Tư duy phản biện có vai trò như thế nào

Home » Tại Sao » Vai trò của tư duy phản biện trong đời sống xã hội

Mỹ Chi | Tháng Hai 15, 2022 |

Ngày đăng: 09/12/2016 – 08:12

1. Tư duy phản biện [ critical thinking ] có cội nguồn từ triết lý nghiên cứu và phân tích và chủ nghĩa kiến tạo thực dụng từ hơn 2.500 năm trước, trong kinh Phật mà đa phần là kinh Vệ-đà và A-tì-đạt-ma cũng như trong truyền thống cuội nguồn của Hy Lạp, tiêu biểu vượt trội là quan điểm của nhà triết học Socrat. Mặc dù Socrat đã tiếp cận yếu tố tư duy phản biện từ lâu, nhưng phải đến khi Open định nghĩa về tư duy phản biện của J. Dewey [ 1859 – 1952 ] – nhà triết học, tâm lý học, giáo dục học người Mỹ – thì tư duy phản biện mới được biết đến một cách thoáng đãng. J. Dewey gọi tư duy phản biện là sự tâm lý thâm thúy và định nghĩa là sự xem xét dữ thế chủ động, liên tục, thận trọng về một niềm tin, một giả định khoa học có xét đến những lý lẽ bảo vệ nó và những Kết luận xa hơn được hướng đến .

Tư duy phản biện là tư duy phân tích, đánh giá thông tin về một vấn đề đã có theo những cách nhìn khác nhau nhằm làm sáng tỏ và khẳng định lại tính chính xác của vấn đề; là tư duy chất vấn các giả định, giả thiết nhằm tìm kiếm sự thật, lý lẽ rõ ràng, nhất quán về vấn đề nhất định; là sự khám phá những khía cạnh khác nhau của một vấn đề; là nhận định để khẳng định đúng sai, chứ không đơn thuần là sự tiếp nhận, duy trì thông tin một cách thụ động. Tư duy phản biện còn là tìm cách lý giải hay tìm tòi giải pháp mới nhằm giải quyết vấn đề, phân tích những giả định và chất lượng của những phương pháp mới hợp lý hơn về một giả thuyết nào đó, chứ không phải sự phản đối với nghĩa tiêu cực; thể hiện sự nhạy cảm trước bối cảnh [nhận biết tình huống ngoại lệ, khác thường].

