựa cô gái Di-gan phóng khống và man dại.
c/ Sơng Đà và sơng Hương đều có vẻ đẹp thơ mộng và trữ tình:
Sơng Đà: dáng sơng mềm mại tựa mái tóc tn dài tuôn dài, màu nước thay
đổi qua từng mùa, vẻ đẹp hoang sơ, cổ kính
Sơng Hương: với dịng chảy dịu dàng và đắm say giữa những dặm dài chói

lọi màu đỏ của hoa đỗ qun rừng. Sơng Hương cịn mang vẻ đẹp của người
con gái ngủ mơ màng chờ người tình mong đợi đánh thức. Nó cịn được ví
7


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

như điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế
d/ Cả 2 đều được miêu tả qua ngòi bút tài hoa, uyên bác:
Tài hoa:
2 dòng sơng đều được miêu tả trên phương diện văn hóa, thẩm mĩ:
+ Sông Đà là nơi hội tụ 2 nét tiêu biểu, đặc trưng của thiên nhiên Tây Bắc vừa
hùng vĩ, uy nghiêm, dữ dội lại vừa trữ tình, thơ mộng.
+ Sơng Hương là dịng sơng của âm nhạc, dịng sông của thơ ca, của lịch sử
gắn liền với những nét đặc sắc về văn hóa, với vẻ đẹp của người dân xứ Huế.
Uyên bác:
cả 2 tác giả đều vận dụng cái nhìn đa ngành, vận dụng kiến thức trên nhiều
lĩnh vực nghệ thuật để khắc họa hình tượng 2 dịng sơng. 2. Nét độc đáo riêng
trong từng hình tượng dịng sơng:
Sơng Đà:
Trong đoạn trích, nhà văn tập trung tô đạm nét hung bạo, dữ dội của sông
Đà giống như 1 kẻ thù hiểm độc và hung ác
-> Thể hiện rõ nhất qua hình ảnh nước dữ, gió dữ, đá dữ đặc biệt đá bày trùng
vi thạch trận chực lấy đi mạng sống của con người. Sông Đà được cảm nhận
ở chính nét dữ dội, phi thường, khác lạ: tiếng thét của sông Đà như tiếng thét
của ngàn con trâu mộng, đá trên sông đà mỗi viên đều mang 1 khuôn mặt
hung bạo, hiếu chiến
Đặc biệt, tác giả miêu tả sự hung bạo của sông Đà để làm nổi bật sự tài hoa,
tài trí của người lái đị. Lúc này đây, sơng Đà như 1 chiến địa dữ dội. Và mỗi
lần vượt thác của người lái đị là mỗi lần ơng phải chiến đấu với thần sông,

thần đá
Sông Hương:
Sông Hương được tô đậm ở nét đẹp trữ tình, thơ mộng, gợi cảm và nữ tính,
ln mang dáng vẻ của 1 người con gái xinh đẹp, mong manh có tình u say
đắm. Khi ở thượng nguồn, nó là cơ gái Digan phóng khống, man dại; khi ở
cánh đồng Châu Hóa, nó là cơ thiếu nữ ngủ mơ màng; khi lại như người tài nữ
8


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

đánh đàn giữa đem khuya, hay là nàng Kiều tài hoa, đa tình mà lại chung tình,
là người con gái dịu dàng của đất nước.
Sơng Hương được miêu tả qua chiều sâu văn hóa xứ Huế, nó như người mẹ
phù sa bồi đắp cho vùng đất giàu truyền thống văn hóa này từ bao đời nay.
Sơng Hương được cảm nhận qua lăng kính của tình u: thủy trình của sơng
Hương là thủy trình có ý thức tìm về người tình mong đợi. Khi chảy giữa
Huế, sông Hương mềm hẳn đi như 1 tiếng vâng khơng nói ra của tình u.
Trước khi đổ ra cửa biển, sông Hương như người con gái dùng dằng chia tay
người yêu, thể hiện 1 nỗi niềm vương vấn với 1 chút lẳng lơ kín đáo.
Thơng qua hình tượng sơng Hương mang nét đẹp nữ tính, nhà văn thể hiện
nét đẹp lãng mạn, trữ tình của đất trời xứ Huế
2. Trách nhiệm bản thân trong việc bảo vệ cảnh quan thiên nhiên của quê
hương, đất nước
Học sinh có thể trình bày quan điểm cá nhân dựa trên những gợi ý sau : Thế
hệ trẻ cần có trách nhiệm bảo vệ cảnh quan đất nước qua hành động cụ thể
như: u q, bảo vệ mơi trường, quảng bá thắng cảnh
III/ Kết luận:
Đánh giá chung về đóng góp của hai nhà văn
Qua vẻ đẹp tương đồng của 2 dịng sơng, ta bắt gặp sự tương đồng độc đáo

của 2 tâm hồn có tình u thiên nhiên tha thiết và niềm tự hào với vẻ đẹp của
non sông đất nước Việt Nam.
Mỗi nhà văn đều có 1 phong cách nghệ thuật độc đáo trong việc thể hiện
hình tượng các dịng sơng, giúp người đọc có những cách nhìn phong phú, đa
dạng về vẻ đẹp của quê hương, đất nước mình.
ĐỀ 4
Cảm nhận của anh [chị] về hình tượng sơng Đà trong đoạn trích . Từ đó, anh
[chị] hãy đánh giá sự độc đáo trong quan niệm về cái đẹp của Nguyễn Tuân
được thể hiện qua hình tượng trên.
Đáp án:
9


