Đăm Săn |
Mtao Mxây |
Thái độ quyết liệt, tự tin. |
Thái độ từ chọc tức đến sợ hãi, tần ngần do dự. |
|
+ Không nhúc nhích, châm biếm mỉa mai Mtao Mxây. + Một lần xốc tới vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô, chàng chạy vút qua phía Đông, vút qua phía Tây. ⇒ Đăm Săn là người bình tĩnh, tự tin, với sức mạnh và tài năng phi thường |
+ Múa khiên “kêu lạch cạch như quả mướp”. + Chạy bước thấp, bước cao chỉ chém trúng cái cọc cột trâu nhưng khoe được học thần Rồng, là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát thiên hạ. ⇒ Mtao- Mxây kém cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác, ngạo mạn. |
|
Hiệp đấu thứ hai: Nhờ miếng trầu của vợ, Đăm săn múa khiên chàng múa trên cao gió như bão, múa dưới thấp gió như lốc, núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ, … đâm trúng kẻ thù nhưng không thủng. Chi tiết miếng trầu là biểu hiện cho sức mạnh cộng đồng. Sức mạnh của Đăm Săn được tương trợ bởi cộng đồng. ⇒ Nổi bật sức mạnh phi thường của Đăm Săn. |
+ Mtao Mxây cầu cứu Hơ Nhị quăng cho miếng trầu nhưng càng yếu sức |
|
- Hiệp ba: + Đăm Săn múa dũng mãnh và đuổi theo Mtao Mxây + Đăm Săn đâm trúng Mtao Mxây nhưng không thủng được áo hắn. Chàng phải cầu cứu thần linh |
|
|
- Hiệp bốn: + Đăm Săn được thần linh giúp sức + Chàng đuổi theo và giết chết kẻ thù. |
Bố cục
P1: Từ đầu -> cắt đầu Mtao-Mxay đem bêu ngoài đường: Khung cảnh trận chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxay
P2: Tiếp -> ...đến bãi ngoài làng, rồi vào làng: Đăm Săn cùng những người nô lệ trở về sau chiến thắng
P3: Còn lại: Đăm Săn ăn mừng chiến thắng
Câu 1.
Theo trật tự của các tình tiết và sự kiện diễn biến trận đánh cụ thể như sau:
a] Trước khi vào cuộc chiến và khiêu chiến giữa Đam Săn với Mtao Mxây.
Đăm Săn đưa lời khiêu chiến, khiêu khích, tỏ ý nhường cho Mtao- mxay nhảy múa trước => thái độ thể hiện sự bình tĩnh, tự tin, hành động chủ động
- Mtao-mxay lo Đăm Săn sẽ đánh lén nên sợ hãi, e dè không dám bước xuống. Tuy nhiên vẫn chấp nhận lời khiêu khích => thái độ sợ hãi, thiếu tự tin, hành động bị động
b] Khi bước vào cuộc chiến:
- Hiệp 1:
Đăm Săn múa đầy tự tin, điêu luyện, thần thái và tài ba hơn người => tài năng, giỏi giang
Mtao-mxay vung đao thì lệch, bước nhảy thì cao thấp không đều => yếu kém, không có bản lĩnh
- Hiệp 2
+ Đăm Săn tài gỉoi đớp được miếng trầu từ Hơ Nhị => sức mạnh như tăng thêm gấp đôi ngang tầm gió bão
+ Mtao-mxay đuối sức, cầu xin sự cầu cứu từ Hơ Nhị => không còn sức mạnh
- Hiệp 3
+ Đăm Săn dùng sức mạnh múa khiên đuổi theo và đâm trúng Mtao-mxay
+ Mtao-mxay ra sức tháo chạy, bị đâm trúng nhưng vẫn không chết
- Hiệp 4:
+ Đăm Săn bắt đầu đuối sức dần, có cầu cứu ông Trời trong mộng=> giết chết được Mtao-mxay
+ Vùng chạy nhưng cuối cùng vẫn chết dưới tay Đăm Săn
=> KẾT QUẢ:
• Người anh hùng Đăm Săn tài giỏi, quyết đoán, chủ động, hành động dũng cảm vì chính nghĩa. Nhờ đó mà anh giành chiến thắng và nhận được sự ngợi ca và lòng ngưỡng mộ của mọi người.
• Mtao-mxay là kẻ hèn nhát, yếu đuối, luôn e dè và sợ hãi. Kết quả phải nhận lấy cái chết thảm hại. Hành động của hắnlà phi chính nghĩa, đáng bị xã hội lên án.
Câu 2.
Những câu nói và hành động của đông đảo dân làng đối với việc thắng thua của hai tù trưởng thể hiện thái độ, tình cảm của cộng đồng Ê- đê cụ thể như sau:
- Đối với Mtao Mxây:
• Sau khi Mtao-mxay thất bại, phần lớn nô lệ đều có xu hướng đi theo Đăm Săn
• Họ tỏ thái độ đồng tình và rất ngưỡng mộ trước chiến thắng của Đăm Săn, sẵn sàng nghe theo lời vị tù trưởng mới [“không đi sao được!… người nhà giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”].
=> Thái độ và hành động của nhữmg người này cho thấy đối với họ điều quan trọng là một vị tù trưởng tài giỏi, có sức mạnh, có lòng dũng cảm. Mong muốn lớn nhất của họ là sự đủ đầy, giàu có và trở thành tập thể có sức mạnh.
