Tế Nguyên Đán Vệ Nam có ý nhĩa nhân văn vô cùng sâu sắc, hể hện sự rường ồn cuộc sống, khao khá của con ngườ về sự hà hòa Thên - Địa - Nhân.
Tế Nguyên Đán là sự bểu hện của mố quan hệ gữa con ngườ vớ hên nhên rong nh hần văn hóa nông nghệp; vớ ga ộc và xóm làng rong ính cộng đồng ân ộc; vớ nềm n hêng lêng, cao cả rong đờ sống âm lnh...
1. Tế Nguyên Đán
Tế Nguyên Đán [hay còn gọ là Tế Cả, Tế Ta, Tế Âm lịch, Tế Cổ ruyền, Tế năm mớ hay chỉ đơn gản: Tế] là ịp lễ quan rọng nhấ rong văn hóa của ngườ Vệ Nam và mộ số các ân ộc chịu ảnh hưởng văn hóa Trung Quốc khác. Nguyên nghĩa của chữ "Tế" chính là "ế". Ha chữ "Nguyên Đán" có gốc chữ Hán; "nguyên" có nghĩa là sự khở đầu hay sơ kha và "đán" là buổ sáng sớm. Cho nên đọc đúng phên âm phả là "Tế Nguyên Đán" [Tế Nguyên Đán được ngườ Trung Quốc ngày nay gọ là Xuân ế, Tân nên hoặc Nông lịch ân nên].
Do cách ính của Âm lịch Vệ Nam có khác vớ Trung Quốc cho nên Tế Nguyên Đán của ngườ Vệ Nam không hoàn oàn rùng vớ Tế của ngườ Trung Quốc và các nước chịu ảnh hưởng bở văn hóa Trung Quốc khác.
Vì Âm lịch là lịch ho chu kỳ vận hành của mặ răng nên Tế Nguyên Đán muộn hơn Tế Dương lịch. Do quy luậ 3 năm nhuận mộ háng của Âm lịch nên ngày đầu năm của ịp Tế Nguyên Đán không bao gờ rước ngày 21 háng 1 Dương lịch và sau ngày 19 háng 2 Dương lịch mà hường rơ vào khoảng cuố háng 1 đến gữa háng 2 Dương lịch. Toàn bộ ịp Tế Nguyên Đán hàng năm hường kéo à rong khoảng 7 đến 8 ngày cuố năm cũ và 7 ngày đầu năm mớ [23 háng Chạp đến hế ngày 7 háng Gêng].
2. Nguồn gốc Tế Nguyên Đán
Tho lịch sử Trung Quốc, nguồn gốc Tế Nguyên Đán có ừ đờ Tam Hoàng Ngũ Đế và hay đổ ho ừng hờ kỳ. Đờ Tam Vương, nhà Hạ chuộng màu đn nên chọn háng gêng, ức háng Dần. Nhà Thương hích màu rắng nên lấy háng Sửu, ức háng chạp, làm háng đầu năm. Nhà Chu ưa sắc đỏ nên chọn háng Tý, ức háng mườ mộ, làm háng Tế. Các vua chúa nó rên quan nệm về ngày gờ "ạo hên lập địa" như sau: gờ Tý hì có rờ, gờ Sửu hì có đấ, gờ Dần snh loà ngườ nên đặ ra ngày Tế khác nhau.
Đờ Đông Chu, Khổng Tử đổ ngày Tế vào mộ háng nhấ định là háng Dần. Đờ nhà Tần [hế kỷ 3 TCN], Tần Thủy Hoàng lạ đổ qua háng Hợ, ức háng mườ. Đến hờ nhà Hán, Hán Vũ Đế [140 TCN] lạ đặ ngày Tế vào háng Dần, ức háng gêng. Từ đó về sau, không còn rều đạ nào hay đổ về háng Tế nữa.
Đến đờ Đông Phương Sóc, ông cho rằng ngày ạo hên lập địa có hêm gống gà, ngày hứ ha có hêm chó, ngày hứ ba có hêm lợn, ngày hứ ư snh ê, ngày hứ năm snh râu, ngày hứ sáu snh ngựa, ngày hứ bảy snh loà ngườ và ngày hứ ám mớ snh ra ngũ cốc.
Vì hế, ngày Tế hường được kể ừ ngày mồng mộ cho đến hế ngày mồng bảy.
3. Ý nghĩa nhân văn của Tế Nguyên Đán Vệ Nam
Tế Nguyên Đán bểu hện sự gao cảm gữa rờ đấ và con ngườ vớ hần lnh
Xé ở góc độ mố quan hệ gữa con ngườ và hên nhên. Tế - o ế [hờ ế] huận ho sự vận hành của vũ rụ, bểu hện ở sự chu chuyển lần lượ các mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông - có mộ ý nghĩa đặc bệ đố vớ mộ xã hộ mà nền knh ế vẫn còn ựa vào nông nghệp làm chính.
Tho ín ngưỡng ân gan bắ nguồn ừ quan nệm "Ơn rờ mưa nắng phả hì", ngườ nông ân còn cho đây là ịp để ưởng nhớ đến các vị hần lnh có lên quan đến sự được, mấ của mùa màng như hần Đấ, hần Mưa, hần Sấm, hần Nước, hần Mặ rờ... ngườ nông ân cũng không quên ơn những loà vậ, cây cố đã gúp đỡ, nuô sống họ, ừ hạ lúa đến râu bò, ga súc, ga cầm rong những ngày này.
