Có nhiều nguyên nhân gây ngáy và với mỗi nguyên nhân sẽ có những cách khắc phục khác nhau.
Thừa cân
Tăng cân có liên quan đến một loạt các vấn đề sức khỏe và là một tác nhân chính gây ngáy ở nam giới, vì không giống như nữ giới họ có xu hướng tăng cân ở khu vực cổ.
Các mô mỡ quanh cổ chèn ép đường thở và khiến không khí khó lưu thông khi ngủ, do vậy đường thở dễ phát ra tiếng động.
Giải pháp: Giảm cân hợp lý thông qua chế độ ăn uống và tập luyện.
Uống rượu
Rượu có tác dụng an thần và giảm đau, giúp bạn thư giãn. Tuy nhiên, nhược điểm là có thể khiến các cơ sau họng bị chèn ép gây ra ngáy.
Thuốc ngủ và thuốc an thần như thuốc kháng histamin cũng có ảnh hưởng tương tự.
Giải pháp: hạn chế uống rượu. Chỉ uống muộn nhất là cách 4 tiếng trước khi đi ngủ.
Hút thuốc
Những người hút thuốc dễ ngủ ngáy gấp 2 lần so với những người không hút thuốc. Khói thuốc lá kích thích niêm mạc khoang mũi và họng, gây sưng và viêm. Kết quả là tắc mũi khiến bạn khó thở bằng mũi. Những người hít phải khói thuốc của người khác hút cũng có nguy cơ ngáy.
Giải pháp: Cai thuốc hoặc chỉ hút thuốc cách giờ ngủ ít nhất 4 tiếng để giảm ảnh hưởng của thuốc.
Tư thế ngủ
Nếu nằm ngửa, bạn dễ bị ngáy hơn do tác động của trọng lực lên đường hô hấp trên. Điều này xảy ra khi lưỡi và phần vòm miệng mềm bị tụt ra sau vào cổ họng, gây hẹp đường thở.
Giải pháp: Nằm nghiêng về một bên. Dụng cụ đỡ hàm dưới có ích trong trường hợp ngáy này. Đây là dụng cụ giữ cho hàm dưới và lưỡi đẩy về phía trước, tạo thêm không gian để thở.
Một lựa chọn khác là sắp xếp gối sao cho đầu ở vị trí hơi nghiêng, giúp thông đường hô hấp đằng sau họng.
Dị ứng
Các bệnh dị ứng như viêm mũi dị ứng có thể gây nghẹt mũi, góp phần tạo ra tiếng ngáy và ảnh hưởng tới chất lượng giấc ngủ. Sưng niêm mạc mũi và họng ảnh hưởng tới hô hấp qua đường mũi – đặc biệt là vào ban đêm.
Giải pháp: điều trị dị ứng.
Thở bằng miệng
Nếu há miệng khi ngủ, bạn sẽ dễ bị ngáy.
Khi chúng ta thở bằng mũi, không khí đi qua phần cong của vòm miệng mềm từ từ vào họng mà không tạo ra những “tiếng động” không cần thiết.
Nhưng khi thở bằng miệng, không khí va vào mặt sau họng và có thể khiến mô mềm rung lắc mạnh.
Giải pháp: Hãy thử các thiết bị hỗ trợ thở ngăn thở bằng miệng.
Lỗ mũi nhỏ
Lỗ mũi nhỏ có thể khiến bạn khó thở bằng đường mũi. Do đó bạn sẽ thở bằng miệng và bị ngáy.
Giải pháp: Mang panh mũi. Đây là một dụng cụ bằng nhựa đàn hồi giúp giữ cho lỗ mũi mở.
Ngáy do lưỡi
Nếu bạn bị ngáy nặng một thời gian, tổn thương dây thần kinh và cơ của đường hô hấp trên khiến chúng dễ bị sập xuống. Tình trạng này làm hẹp đường thở và khiế mô lưỡi bị rung, gây tắc nghẽn đường thở.
Giải pháp: Các nghiên cứu lâm sàng chỉ ra rằng thiết bị hỗ trợ hàm dưới có thể giúp giữ lưỡi không chèn vào thành sau họng.
Bởi vì giảm độ thông thoáng của mũi thúc đẩy ngáy ngủ, phẫu thuật điều chỉnh các nguyên nhân cụ thể gây tổn thương đường thở [ví dụ: polyp mũi, amidan phì đại, lệch vách ngăn] có thể là một cách hợp lý để giảm ngáy. Tuy nhiên, các nghiên cứu vẫn chưa chứng minh giả thuyết này.