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

Bài viết cần có những ý chính sau
* Giới thiệu tác giả, tác phẩm, vấn đề cần nghị luận
*Giải quyết vấn đề:
a. Hình tượng sơng Đà hung bạo
Hình tượng sơng Đà hung bạo: được khám phá chủ yếu ở khúc thượng
nguồn nhiều ghềnh lắm thác- Sông Đà dữ dội trước hết ở những vách đá dựng
thẳng đứng
Sơng Đà dữ dội cịn bởi cảnh ghềnh đá dài hàng cây số nước xô đá, đá xơ
sóng, sóng xơ gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm..
Sông Đà hung bạo bởi những hút nước giống như những cái giếng bê
tôngNước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bị sặc
Sự dữ dội của sơng Đà cịn được biểu hiện qua tiếng thác nước réo gần mãi
lại, réo to mãi lên
Sông Đà chỉ thực sự bộc lộ đầy đủ tính cách hung bạo trong cuộc giao chiến
với con người tại thạch trận

+ Sông Đà bày thạch trận hiểm ác mai phục sẵn để quyết tiêu diệt bất cứ
người lái đò nào đi qua. Đội quân thạch trận hùng hậu từ đá tướng đến đá tiền
vệ, hậu vệ với những boongke chìm, pháo đài đá nổi
+ Chúng trổ đủ mưu ma chước quỷ để lừa người lái đị vào tập đồn cửa tử
với ba trùng vi đã bày sẵn
+ Khi dụ được thuyền tiến sâu vào thế trận, sông Đà giở đủ các chiến thuật:
đánh khuýp quật vu hồi, đánh hồi lùng, đánh địn tỉa, địn âm vào chỗ hiểm;
sóng nước hị la vang dậy để uy hiếp tinh thần đối phương
Sông Đà được miêu tả với diện mạo và tâm địa một thứ kẻ thù số một của con
người
b. Hình tượng sơng Đà trữ tình:
Vẻ đẹp này của sơng Đà được tập trung miêu tả ở khúc hạ lưu, dịng sơng
chảy êm ả nơi thoáng rộng, bằng phẳng
Nguyễn Tuân quan sát sơng Đà từ điểm nhìn rất động để giúp người đọc
10


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

nhận ra vẻ đẹp trữ tình của con sơng:
+ Từ xa, trên cao, sơng Đà như một giai nhân tuyệt sắc, duyên dáng, yêu kiều
với dịng chảy tn dài, tn dài như một mái tóc trữ tình
+ Theo dịng chảy của mùa, tác giả phát hiện màu nước sông Đà thay đổi theo
mùa: mùa xuân dịng xanh ngọc bích mùa thu nước sơng Đà lừ lừ chín đỏ
như da một người bầm đi vì rượu bữa
+ Ngắm con sông bằng cảm giác của một người đi rừng lâu ngày mong tìm
chỗ thống, nhà văn phát hiện ra sông Đà như một cố nhân xa lâu thì nhớ, gặp
lại thấy đằm đằm ấm ấm, vui như thấy nắng giịn tan sau kì mưa dầm
+ Ngồi thuyền đi trên mặt sông, tác giả lại đem đến cho người đọc cảm nhận
sống Đà giống như một người tình nhân chưa quen biết. Sông Đà thật quyến

rũ nên thơ, gợi cảm với cảnh bờ bãi lặng lẽ hoang dại như một bờ tiền sử,
hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa, nương ngơ đang nhú mấy lá ngơ
non, cỏ gianh đồi núi đang ra những nón búp, con hươu thơ ngộ ngẩng đầu
nhung khỏi áng cỏ dương, cá dầm xanh quẫy vọt lên mặt sống Một bức
tranh sơng nước cổ kính, hoang sơ, huyền ảo, bình n, trù phú
c. Đánh giá ý nghĩa, vai trị của hình tượng
Hình tượng sơng Đà biểu trưng cho chất vàng của thiên nhiên Tây Bắc 1
hiện diện của cái Đẹp mà nhà văn khao khát kiếm tìm và thể hiện trong các
sáng tác sau cách mạng
Hình tượng sơng Đà là phông nền để nhà văn khắc hoạ nổi bật vẻ đẹp trí
dũng tuyệt vời, chất tài hoa nghệ sĩ của hình tượng ơng lái đị
Từ hình tượng sơng Đà, người đọc cảm nhận được lịng u nước, tinh thần
dân tộc mang sắc thái riêng của Nguyễn Tuân
Hình tượng sơng Đà thể hiện sự độc đáo trong quan niệm về cái đẹp
của Nguyễn Tuân sau cách mạng:
+ Sau cách mạng, Nguyễn Tuân vẫn là người say mê khao khát cái Đẹp,
nhưng Nguyễn Tuân đã biết tìm kiếm và khai thác Cái Đẹp trong lòng cuộc
sống của cả dân tộc.
11


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

+ Nguyễn Tuân vẫn luôn đi tìm vẻ đẹp độc đáo của cuộc sống, vì vậy ông đã
bị sông Đà cuốn hút bởi sự khác thường:
Chúng thuỷ giai Đông tẩu / Đà giang độc Bắc lưu
+ Nguyễn Tn trước và sau cách mạng ln nhìn sự vật ở phương diện văn
hoá, mĩ thuật. Với cách nhìn này, sơng Đà trong mắt ơng hiện lên như một kì
quan của tạo hố
+ Nguyễn Tn cịn quan niệm cái đẹp phải gây ấn tượng mạnh. Vì vậy, ơng