Tế Nguyên Đán là ngày đoàn vên của mọ ga đình
Ngườ Vệ Nam có ục hằng năm mỗ kh Tế đến, ù làm bấ cứ nghề gì, ở bấ cứ nơ đâu đều mong được rở về sum họp ướ má ấm ga đình rong 3 ngày Tế, được khấn vá rước bàn hờ ổ ên, hăm lạ ngô nhà hờ, ngô mộ, gếng nước, mảnh sân nhà,... được sống lạ vớ những kỷ nệm đầy ắp yêu hương của uổ hơ yêu ấu. "Về quê ăn Tế", đó không phả là mộ khá nệm hông hường đ hay về, mà là mộ cuộc hành hương về vớ cộ nguồn, nơ chôn rau cắ rốn.
Tho quan nệm của ngườ Vệ Nam, ngày Tế đầu xuân là ngày đoàn ụ, đoàn vên, mố quan hệ họ hàng làng xóm được mở rộng ra, ràng buộc lẫn nhau hành đạo lý chung cho cả xã hộ: ình cảm ga đình, ình cảm hầy rò, bệnh nhân vớ hầy huốc, ông ma bà mố đã ừng ác hành đô lứa, bè bạn cố r...
Tế cũng là ngày đoàn ụ vớ cả những ngườ đã mấ. Từ bữa cơm ố đêm 30, rước gao hừa, các ga đình đã hắp hương mờ hương lnh ông bà và ổ ên và những ngườ hân đã qua đờ về ăn cơm, vu Tế vớ con cháu [cúng ga ên]. Trong mỗ ga đình Vệ Nam, bàn hờ ga ên có mộ vị rí rấ quan rọng. Bàn hờ ga ên ngày Tế là sự hể hện lòng ưởng nhớ, kính rọng của ngườ Vệ đố vớ ổ ên, ngườ hân đã khuấ vớ những mâm ngũ quả được lựa chọn kỹ lưỡng; mâm cỗ vớ nhều món ngon hay những món ăn qun huộc của ngườ đã mấ.
Từ đây cho đến hế Tế, khó hương rên bàn hờ ga ên quyện vớ không khí hêng lêng của sự gao hòa vũ rụ làm cho con ngườ rở nên gắn bó vớ ga đình của mình hơn bao gờ hế. Để sau Tế Nguyên Đán, cuộc sống lạ bắ đầu mộ chu rình mớ của mộ năm. Mọ ngườ rở về vớ công vệc hường nhậ của mình, mang ho những ình cảm ga đình đầm ấm có được rong những ngày Tế để hướng đến những nềm vu rong cuộc sống và những hành công mớ rong ương la.
Tế Nguyên Đán là ngày ” làm mớ”
Tế là ngày đầu ên rong năm mớ, mọ ngườ có cơ hộ ngồ ôn lạ vệc cũ và “làm mớ” mọ vệc. Vệc làm mớ có hể được bắ đầu về hình hức như ọn ẹp, qué vô, sơn sửa rang rí lạ nhà cửa. Sàn nhà được chù rửa, chân nến và lư hương được đánh bóng. Bàn ghế ủ gường được lau chù sạch sẽ.
Ngườ lớn cũng như rẻ con đều ắm rửa và mặc quần áo mớ. Đây cũng là ịp mọ ngườ làm mớ lạ về phần ình cảm và nh hần để mố lên hệ vớ ngườ hân được gắn bó hơn, nh hần hoả má, ươ vu hơn... Bao nhêu mố nợ nần đều được hanh oán rước kh bước qua năm mớ. Vớ mỗ ngườ, những buồn phền, cã vã được ẹp qua mộ bên. Tố hểu ba ngày Tế, mọ ngườ cườ hòa vớ nhau, nó năng ừ ốn, lịch sự để mong suố năm sắp ớ mố quan hệ được ố đẹp.
Ngườ Vệ Nam n rằng những ngày Tế vu vẻ đầu năm báo hệu mộ năm mớ ố đẹp sẽ ớ. Năm cũ đ qua mang ho những đều không may mắn và năm mớ bắ đầu mang đến cho mọ ngườ nềm n lạc quan vào cuộc sống. Nếu năm cũ khá may mắn, hì sự may mắn sẽ kéo à qua năm sau.Vớ ý nghĩa này, Tế còn là ngày của lạc quan và hy vọng.
Tế là snh nhậ của ấ cả mọ ngườ, a cũng hêm mộ uổ vì hế câu nó mở mệng kh gặp nhau là mừng nhau hêm mộ uổ. Ngườ lớn có ục mừng uổ cho rẻ nhỏ và các cụ gà để chúc các cháu hay ăn chóng lớn và ngoan ngoãn, học gỏ; còn các cụ hì sống lâu và mạnh khoẻ để con cháu được báo hếu và hưởng ân phúc.
3.4. Tế Nguyên Đán là ngày ạ ơn
Ngườ Vệ chọn ngày Tế làm cơ hộ để ạ ơn. Con cá ạ ơn cha mẹ, cha mẹ ạ ơn ông bà, ổ ên, nhân vên ạ ơn cấp chỉ huy. Ngược lạ, lãnh đạo cũng cảm ơn nhân vên qua những buổ ệc chêu đã hoặc quà hưởng để ăn Tế...
Có hể nó, Tế Nguyên Đán là mộ snh hoạ văn hoá vừa lưu gữ những gá rị ruyền hống vừa hích ngh vớ nhịp sống hện đạ. Trong ngày Tế vẫn còn nhều phong ục ố đẹp và đậm ính nhân văn mà chúng a cần gữ gìn và phá huy để Tế Nguyên Đán mã là né văn hoá đặc sắc của ân ộc Vệ Nam.