Bạn đang đọc: Vai trò của tư duy phản biện trong đời sống xã hội

Ngoài ra, tư duy phản biện là quy mô tư duy về một yếu tố nhất định, trong đó chủ thể tư duy nâng cấp cải tiến chất lượng tư duy của mình bằng việc điều khiển và tinh chỉnh một cách thành thạo những cấu trúc nền tảng có sẵn của tư duy và sử dụng những tiêu chuẩn của hành vi trí tuệ vào quy trình tư duy của mình. Tư duy phản biện còn là sự tâm lý thấu đáo về một yếu tố, là sự hiểu biết về chiêu thức tìm hiểu và suy luận có lý và kiến thức và kỹ năng vận dụng những giải pháp ấy. Tư duy phản biện yên cầu phải xem xét mọi yếu tố, mọi thông tin tương quan trước khi đi đến Kết luận hoặc ra quyết định hành động. Tư duy phản biện còn được gọi là tư duy tự kiểm soát và điều chỉnh [ phát hiện xích míc, tính thiếu địa thế căn cứ trong tư duy của mình để hoàn thành xong ], “ tư duy về tư duy ” hay “ tư duy phê phán ” . Mục tiêu của tư duy phản biện là làm rõ những giả định, nhận định và đánh giá về những giá trị tiềm ẩn bên trong một yếu tố, sự vật hay hiện tượng kỳ lạ. Xu hướng của tư duy phản biện bộc lộ : mong ước tự phê phán, tâm lý có xem xét ; khát vọng theo đuổi lẽ phải, khách quan, không định kiến ; sự nhã nhặn, cảm thông, chính trực, kiên trì, can đảm và mạnh mẽ, tự chủ và tự tin vào lẽ phải ; năng lượng tư duy rõ ràng, đáng an toàn và đáng tin cậy, sâu rộng, thiết thực và công minh ; v.v. . Các hình thức của tư duy phản biện gồm có : Tư duy tự phản biện [ xu thế xem xét lại, tâm lý kỹ lưỡng về quan điểm của người khác và xem xét lại quan điểm của bản thân ] ; Tư duy phản biện ngoại cảnh [ tiếp đón thông tin ngoại cảnh một cách đa chiều, thận trọng, không dễ dãi ]. Tư duy phản biện bộc lộ ở những năng lực : quan sát [ nhận ra không chỉ hình thức vẻ bên ngoài mà gồm có cả nội dung, thực chất bên trong của một yếu tố, sự vật hay hiện tượng kỳ lạ ] ; nêu những câu hỏi [ tại sao, như thế nào ] ; sự không tin thiết yếu ; tư duy lôgích [ liên kết những khâu, quy trình, yếu tố, sự vật, hiện tượng kỳ lạ với nhau ] để tìm câu vấn đáp ; tự loại “ cái tôi ” ra khỏi khung cảnh ; ra quyết định hành động [ gọi tên yếu tố, tìm kiếm những đối tượng người dùng tương quan, tìm nguyên do, nêu giải pháp và tổ chức triển khai triển khai ] . Quá trình tư duy phản biện gồm những tiến trình : nhìn nhận lại [ nhìn nhận yếu tố dưới nhiều góc cạnh khác nhau ] ; nhìn nhận [ khảo sát những xích míc giữa những quan điểm, đo lường và thống kê sức thuyết phục của những quan điểm ] ; nêu những điểm chưa / không chuẩn xác trong lập luận đã có ; nêu hiệu quả của quy trình tư duy lôgích và đưa ra quan điểm mới ; v.v.. Những thao tác của quy trình tư duy phản biện gồm : nêu quan điểm, bảo vệ quan điểm ; sử dụng dẫn chứng tương thích, tạo mối liên hệ giữa những quan điểm ; nhìn nhận, nghiên cứu và phân tích, tổng hợp, phân loại, so sánh những quan điểm ; chỉ ra khó khăn vất vả, cách khắc phục sự khác nhau giữa những quan điểm ; v.v. . Sản phẩm của tư duy phản biện là những phán đoán có cơ sở mang tính ứng dụng thực tiễn cao, đáng đáng tin cậy. Các tiêu chuẩn nhìn nhận mẫu sản phẩm của tư duy phản biện là : sự rõ ràng, mạch lạc ; sự đúng chuẩn, rất đầy đủ dẫn chứng ; sự thống nhất, lôgích ; sự khách quan, công tâm ; sự tổng lực và thâm thúy ; sự tương thích ; v.v. của những phán đoán . Nguyên tắc của tư duy phản biện