thường miêu tả những cảnh đẹp tuyệt đích: hoặc phải thơ mộng, trữ tình đến
mức tuyệt mĩ, hoặc hồnh tráng đến dữ dội, dữ dằn. Sông Đà hội tụ được cả
hai vẻ đẹp ấy.
d. Nghệ thuật xây dựng hình tượng
Hình tượng sông Đà được xây dựng dựa trên:
Các thủ pháp đối lập, nhân hoá, so sánh
Những liên tưởng, tưởng tượng táo bạo, bất ngờ- Hệ thống ngôn từ giàu có,
phong phú, thể hiện vốn sống, vốn kiến thức uyên bác của tác giả thuộc nhiều
ngành: lịch sử, thơ ca, hội hoạ, quân sự, thể thao
Kết thúc vấn đề:
Đánh giá khái quát vấn đề
Có thể nêu suy nghĩ riêng của bản thân
Đề 5
Có ý kiến cho rằng: Nghệ thuật là lĩnh vực của cái độc đáo, vì vậy, nó địi
hỏi người sáng tác phải có phong cách nổi bật, tức là có nét gì đó rất riêng,
mới lạ thể hiện trong các tác phẩm của mình. Hãy làm sáng tỏ điều đó bằng
cảm nhận của anh/chị về những đoạn văn sau:
Còn xa lắm mới đến cái thác dưới. Nhưng đã thấy tiếng nước réo gần mãi
lại réo to mãi lên. Tiếng nước thác nghe như là oán trách gì, rồi lại như là
van xin, rồi lại như là khiêu khích, giọng gằn mà chế nhạo. Thế rồi nó rống
lên như tiếng một ngàn con trâu mộng đang lồng lộn giữa rừng vầu rừng tre
12


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

nứa nổ lửa, đang phá tuông rừng lửa, rừng lửa cùng gầm thét với đàn trâu da
cháy

bùng


bùng

Con Sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc
chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai
và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xnMùa xn dịng xanh ngọc
bích, chứ nước Sơng Đà khơng xanh màu xanh canh hến của Sông Gâm Sông
Lô. Mùa thu nước Sơng Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vì
rượu bữa, lừ lừ cái màu đỏ giận dữ ở một người bất mãn bực bội gì mỗi độ
thu về

[Nguyễn Tn Người lái đị Sông Đà]

và
Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca
của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh
thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở
nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ
quyên

rừng

Từ tuần về đây, sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn, vượt
qua một lòng vực sâu dưới chân núi Ngọc Trản để sắc nước trở nên xanh
thẳm, và từ đó nó trơi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách, với
những điểm cao đột ngột như Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo mà từ đó,
người ta ln nhìn thấy dịng sơng mềm như tấm lụa, với những chiếc thuyền
xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi. Những ngọn đồi này tạo nên những
mảng phản quang nhiều màu sắc trên nền trời tây nam thành phố, sớm
xanh, trưa vàng, chiều tím như người Huế thường miêu tả

[Hoàng Phủ Ngọc Tường Ai đã đặt tên cho dịng sơng?]
ĐÁP ÁN
* u cầu chung: Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kĩ năng về dạng bài nghị
luận văn học để tạo lập văn bản. Bài viết phải có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn
viết có cảm xúc; thể hiện khả năng cảm thụ văn học tốt; diễn đạt trôi chảy,
13


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

bảo đảm tính liên kết; khơng mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp.
* u cầu cụ thể:
a] Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận [0,5 điểm]:
Điểm 0,5: Trình bày đầy đủ các phần Mở bài, Thân bài, Kết luận. Phần Mở
bài biết dẫn dắt hợp lí và nêu được vấn đề; phần Thân bài biết tổ chức thành
nhiều đoạn văn liên kết chặt chẽ với nhau cùng làm sáng tỏ vấn đề; phần Kết
bài khái quát được vấn đề và thể hiện được ấn tượng, cảm xúc sâu đậm của cá
nhân.
Điểm 0,25: Trình bày đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết luận, nhưng các
phần chưa thể hiện được đầy đủ yêu cầu trên; phần Thân bài chỉ có 1 đoạn
văn.
Điểm 0: Thiếu Mở bài hoặc Kết luận, Thân bài chỉ có 1 đoạn văn hoặc cả
bài viết chỉ có 1 đoạn văn.
b] Xác định đúng vấn đề cần nghị luận [0,5 điểm]:
Điểm 0,5: Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: vẻ đẹp riêng của hai đoạn
văn. Điểm 0,25: Xác định chưa rõ vấn đề cần nghị luận, chỉ nêu chung
chung.
Điểm 0: Xác định sai vấn đề cần nghị luận, trình bày lạc sang vấn đề khác.
c] Chia vấn đề cần nghị luận thành các luận điểm phù hợp; các luận điểm
được triển khai theo trình tự hợp lí, có sự liên kết chặt chẽ; sử dụng tốt các

thao tác lập luận để triển khai các luận điểm [trong đó phải có thao tác phân
tích, so sánh]; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng [2,0 điểm]:
Điểm 2,0: Đảm bảo các yêu cầu trên; có thể trình bày theo định hướng sau:
+ Giới thiệu về tác giả, tác phẩm; yêu cầu đề.
1.Giải thích
Nghệ thuật là lĩnh vực của cái độc đáo: Nghệ thuật nói chung, văn chương
nói riêng là lĩnh vực của cái độc đáo, độc đáo trong việc đi tìm cái đẹp của
cuộc sống để tạo nên tác phẩm, trong việc sáng tạo nên cái đẹp, cái riêng của
tác giả ở tác phẩm.
14