Nhiều phẫu thuật vùng hầu đã phát triển trong điều trị OSA như làm thay đổi cấu trúc của vòm miệng và đôi khi là lưỡi gà. Một số cũng hữu ích cho ngáy không ngừng thở.
Tạo hình hầu-vòm miệng - lưỡi gà có thể hiệu quả trong điều trị ngáy, mặc dù hiệu quả có thể không kéo dài trong vài năm. Đây là một can thiệp trên bệnh nhân nội trú đòi hỏi phải gây mê toàn thân; do đó, ích lợi của nó cho điều trị ngáy đơn thuần còn hạn chế.
Do đó, một số can thiệp ngoại trú có thể được thực hiện bằng cách gây tê tại chỗ đã được phát triển:
Tạo hình vòm miệng được hỗ trợ bằng laser ít xâm lấn hơn phẫu thuât tạo hình hầu - vòm miệng - lưỡi gà. Mặc dù một số bệnh nhân cho kết quả điều trị tốt song tính hữu ích của phương pháp này trong điều trị chứng ngáy chưa được chứng minh.
TIêm snoreplasty, một chất tạo xơ được tiêm vào dưới niêm mạc khẩu cái mềm để làm cứng và vòm miệng. Giá trị của nó trong điều trị ngáy đơn thuần cần các nghiện cứu sâu hơn.
Với đốt sóng cao tần, một đầu dò được sử dụng để đưa nhiệt năng vào khẩu cái mềm. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy tính hữu dụng của nó với điều trị ngáy, nhưng cần các nghiên cứu sâu hơn nữa.
Vòm miệng nhân tạo, làm bằng polyethylene, có thể được đặt vào vòm khẩu cái mềm để làm cứng khẩu cái mềm. Ba miếng cấy nhỏ được sử dụng. Giá trị của phương pháp trong điều trị ngáy chưa được chứng minh.
BS.CK2 Nguyễn Vĩnh Phước hướng dẫn làm thế nào để sống chung “hòa bình” với người ngủ ngáy? Cách gọi người ngủ ngáy dậy an toàn? Phương pháp giúp người ngủ ngáy mau hết bệnh?...
NỘI DUNG TƯ VẤN
1. Ngủ ngáy có thể mang đến những hệ lụy nguy hiểm như thế nào?
BS.CK2 Nguyễn Vĩnh Phước:
Khi bạn ngủ ngáy sẽ ảnh hưởng đến:
- Người xung quanh: Một người ngủ ngáy trước tiên làm ảnh hưởng đến người xung quanh rất nhiều như con cái, vợ, chồng, hàng xóm,… vì âm thanh tiếng ngáy của bạn có thể đạt đến 120 dB. Ngủ ngáy được ví như một tiếng xe máy nổ, nhưng tiếng xe máy nổ này lại không hề êm dịu, lúc xuống lúc lên khiến người xung quanh cảm thấy khó chịu và không thể đi vào giấc ngủ.
- Bản thân:
+ Nguy cơ lớn nhất của ngủ ngáy là việc việc khiến bạn “ngưng thở khi ngủ”. Nghĩa là chúng ta có thể bị hẹp đường thở khi đó oxy lên não bị thiếu đi, điều này dẫn đến nhiều hệ lụy như: sáng hôm sau thức giấc bạn sẽ gặp phải tình trạng mệt mỏi, uể oải; thậm chí ngủ gật khi lái xe; chất lượng công việc bị giảm sút không được linh hoạt và minh mẫn.
+ Nếu ngưng thở khi ngủ kéo dài trên 10 giây hoặc hơn nữa thì đôi khi sẽ dẫn đến trường hợp xấu nhất đó là đột tử. Tuy đây là trường hợp hiếm gặp những vẫn có thể xảy ra.
+ Những bệnh đi kèm theo: huyết áp cao; suy tim; thay đổi nhịp, mạch của cơ thể,…
2. Có nên gọi người ngủ ngáy thức dậy theo kinh nghiệm dân gian?
Có nên áp dụng các kinh nghiệm dân gian như bỏ muối, chanh hoặc đổ nước… vào miệng người ngủ ngáy để đánh thức?
BS.CK2 Nguyễn Vĩnh Phước:
Có rất nhiều những kinh nghiệm dân gian giúp người bệnh giảm bớt việc ngủ ngáy. Nhưng phổ biến nhất vẫn là:
- Đánh thức bệnh nhân để giúp họ chủ động về đường thở.