gồm có : không chủ quan chỉ trích quan điểm của người khác khi thấy quan điểm đó khác với quan điểm của mình ; xem xét, xem xét kỹ lưỡng ; không chìm đắm trong những giả thiết của bản thân ; không triết lý hóa một yếu tố trước khi có tài liệu trong thực tiễn ; sáng suốt, thận trọng, chưa khẳng định chắc chắn một giả thuyết khi chưa có kiểm chứng ; triển khai xong nhận thức để có hành vi [ hành vi ] đúng đắn, hiệu suất cao, v.v. . Yêu cầu của tư duy phản biện gồm có : sự nỗ lực bền chắc để khảo sát niềm tin hay giả thuyết, xem xét những vật chứng chứng minh và khẳng định để có những Tóm lại xa hơn ; tâm lý thâm thúy, nhạy cảm, trong thực tiễn và có ích để quyết định hành động niềm tin hay hành vi ; nhìn nhận những tài liệu tích lũy được trải qua quan sát, tiếp xúc, tiếp thị quảng cáo và tranh luận ; sự phê phán và phát minh sáng tạo ; tìm kiếm những yếu tố có tương quan cũng như thông tin mới ; xem xét yếu tố ở nhiều góc nhìn khác nhau, tiên đoán những năng lực hoàn toàn có thể xảy ra trong tương lai ; sự vận dụng những kim chỉ nan về tư duy vào thực tiễn và những trường hợp có yếu tố ; sự suy luận theo lối mở, không số lượng giới hạn những giải pháp ; thiết kế xây dựng những quan điểm, ý tưởng sáng tạo và điều kiện kèm theo mới để Kết luận yếu tố ; tính dữ thế chủ động và liên tục ; không riêng gì tri thức về lôgích mà còn những tiêu chuẩn trí tuệ khác như sự rõ ràng, đáng an toàn và đáng tin cậy, sự xác đáng, sự thâm thúy, tính thiết thực, chiều sâu, tầm rộng và tính công minh ; v.v. . Đặc điểm của tư duy phản biện gồm có : sử dụng vật chứng một cách đúng đắn ; sắp xếp, diễn giải những sáng tạo độc đáo một cách ngắn gọn, rõ ràng ; phân biệt suy diễn lôgích và không lôgích ; không đưa ra phán đoán khi không có đủ những dẫn chứng ; nỗ lực dự kiến những trường hợp ; vận dụng những kiến thức và kỹ năng xử lý yếu tố thích hợp ; lắng nghe ý tưởng sáng tạo của người khác ; tìm cách tiếp cận khác cho yếu tố phức tạp ; phân biệt sự độc lạ trong những Kết luận, giả định, giả thuyết ; phát hiện những khiếm khuyết trong quan điểm, quan điểm của người khác . Người có tư duy phản biện là người : không thành kiến [ ham tìm hiểu và khám phá, biết lắng nghe, hoàn toàn có thể đồng ý quan điểm khác, đề cao giá trị công minh, tôn trọng vật chứng và lý lẽ, thích sự rõ ràng đúng chuẩn, biết xem xét những quan điểm khác nhau và hoàn toàn có thể đổi khác quan điểm của mình ] ; biết vận dụng những tiêu chuẩn [ quan điểm mới dựa trên thông tin an toàn và đáng tin cậy, rõ ràng, khách quan, hài hòa và hợp lý ] ; có năng lực tranh luận [ đưa ra lý lẽ có vật chứng ], suy luận [ rút ra Tóm lại từ mối quan hệ lôgích giữa những tài liệu ], xem xét yếu tố từ nhiều phương diện [ tiếp cận hiện tượng kỳ lạ từ nhiều quan điểm ] ; v.v. . Kỹ năng của tư duy phản biện gồm có : tích lũy thông tin thiết yếu và tổ chức triển khai chúng theo một trật tự nhất định ; quan sát, diễn giải, nghiên cứu và phân tích, nhìn nhận, lý giải, tổng hợp ; có chiêu thức hay kỹ thuật thiết kế xây dựng đánh giá và nhận định, thiết lập giả định ; lựa chọn và ghi lại những thiếu tín nhiệm theo chiêu thức khoa học ; liên hệ, so sánh những quan điểm ; đặt ra câu hỏi sâu rộng quanh chủ đề ; suy luận, tìm hiểu và khám phá mối quan hệ giữa những vấn đề ; hiểu rõ tính ưu tiên của từng nội dung trong xử lý yếu tố ; tìm ra được giải pháp mới để xử lý yếu tố ; phân biệt giá trị ; sử dụng ngôn từ rõ ràng, đúng mực ; rút ra Kết luận và khái quát hóa, kiểm nghiệm hiệu quả ; thiết kế xây dựng lại quy mô niềm tin, nhận định và đánh giá ; v.v.. Như vậy, để có tư duy phản biện, chủ thể phải rèn luyện năng lực quan sát, tìm kiếm câu vấn đáp, thiếu tín nhiệm, tư duy lôgích, đưa ra quyết định hành động đúng đắn ; v.v. . Phương pháp rèn luyện tư duy phản biện gồm có : động não [ tâm lý, phân loại, so sánh, xem xét, ứng dụng, v.v. ] ; tổ chức triển khai sáng tạo độc đáo, rèn luyện, chỉnh sửa. Việc rèn luyện tư duy phản biện phải qua những tiến trình : chưa biết [ chưa nhận thức được những yếu tố mấu chốt trong tâm lý của mình ] – bị thử thách [ khởi đầu chú ý đến những yếu tố trong tâm lý của mình ] – mở màn [ nỗ lực cải tổ cách tư duy nhưng chưa thực hành thực tế tiếp tục ] – thực hành thực tế [ nhận ra sự thiết yếu phải thực hành thực tế liên tục ] – nâng cao [ văn minh trong cách tư duy song song với việc thực hành thực tế ]. Nói khái quát, giải pháp rèn luyện tư duy phản biện gồm có tự đặt câu hỏi cho bản thân, có cái nhìn khách quan, trau dồi kiến thức và kỹ năng . 2. Tư duy phản biện có vai trò to lớn trong đời sống xã hội : giúp con người vượt ra khỏi cách tâm lý theo khuôn mẫu, thói quen có sẵn ; hướng đến cái mới, thoát ra khỏi những rào cản của định kiến ; tìm hiểu và khám phá, phát hiện những ý tưởng sáng tạo, giá trị mới của yếu tố ; tạo tâm thế sẵn sàng chuẩn bị đảm nhiệm cái mới, cái tân tiến trong tâm lý và hành vi ; có ý thức nhìn nhận mọi yếu tố dưới góc nhìn mới, đưa lại tác dụng mới, kích thích năng lực phát minh sáng tạo . Tư duy phản biện giúp con người tâm lý một yếu tố theo nhiều hướng khác nhau với những cách xử lý khác nhau ; khắc phục thực trạng nhìn nhận yếu tố một chiều, phiến diện, chủ quan, duy ý chí ; tâm lý để xử lý yếu tố theo hướng xem xét kỹ ở mọi góc nhìn, góc nhìn, đưa ra nhiều giải pháp khác nhau và lựa chọn giải pháp tối ưu với những lập luận có cơ sở vững chãi ; ý thức rõ ràng hơn trong việc lắng nghe và tôn trọng quan điểm người khác khi tranh luận ; sẵn sàng chuẩn bị gật đầu thực sự khách quan, lắng nghe quan điểm khác với quan điểm của mình và nỗ lực khám phá thực chất của yếu tố trước khi đưa ra Tóm lại ; dám thừa nhận cái chưa đúng, chuẩn bị sẵn sàng thừa nhận cái đúng của người khác và thế cho nên, thuận tiện thiết lập mối quan hệ tốt đẹp với mọi người .

Tư duy phản biện giúp con người có giải pháp tư duy độc lập, nhìn ra những hạn chế, sai lầm đáng tiếc dễ mắc phải trong quy trình tư duy của mình, từ đó đưa ra những đánh giá và nhận định, phán đoán tối ưu ; có tâm lý tích cực, giảm thiểu trạng thái tâm ý buồn rầu, tuyệt vọng, mất lòng tin ; tò mò những tiềm năng vốn có của bản thân, tạo động lực vượt lên chính mình, tự chứng minh và khẳng định mình, hình thành nhân cách tự chủ, độc lập và phát minh sáng tạo ; nỗ lực update, chắt lọc những thông tin thiết yếu, có giá trị, có ích cho bản thân ; nâng cao kiến thức và kỹ năng tiếp cận và giải quyết và xử lý thông tin ; trình diễn yếu tố một cách phát minh sáng tạo ; đưa ra vấn đề / luận cứ một cách rõ ràng ; tăng cường năng lực tâm lý theo hướng mở, rõ ràng, đáng an toàn và đáng tin cậy, không hấp tấp vội vàng, hấp tấp vội vàng ; thuận tiện hòa đồng vào tập thể, hội đồng .