Chun đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

Nó địi hỏi người sáng tác phải có phong cách nổi bật, tức là có nét gì đó
rất riêng, mới lạ thể hiện trong các tác phẩm của mình: Tác phẩm nghệ thuật
nói chung, tác phẩm văn chương nói riêng địi hỏi sự sáng tạo, mới lạ, độc
đáo, thể hiện tài năng, dấu ấn cá nhân của tác giả.
2.Phân tích và chứng minh: Phân tích vẻ đẹp nội dung và nghệ thuật của hai
đoạn văn và làm rõ ý kiến:
Những đoạn văn của Nguyễn Tn
Dưới ngịi bút tài hoa của Nguyễn Tn, sơng Đà như một cơng trình thẩm
mĩ, một kì cơng nghệ thuật mà thiên nhiên ban tặng con người với hai đặc
điểm: hung bạo, dữ dội và thơ mộng, trữ tình.
Đoạn văn miêu tả tiếng thác nước sông Đà là tài quan sát, khám phá và thể
hiện hình tượng thiên nhiên của Nguyễn Tuân với ngôn ngữ giàu sức tạo hình,
vốn từ ngữ phong phú, biến hóa, được tác giả tung ra đúng lúc, đúng chỗ đặc
biệt là phép so sánh và nhân hóa lạ, độc đáo.
Đoạn miêu tả dáng vẻ, màu nước sông Đà là những phát hiện thú vị về vẻ
đẹp dịu dàng của dịng sơng và phát hiện rất tinh tế về màu nước theo mùa.

Đoạn văn được viết bằng sự thăng hoa của tâm hồn, nhà văn như đề thơ vào
sông nước, thể hiện cách khám phá sự vật ở phương diện mĩ thuật.
Những đoạn văn của Hoàng Phủ Ngọc Tường
Trang viết của Hoàng Phủ Ngọc Tường huy động vốn tri thức, vốn ngôn
ngữ phong phú, kết hợp giữa trữ tình và chính luận, trí tuệ và cảm xúc, cảm
hứng lịch sử và chiều sâu văn hóa, khả năng liên tưởng và ngơn từ trong sáng,
đẹp đẽ.
Đoạn văn viết về sông Hương ở thượng nguồn là khám phá của tác giả về
vẻ đẹp vừa phóng khống và man dại vừa dịu dàng và say đắmcủa dịng
sơng, là kết quả của trí tưởng tượng đầy tài hoa. Cảnh sông ở đây được khắc
họa với những hình ảnh đầy ấn tượng bằng năng lực quan sát tinh tế và sự
phong phú về ngôn ngữ.
Đoạn văn miêu tả sông Hương ở ngoại vi thành phố là lối hành văn hướng
15


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

nội, súc tích, mê đắm và tài hoa của sơng Hương qua phép nhân hóa khi miêu
tả dòng chảy và cách đặc tả màu nước phản quang hai bên bờ và thay đổi
trong ngày.
3.So sánh để thấy được vẻ đẹp riêng của mỗi đoạn: Thí sinh có thể diễn
đạt theo những cách khác nhau, nhưng cần làm nổi bật được:
Sự tương đồng
Điểm gặp nhau giữa Nguyễn Tn và Hồng Phủ Ngọc Tường: Đi tìm cái
đẹp và thể hiện cái đẹp bằng ngòi bút tài hoa, độc đáo tạo được nét riêng, mới
lạ qua hình ảnh dịng sơng.
Qua hai đoạn văn, hai tác giả thể hiện nét tài hoa, độc đáo trong phong cách
nghệ thuật của mình.
Sự khác biệt

Nguyễn Tuân tài hoa, uyên bác: ln nhìn sự vật, hiện tượng ở nhiều góc độ
để khám phá, phát hiện; vận dụng kiến thức của nhiều lĩnh vực, tổng hợp cảm
nhận của các giác quan để khám phá đối tượng. Tất cả làm nên phong cách
Nguyễn Tuân vừa độc đáo vừa phong phú.
Ẩn trong câu chữ biến hóa là vẻ đẹp lấp lánh ánh sáng trí tuệ, tri thức và cả
chất phong tình, tài hoa, lãng mạn từ tâm hồn Hoàng Phủ Ngọc Tường. Tất
cả làm nên một Hoàng Phủ Ngọc Tường độc đáo, sâu sắc mà tràn đầy cảm
xúc
Đề bài 6:
Anh/chị hãy phân tích hình tượng người lái đị trong cuộc chiến với con sơng
hung dữ trong tùy bút Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn. Từ đó, hãy cắt
nghĩa vì sao, trong con mắt của tác giả, thiên nhiên Tây Bắc quý như vàng,
nhưng con người Tây Bắc mới thật xứng đáng là vàng mười của đất nước ta.
Hướng dẫn cách làm
1. Giới thiệu khái quát về: Tác giả Nguyễn Tuân, tùy bút Người lái đị sơng
Đà và hình tượng người lái đò [0,5đ]
16


Chun đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

2. Phân tích hình tượng người lái đị trong cuộc chiến với con sơng Đà
hung dữ [2.5đ]


Thoạt nhìn đó là cuộc đấu khơng cân sức. Bởi đó là trận đấu mà ở bên
này là một thiên nhiên lớn lao, dữ dội và hiểm độc, với sức mạnh được
nâng lên hàng thần thánh, có sóng nước hị reo quyết vật ngửa mình thuyền,
có thạch trận với ba lớp trùng vi vây bủa, được trấn giữ bởi những hòn đá
ngỗ ngược, hỗn hào và nham hiểm; còn bên kia là con người bé nhỏ, khơng

hề có phép màu, vũ khí trên tay chỉ là chiếc cán chèo-những chiếc que thật
mỏng manh trước nguy nga sóng thác-trên một con đò đơn độc hết chỗ lùi.
Vậy mà thác dữ không chặn bắt được con thuyền. Cuối cùng vẫn là con
người chiến thắng sức mạnh thần thánh của tự nhiên, vẫn là con người cưỡi
lên thác ghềnh, xé toang hết lớp này đến lớp kia của trùng vi thạch trận, để
những thằng đá tướng phải lộ sự tiu nghỉu, thất vọng qua bộ mặt xanh lè.
Người lái đò đã đè sấn được sóng gió, nắm chặt cái bờm sóng mà thuần phục
sự hung hãn củadịng sơng.
Bản quyền bài viết này thuộc về //vanhay.edu.vn. Mọi hành động sử
dụng nội dung web xin vui lòng ghi rõ nguồn