- Xoay bệnh nhân nằm nghiêng để đường thở của bệnh nhân được thông hơn, khi bạn nằm nghiêng lưỡi sẽ không bị rớt xuống dưới họng làm hẹp đường thở.
Hành động đổ trực tiếp nước vào miệng để đánh thức bệnh nhân là vô cùng nguy hiểm. Vì nước có thể tràn vào đường thở của bệnh nhân gây ra tình trạng sặc; nếu chẳng may trong một tư thế nào đó bệnh nhân không tỉnh táo rất có thể sẽ dẫn đến việc suy hô hấp và tử vong. Trường hợp sử dụng chanh hay dùng muối [theo phương pháp dân gian] giup kích thích vị giác, đánh thức cơn ngủ ngáy của bệnh nhân thì có thể áp dụng được.
3. Làm sao để gọi người ngủ ngáy dậy an toàn?
BS.CK2 Nguyễn Vĩnh Phước:
Để giúp bệnh nhân tỉnh dậy một cách an toàn, tốt nhất người nhà nên vỗ, lay nhẹ để bệnh nhân tỉnh dậy. Lưu ý đừng làm bệnh nhân giật mình thức dậy một cách đột ngột vì sẽ gây ra một vài triệu chứng không tốt như: kích động, tim đập hồi hộp. Trường hợp bệnh nhân ngủ quá sâu người nhà nên nghiêng người của bệnh nhân sang phải hoặc trái điều này giúp đường thở không bị tắc nghẽn.
Tất cả những biện pháp trên đều có thể áp dụng cho cả nam và nữ.
4. Những nguyên nhân nào gây nên ngủ ngáy?
BS.CK2 Nguyễn Vĩnh Phước:
Ở nam giới trên 40 tuổi rất dễ bị ngủ ngáy, vì lúc này cơ thể bắt đầu bị lão hóa, các cơ bị trùng xuống, lưỡi dễ bị tuột hơn, vòm họng dễ rung hơn.
Nếu bạn còn trẻ mà đã ngủ ngáy lúc này cần tìm hiểu những yếu tố nguy cơ như:
- Ban ngày lao động quá sức, công việc quá căng thẳng.
- Sử dụng nhiều thuốc an thần.
- Uống nhiều rượu, bia.
Một trong những yếu tố quan trọng khiến bạn hay ngủ ngáy đó là thừa cân. Nếu bệnh nhân đã phẫu thuật điều trị ngủ ngáy rồi thì một trong những điều cần lưu ý của hậu phẫu đó là không để thừa cân. Khi thừa cân tất cả mô ở khu vực cổ đều bị to lên, do đó nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến việc tắc nghẽn đường thở và làm giảm oxy. Đa số những người thừa cân, béo phì, cổ ngắn, lưỡi to thường rất dễ bị ngủ ngáy tuy nhiên không phải là tất cả.
Nguyên nhân gây ngủ ngáy có thể là do những vấn đề của não; điều này ở chuyên khoa nội thần kinh sẽ giúp bạn. Những gì gây tắc nghẽn ngay tại khu vực đường thở của bạn ví dụ lưỡi quá lớn, cằm quá nhỏ, khi lớn tuổi vòm họng bị nhão và sa xuống phía dưới, amidan to, mũi bị nghẹt khi đó chúng ta cần giải quyết triệt để những vấn đề này. Muốn đánh giá được những điều này bạn cần đến gặp bác sĩ để khám tai - mũi - họng kiểm tra xem ở khu vực họng của chúng ta có bị nghẽn lại hay không.
Ngoài ra chúng ta còn có một biện pháp giúp tìm hiểu nguyên nhân ngủ ngáy đó là thực hiện kĩ thuật đo đa kí giấc ngủ, đây là một biện pháp giúp bác sĩ đánh giá được điện tim, điện não, điện cơ,… giúp các BS biết được toàn bộ cơ thể bạn bị ảnh hưởng như thế nào từ đó có hướng điều trị phù hợp.
Nếu ngáy ít vẫn có thể chấp nhận được. Còn nếu ngáy to và gắn liền với những cơn ngưng thở khi ngủ [trên 10 giây] cần cẩn thận vì có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm cho tính mạng của người bị ngủ ngáy. Vì thế cần sớm đến gặp các bác sĩ để tìm ra nguyên nhân và khắc phục kịp thời.