Nguyễn Tuân cho thấy, nguyên nhân làm nên chiến thắng của con
người khơng hề bí ẩn. Đó chính là sự ngoan cường, chí quyết tâm, và nhất
là kinh nghiệm đị giang sơng nước, lên thác xuống ghềnh đã giúp cho con
người nắm chắc binh pháp của thần sơng, thần đá, để từ đó khuất phục dòng
thác hồng hộc hơi thở của hùm beo.



Để miêu tả cho thật hùng tráng và hấp dẫn cuộc thủy chiến giữa ơng lái
đị với thác dữ sơng Đà, Nguyễn Tn đã tung ra đạo binh ngôn từ hùng hậu
cùng tất cả sự tài hoa, uyên bác trong ngòi bút của mình.
3. Lí giải [1,0 đ]



Từ việc làm rõ sức mạnh, sự ngoan cường, chí quyết tâm, kinh nghiệm
đị giang của người lái đị-một người lao động bình thường trên mảnh đất

Tây Bắc nước ta qua cuộc đấu tranh chinh phục thiên nhiên, chúng ta hiểu
17


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

rằng, chẳng phải tình cờ khi, để nói về màu sắc của núi sơng, Nguyễn Tn
chỉ dùng một chữ vàng. Để rồi sau đó, ơng sẽ dùng chữ vàng mười để gọi
tên vẻ đẹp và giá trị quý báu của con người lao động. Điều đó chứng tỏ,
trong cảm xúc thẩm mĩ của tác giả Người lái đị sơng Đà, con người đẹp
hơn tất cả và q giá hơn tất cả.
Người lái đị sơng Đà chính là khúc hùng ca ca ngợi con người, ca ngợi



ý chí của con người, ca ngợi lao động vinh quang đã đưa con người tới
thắng lợi huy hoàng trước sức mạnh tựa thánh thần của dịng sơng hung dữ.
Đấy chính là yếu tố làm nên chất vàng mười của nhân dân Tây Bắc và của
những người lao động nói chung.


Kết bài : đánh giá chung về hình tượng ơng lái đò, về tác phẩm

o

và tài năng nghệ thuật của Nguyễn Tn
Về đoạn trích tuỳ bút Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tuân, có ý kiến cho
rằng: Đó là một cơng trình khảo cứu cơng phu. Nhưng ý kiến khác lại nhấn
mạnh: Đó là một áng văn giàu tính thẩm mĩ.
Từ việc phân tích đoạn trích tuỳ bút, anh/chị hãy bình luận những ý kiến trên

Vài nét về tác giả, tác phẩm [0,5 điểm]
Nguyễn Tuân là một nhà văn tài năng với một phong cách độc đáo.
Tuỳ bút Sông Đà là kết quả chuyến đi thực tế Tây Bắc trong và sau kháng
chiến chống Pháp.
Nêu 2 ý kiến cần nghị luận
Giải thích ý kiến [0,5 điểm]
Cơng trình khảo cứu cơng phu: là một tác phẩm được tạo nên từ cơng sức
tìm tịi, nghiên cứu dựa trên các tài liệu phong phú. Nó thể hiện vốn và tầm
hiểu biết của nhà văn, đồng thời cũng đem đến cho người đọc những hiểu biết
phong phú về các đặc điểm, tính chất của đối tượng được đề cập.
Áng văn giàu tính thẩm mĩ: là tác phẩm nghệ thuật đạt đến độ hoàn hảo
trong việc tái hiện cái đẹp, khơi gợi những hứng thú và khả năng cảm nhận
18


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

cái đẹp ở người đọc.
Phân tích biểu hiện và bình luận hai ý kiến [3,0 điểm]
Phân tích biểu hiện [2,0 điểm]
a] Cơng trình khảo cứu công phu [1,0 điểm]
Tác giả huy động một vốn kiến thức tổng hợp khá đồ sộ về rất nhiều ngành
nghề khoa học và nghệ thuật.
+ Địa lí: Sắc nước mỗi mùa, tên của các con thác dọc sông Đà, đặc điểm địa
hình, địa thế của sơng
+ Lịch sử: Các thời kì lịch sử khác nhau gắn với Sơng Đà: thời tiền sử, thời
Hùng Vương, Thời vua chúa phong kiến, thời kháng chiến, thời xây dựng chủ
nghĩa xã hội
+ Văn hoá: Những sinh hoạt vật chất [ đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm
lam] và tinh thần [ bàn cá anh vũ, cá dầm xanh]

+ Văn học: Hình ảnh con sông Đà trong thơ văn [ Đà giang độc bắc lưu], gợi
nhớ thơ Lí Bạch, thơ Ba Lan
+ Các kiến thức khác: quân sự, thể thao, âm nhạc, hội hoạ, điện ảnh, sân
khấu
Cung cấp cho người đọc những hiểu biết về con sông Đà và về cuộc sống
người lao động trên sông:
+ Về con sông Đà: từ chiều dài sơng, đầu nguồn, lưu vực, tên sơng qua các
thời kì lịch sử [ Linh Giang]
+ Về ơng đị: Cơng việc lái đò rất vất vả, khi phải chống chọi lại với ghềnh
thác và những hiểm hoạ bất ngờ của thiên nhiên nên đã làm bộc lộ ở người lái
đò khả năng chinh phục thiên nhiên.
b] Áng văn giàu tính thẩm mĩ [1,0 điểm]
Người đọc có được khối cảm thẩm mĩ thực sự trước vẻ đẹp tuyệt vời của
con sông Đà hung bạo và trữ tình; vẻ đẹp của ơng đị anh hùng và nghệ sĩ.
Bên cạnh đó, người đọc còn được thưởng thức vẻ đẹp của một thiên anh hùng
ca và một bản tình ca say đắm về thiên nhiên và cuộc sống.
19


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

Nhà văn đã biến những thông tin khô khan, tư liệu lạnh lùng thành hình
tượng sống động, có đời sống, có tâm lí, tính cách, khả năng, số phậncụ thể
Giá trị thẩm mĩ còn thể hiện ở thể văn Tuỳ bút vừa thực tế vừa tự do phóng
túng, ở tài năng lựa chọn ngơn ngữ và sử dụng ngơn ngữ của Nguyễn Tn.
Bình luận hai ý kiến [1,0 điểm]
Hai ý kiến đề cập đến những phương diện khác nhau về vẻ đẹp của đoạn
trích tuỳ bút. Ý kiến thứ nhất nhấn mạnh đến chất trí tuệ, ở lao động nghệ
thuật rất cơng phu của một con người thiết tha yêu những giá trị vật chất và
tinh thần của đất nước, của dân tộc và tình yêu, sự gần gũi đối với những

người lao động bình thường. Ý kiến thứ hai thể hiện chất tài hoa, tài tử và
phong cách độc đáo vừa thống nhất vừa cách tân sáng tạo trong nghệ thuật
của Nguyễn Tuân .
Hai ý kiến tuy khác nhau nhưng không đối lập mà bổ sung cho nhau, hợp
thành sự nhìn nhận tồn diện và thống nhất; giúp người đọc có cái nhìn sâu
sắc và thấu đáo hơn về vẻ đẹp của Tuỳ bút Sông Đà và tư tưởng của nhà văn.
Bài làm :
Nguyễn Tuân là nhà văn tài hoa, am hiểu sâu rộng về nhiều lĩnh vực và là
người nghệ sĩ đặc biệt giàu cảm hứng trước những vẻ đẹp kì vĩ, phi thường,
dữ dội . NLĐSĐ là tác phẩm được rút từ tập truyện Tây Bắc [1960], là kết
quả nhiều lần lên Tây Bắc và trong chuyến đi thực tế 1958 của Nguyễn
Tuân.Về tác phẩm này ,có ý kiến cho rằng đó là một cơng trình khảo cứu
cơng phu, ý kiến khác lại cho rằng đó là một áng văn giàu tính thẩm mĩ.
Phải chăng đó là hai ý kiến trái ngược nhau?
Trước tiên, NLĐSĐ là cơng trình khảo cứu công phu, tức là tác phẩm
được tạo nên từ cơng sức tìm tịi, nghiên cứu được dựa trên những tài liệu
phong phú hay từ những quan sát tỉ mỉ thể hiện tầm hiểu biết, trí tuệ của nhà
văn,nhằm cung cấp cho người đọc có thêm thơng tin cũng như những giá trị
về đối tượng được khám phá. Còn áng văn giàu tính thẩm mĩ là tác phẩm
đã đạt đến sự hoàn hảo trong việc tái hiện cái đẹp , xây dựng nên những hình
20


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

tượng nghệ thuật độc đáo, đặc sắc nhằm đem đến cái đẹp cho cuộc sống. Hai
ý kiến trên đều rất đúng đắng và sâu sắc bởi Nguyễn Tuân đã sử dụng thể loại
kí để truyền đạt thông tin, sự kiện để bộc lộ tài hoa, uyên bác của mình khi
khám phá vẻ đạp thiên nhiên và con người sông Đà. Đồng thời đây cũng là
thể loại giàu cảm xúc trữ tình trong nghệ thuật xây dựng hình tượng để khám

phá được giá trị của tác phẩm NLĐSĐ.
Trước hết , có thể nói NLĐSĐ là một cơng trình khảo cứu cơng phu. Ở đây
tác giả đã huy động toàn bộ kiến thức tổng hợp đồ sộ về nhiều nghành nghề
Khoa học-Nghệ thuật để khám phá thiên nhiên và con người Tây Bắc qua
nhiều vấn đề như : địa lí, cung cấp thêm thơng tin về sắc nước mùa xn
màu xanh dịng ngọc bích , mùa thu lừ lừ chín đỏ như mặt người bầm đi vì
rượu hay dáng vẻ sông Đà tràn đầy sức sống như áng tóc của thiếu nữ sơng
Đà tn dài, tn dài như một áng tóc trữ tình hay đó cịn là đặc điểm về địa
hình hiểm trở, hoang sơ của con sông. Cũng như trong quân sự cung cấp cho
ta hiểu thêm cách bày binh bố trận của sông đà về thạch trận trên sông. Hay
là về mảng âm nhạc : tiếng thác nước cứ réo gần mãi lại, réo to mãi lên
nghe như ốn trách , van xin.
Ngồi ra tác phẩm còn cung cấp cho người đọc hiểu biết về sơng Đà cũng như
con người nơi đây, có thêm kiến thức về con sông từ tên gọi cho đến dáng vẻ
tuôn dài, tuôn dài như một áng tóc trữ tình. Về con người từ hồn cảnh
sống của những con người nhà thuyền thường xuyên đối mặt với những hiểm
nguy, những khó khăn tưởng chừng như khơng thể vượt qua. Nhưng cũng từ
đó ta mới thấy được con người kiên cường, dũng cảm thế nào , tài trí, anh
dũng ra sao để có thể đối phó với những chông gai , thử thách mà thiên nhiên
nơi đây tạo ra: dù bị thương nhưng ông vẫn cố nén vết thương , chân bám
chặt lấy cuống lái,không một phút nghĩ tay, nghĩ mắt ơng đã đổi ln chiến
thuật.
NLĐSĐ cịn là một áng văn trữ tình giàu tính thẩm mĩ, đó, nghệ thuật đem
đến vẻ đẹp tuyệt vời của hai hình tượng nghệ thuật là sơng Đà và người lái đị.
21