5. Có phải bệnh ngủ ngáy vô phương cứu chữa?
Nhiều người chữa trị bệnh ngủ ngáy nhưng không khỏi. Vậy bệnh có “vô phương cứu chữa”?
BS.CK2 Nguyễn Vĩnh Phước:
Tùy theo nguyên nhân gây bệnh để có thể xác định được bệnh ngủ ngáy của người đó có thể chữa khỏi hay không.
Có nhiều lí do cũng có thể do nguyên nhân ở trung ương hoặc tại vùng hầu họng của người bệnh lúc này chúng ta sẽ quyết định được phương pháp điều trị:
- Ngủ ngáy do trung ương: người bệnh cần đến gặp bác sĩ nội thần kinh để kiểm tra điện não xem vấn đề não của chúng ta có bị tổn thương gì hay không từ đó có phương pháp điều chỉnh.
- Nếu nguyên nhân là do vùng hầu họng của bạn bị tắc nghẽn do các mô mềm, cấu trúc giải phẫu; lúc này có thể điều trị hoặc bằng nội khoa hoặc sử dụng các loại máy để làm tăng áp lực dương oxy vào trong cơ thể.
Nếu những điều này vẫn không giúp cho người bệnh đỡ hơn thì lúc này chúng ta cần phải tìm đến các biện pháp như chỉnh hình lại vòm hầu, cắt amidan để làm thoáng khu vực vùng hầu họng. Có như vậy đường thở mới có thể thông thoáng, oxy gia tăng.
Mặc dù đã điều trị hoặc phẫu thuật rất tốt tuy nhiên người bệnh khi ngủ vẫn còn ngáy không thể dứt hẳn được nguyên nhân là do:
- Trong phẫu thuật nâng, chỉnh vòm họng nếu các bác sĩ nâng quá cao, có thể sẽ khiến cho bệnh nhân bị sặc điều này vô cùng nguy hiểm.
Trong trường hợp đã phẫu thuật, điều trị cho hầu họng thông thoáng mà bệnh nhân vẫn còn ngủ ngáy thì chúng ta cần xem lại liệu đây có phải là kết hợp giữa cả ngoại vi và trung ương hay không.
6. Trẻ em ngủ ngáy là do bệnh gì?
Tại sao trẻ em cũng bị ngáy khi ngủ? Triệu chứng báo hiệu bệnh nguy hiểm là gì?
BS.CK2 Nguyễn Vĩnh Phước:
Ngủ ngáy ở người lớn đây là chuyện tương đối bình thường. Nhưng nếu ở trẻ khi ngủ cũng bị ngáy thì cần phải đặc biệt lưu ý; rất có thể trẻ đang gặp vấn đề về tai - mũi - họng. Ví dụ: amidan to, viêm VA, nghẹt mũi,… Lúc này khi ngủ trẻ phải há miệng để thở, khi phải thở bằng miệng như vậy sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống hô hấp của trẻ.
Cần kiểm tra lại toàn bộ đường hô hấp của trẻ: đường hô hấp trên, dưới, hoặc nếu cần thiết phải cho trẻ cắt amidan, nạo VA,… Nếu giải quyết được các vấn đề này thì hầu như là đã có thể giải quyết được hết việc ngủ ngáy ở trẻ em.
7. Cách chung sống với người ngủ ngáy?
Làm sao để giúp người ngủ ngáy mau hết bệnh? Cách sống “hòa bình” với người ngủ ngáy?
BS.CK2 Nguyễn Vĩnh Phước:
Nếu như người bệnh kiên quyết không phẫu thuật vì họ sợ mổ [đây là tâm lí chung] hoặc không có điều kiện phẫu thuật thì cuối cùng điều chúng ta có thể làm là kiểm lại:
- Chế độ sinh hoạt, ăn uống
- Cân nặng ra sao.
- Có sử dụng các chất kích thích, rượu bia hay không.
- Có làm việc quá sức, stress hay không.
- Tư thế ngủ đã đúng chưa [lưu ý cần nằm nghiêng sang phải hoặc trái]
Tất cả những điều này kết hợp lại nếu vẫn thất bại thì có lẽ cần phải cho chồng hoặc vợ của bạn sang ngủ phòng khác ngủ; phòng của người ngủ ngáy phải được cách âm. Còn nếu không, việc duy nhất mà chúng ta có thể làm để chung sống hòa bình với người ngủ ngáy là “nút bông gòn vào lỗ tai”.
Ban Biên tập - Bệnh viện Thống Nhất
[Chương trình được thực hiện bởi AloBacsi.vn]