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

Nếu sông Đà là chất vàng mười của màu sắc sơng núi thì người lái đò là

thứ vàng mười đã qua thử lửa .
Với Nguyễn Tuân con sông Đà không phải là một thực thể vơ tri vơ giác mà
dưới ngịi bút của Nguyễn Tn nó được thể hiện với những cá tính rõ nét.
Đó là những tính cách độc đáo thể hiện qua sự hùng vĩ và thơ mộng. Nói về
sơng Đà , ta khơng thể qn được những hình ảnh của đá: đá bờ sơng dựng
thành vách, chẹt giữa lịng sơng như cái yết hầu hay đá lịng sơng cả một
chân trời đá nhổm dậy vồ lấy thuyền,đá chia nhau giao việc cho mỗi hịn,
cùng phối hợp đói phó con người. Hình ảnh những cái hút nước ghê rợn như
những cạm bẫy khó lường là mối đe dọa lớn với người lái đò như những cái
giếng bê tông được thả xuống hay nước thở và kêu như cửa cống cái bị
sặc. Hay đó là sóng nước dài hàng cây số, nước xơ đá, đá xơ sóng, sóng xơ
gió,cuồn cuộn luồn gió gùn ghè suốt năm như con người mang tâm địa
hiểm trở. Hay đó cịn là tiếng thác nước với tiếng nước réo gần mãi lại réo to
mãi lên hay mặt nướchò la vang dậy quanh mình, ùa vào bẻ gãy cán
chèo.. những hình ảnh đó của sơng Đà hùng vĩ, bí hiểm hung bạo mà đầy
những chông gai, thử thách là hiện thân của thứ kẻ thù luôn thách thức, tấn
công và cực kì nguy hiểm với con người.
Bên cạnh sự hung bạo, hùng vĩ thì nét trữ tình thơ mộng của con sông được
Nguyễn Tuân khắc họa bằng dáng vẻ yêu kiều, mềm mại tuôn dài tuôn dài
như một áng tóc trữ tình là con sơng tràn đầy sức sống, hịa mình trong cảnh
thiên nhiên tươi đẹp của núi rừng Tây Bắc và cuộc sống con người miền Tây.
Sắc nước sơng Đà thay đổi theo mùa: mùa xn thì êm đềm, n ả cịn mùa
thu thì thác lũ dữ dội mùa xn dịng xanh màu ngọc bích, mùa thu lừ lừ
chín đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu. Tác giả đằm đằm, ấm ấm như
được gặp lại cố nhân sơng Đà khơng cịn là con sơng hung bạo hiểm trở ,
khơng cịn là những thác nước cheo leo hay những bờ đá dựng đứng đầy hiểm
trở mà con sơng ở đây hiền hịa, gần gũi, trở thành người bạn thân thiết tri kỉ
của con người. lúc đó, nhà văn phát hiện màu nắng trên sông Đà , một màu
22



Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

nắng ấm, chan hòa, rực rỡ gợi lên sức sống mãnh liệt cho con người. Cảnh
ven sông tĩnh lặng, hoang dại như bờ tiền sử, hồn nhiên như nỗi niềm cổ tích
xa xưa, đưa nhà văn vào huyền thoại, cổ tích của thế giới xa xưa , nguyên sơ,
vĩnh hằng.
Bằng cách sử dụng nghệ thuật khắc họa hình tượng tự nhiên , nhân hóa, liên
tưởng tưởng tượng tác giả đã biến con sông đà từ vơ tri vơ giác thành con
sơng có những nét cá tính riêng biệt mà khơng con sơng nào có. Nghệ thuật
đối lập tương phản khiến con sông khi hung bạo, hiểm trở khi thơ mộng trữ
tình. Tác giả sử dụng tối đa vốn hiểu biết phong phú cùng với những phép so
sánh, nhân hóa, những liên tưởng, tưởng tượng rất mới để khắc họa chân dung
của dịng sơng gợi câu văn uyển chuyển mộc mạc giàu chất thơ. Qua đó , sơng
đà hiện lên là một dịng sơng hung bạo, hùng vĩ nhưng rất thơ mộng, trữ tình
đẹp như trong hyền thoại, hiện lên như một cơng trình kiến trúc tuyệt vời mà
tạo hóa dành riêng cho mảnh đất Tây Bắc. Nó cịn như một sinh thể có hồn,
gần gũi, gắn bó với Tây Bắc.
Bên cạnh khắc họa con sơng thì con người nơi đây dược Nguyễn Tuân đặt
trong tình huống có thử thách , đó là hồn cảnh khắc nghiệt phải đối đầu
giành sự sống từ những con thác, đó là cuộc chiến đấu hàng ngày với kẻ thù
số một. tuy nhiên đó là cuộc chiến khơng cân sức bởi lẽ thiên nhiên nơi đây
hùng vĩ thế nào thì con người lại nhỏ bé như vậy.
Nhưng dù con người có nhỏ bé đến đâu thì vẫn có thể thắng được con sơng
hung bạo này. Qua ba lần phá vịng vây dũng cảm: lần thứ nhất dù bị thương
nhưng ông lái đò vẫn cố nén vết thương chân bám chặt lấy cuống lái, vẫn
nghe rõ tiếng chỉ huy ngắn gọn tỉnh táo của người cầm lái . Người đọc thấy
được sự tỉnh táo, gan dạ đầy bản lĩnh của người lái đò. Lần thứ hai dù bị bao
vây, ngăn chặn nhưng không một phút nghỉ tay, nghỉ mắt ông đã đổi luôn
chiến thuật, nắm chắt binh pháp, thuộc những quy luật của dịng sơng , ứng

xử thơng minh, có kinh nghiệm và biết vận dụng thành công để phá tan vòng
vây của giặc. nhớ mặt , tránh mà rảo bơi chèo lên. Lần ba có sự mạnh bạo
23


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

hơn hai lần trước phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa, thuyền như
mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước vừa xuyên vừa tự động lái được kinh
nghiệm kết hợp với tài trí và lịng dũng cảm đã đem lại thành cơng cho con
người trong quá trình vượt thác. Thế mới thấy lái đò là một nghệ thuật và
người lái đò là người nghệ sĩ tài hoa trong q trình vượt thác. Đó là sự kết
hợp giữa trí và dũng , giữa tài hoa và nghệ sĩ, đó là thứ vàng mười của Tây
Bắc .
Bằng nghệ thuật dựng cảnh tạo nên cuộc chiến đầy cam go, kịch tính, qua đó
tác giả ca ngợi vẻ đệp của con người lao động trong cuộc chiến chinh phục tự
nhiên.Với thủ pháp đối lập tương phản , tác giả đã khắc họa vẻ đẹp của con
người trong thử thách là chất vàng mười đã qua thử lửa.
Tác phẩm là một cơng trình nghệ thuật tuyệt mĩ, một thiên anh hùng ca vượt
thác , cũng là một bản tình ca say đắm về thiên nhiên và con người cũng như
cuộc sống người dân nơi đây. Những thông tin mà Nguyễn Tuân cung cấp
sinh động mà không khô khan nhờ nghệ thuật tùy bút tài hoa phóng khống,
tự do, giàu sức hút, cảm xúc trữ tình của mình.
Hai ý kiến trên đề cập đến hững phương diện khác nhau khi đánh giá vẻ đẹp
và giá trị của tác phẩm .đó là cơng trình khảo cứu cơng phu thiên về chất trí
tuệ trong lao động nghệ thuật của người nghệ sĩ. Sự say mê, khám phá vẻ đẹp
của đất nước và con người lao động. Cịn đó là một áng văn giàu tính thẩm
mĩ nhấn mạnh tài năng và tâm huyết của người nghệ sĩ say mê cái đẹp, sự
sáng tạo. Hai ý kiến không đối lập mà chúng bổ sung cho nhau để đánh giá
toàn diện , sâu sắc giá trị tùy bút NLĐSĐ.

NLĐSĐ là một kí phẩm kiệt xuất qua đó thấy được sự tài hoa, un bác của
Nguyễn Tn. Ơng đã khắc họa thành cơng ngợi ca, tôn vinh vẻ đẹp con
người và thiên nhiên Tây Bắc nơi đây. Qua đó, tác giả gửi gắm tình u thiên
nhiên và sự gắn bó với đất nước , con người của nhà văn.
Đề 7
24


Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tỉnh

Trong tùy bút Người lái đị Sơng Đà, Nguyễn Tn ln thay đổi góc nhìn
khi tái hiện hình ảnh con sơng Đà:
[1] Lại như qng mặt ghềnh Hát Lng, dài hàng cây số nước xơ đá, đá xơ
sóng, sóng xơ gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm như lúc nào cũng
đòi nợ xuýt bất cứ người lái đị Sơng Đà nào tóm được qua đấy. Quãng này
mà khinh suất tay lái thì cũng dễ lật ngửa bụng thuyền ra.
[]
[2] Con Sông Đà tuôn dài tn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc
ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn
cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xn.
[Trích Ngữ văn 12, Tập một, NXB Giáo dục Việt Nam, 2016, tr.186-191]
Từ hai góc nhìn trên, anh/chị liên tưởng đến vẻ đẹp nào của sơng Đà qua phần
trích tùy bút Người lái đị sơng Đà? Phân tích những vẻ đẹp đó để thấy rõ
phong cách nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Tuân.
Gợi ý
Từ hai góc nhìn của Nguyễn Tn, liên tưởng đến vẻ đẹp của sơng Đà qua
phần trích tùy bút Người lái đị sơng Đà. Phân tích những vẻ đẹp đó để
thấy rõ phong cách nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Tuân.
1. Yêu cầu chung
a. Về kĩ năng

Biết cách làm bài văn nghị luận văn học.
Vận dụng tốt các thao tác lập luận: phân tích, chứng minh, so sánh
Khơng mắc lỗi các lỗi diễn đạt.
Khuyến khích những bài viết có sự sáng tạo.
b. Về kiến thức
Vận dụng kiến thức trong phần trích tùy bút Người lái đị Sơng Đà của
Nguyễn Tuân để làm một bài văn nghị luận văn học.
2. Yêu cầu cụ thể
a. Giới thiệu tác giả, tác phẩm, đoạn trích và vấn đề cần nghị luận.
25