- Đối với Đăm Săn:
• Khi giành chiến thắng, Đăm Săn được dân làng vui mừng chào đón. Họ đặc biệt chào đón vị tù trưởng mới trở về
• Họ tất bật sửa soạn, hân hoan chào đón những người dân mới về với làng. Họ không giấu nổi niềm vui khi buôn làng đang trên đà lớn mạnh hơn, giàu có hơn [“… Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh làng một tù trưởng nhà giàu trông sao mà vui thế!”]
=> Thái độ và hành động của họ cho thấy họ là những người dễ hòa nhập, không hề kỳ thị, ghen ghét hay đố kị.
Câu 3
- Trong phần cuối của đoạn trích khung cảnh được tác giả chú ý tập trung miêu tả đến chính là cảnh ăn mừng của dân làng sau chiến thắng tưng bừng của Đam Săn.
- Cuộc chiến cam go, căng thẳng giữa hai tù trưởng kết thúc cũng là khi Mtao Mxây thất bại. Thế nhưng kết thúc cuộc chiến bằng sự bi thảm là cái chết của Mtao-mxay không tạo ra hoang mang, e ngại hay lo lắng sợ hãi cho người dân. Trái lại, họ đồng tình, ngưỡng mộ với chiến thắng của Đăm Săn và vô cùng nhanh chóng hòa vào cuộc sống cộng đồng với dân làng. Không chỉ vậy, đến từ dân làng Đăm Săn cũng là những con người hết sức hòa nhã, họ đón nhận những người dân mới bằng tất cả những niềm nở và sự chân thành. Bữa tiệc ăn mừng diễn ra với không khí chan hòa, hạnh phúc trong chiến thắng, đầu phấn khởi, đầy niềm tin. Có thể thấu cách lựa chọn thể hiện nghệ thuật này, tác giả dân gian đã chỉ rõ tính khách quan, tất yếu của cuộc chiến tranh thị tộc . Đó là cuộc chiến tranh chắc chắn xảy ra với mục đích lớn hơn, cao cả hơn là bước đầu hình thành và tập hợp dân làng để tạo ra những tập thể có tinh thần, có ý chí đoàn kết đi lên vì sự phát triển của toàn xã hội. Đây là một cuộc chiến vì chính nghĩa và cũng chỉ những cuộc chiến này mới góp phần tạo ra một buôn làng, một dân tộc thực sự lớn mạnh. Qua cách lựa chọn này tác gỉa dân gian còn thể hiện lời khen, tấm lòng ngợi đối với những người anh hùng Đăm Săn mang tầm vóc và sứ mệnh lớn lao. Ngoài họ thì không ai khác có đủ bản lĩnh và sức mạnh để đứng lên đấu tranh, dùng uy lực và tầm vóc của mình thộg nhất những nhóm thị tộc rời rạc, nhỏ lẻ thành một khối cộng đồng đoàn kết, lớn mạnh hơn, giàu có hơn.
Câu 4
- Trong đoạn trích , kiểu câu được sử dụng nhiều nhất là câu có biện pháp so sánh: "gió như bão","gió như lốc","đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân"...
- Các hình ảnh, sự vật được sử dụng trong những phép so sánh là những hình ảnh trong tự nhiên, thuộc về tự nhiên, mang tầm to lớn như bão, lốc...
=> Cách thể hiện này nhằm khẳng định và tô đậm tầm vóc to lớn của người anh hùng dân tộc với tất cả sự tài giỏi, dũng cảm, lừng lẫy và quyết liệt.
=> Cũng trong thủ pháp so sánh sử dụng những hình ảnh trong tự nhiên như hàm ý sâu xa nhìn sức mạnh của Đăm Săn ngang tầm sức mạnh vũ trụ. Đây cùng là biện pháp nghệ thuật mang tính đặc trưng và phổ biến trong thể loại sử thi dân tộc. Nó chính là đặc trưng thể loại và có những giá trị cơ bản nhất
LUYỆN TẬP
Sự xuất hiện của Ông Trời [thần linh] và việc can thiệp của Ông Trời vào chiến thắng của Đăm Săn đã cho thấy những vai trò, tác động quan trọng của yếu tố thần linh và con người đối với cuộc chiến đấu và chiến thắng của Đăm Săn. Đầu tiên, nó cho thấy sự tương quan nhất định cũng như mối quan hệ gắn bó giữa thần linh và con người. Nói cách khác, trong thời kỳ đó còn tồn tại lối tư duy mang tính thần thoại, đó là minh chứng rõ ràng nhất cho sự tồn tại của xã hội chưa có giai cấp. Thứ hai, thần linh đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong sự trợ giúp, hỗ trợ tinh thần cho con người vê mặt ý chí. Thần linh chỉ có vai tò như một sự thúc đẩy chứ không phải người quyết định kết quả. Như vậy, có thể kết luận, trong mối tương quan giữa thần linh và con người thì ngoài quan hệ gắn bó và có tính hỗ trợ mặt ý chí của thần linh thì không ai khác, không phải thế lực nào khác mà là chính con người sẽ tạo ra kết quả cuối cùng. Người anh hùng mới là người cầm trong tay lá cờ chiến thắng và có vai trò quyết định quan trọng nhất .
Nhận xét – Ý nghĩa
Qua bài học giúp học sinh có cái nhìn cụ thể và nhất định về thể loại sử thi thần thoại bao gồm các đặc trung về ngôn ngữ, nghệ thuật cụ thể là ngôn từ mang tính trang trọng, lời văn có hình ảnh, có nhịp điệu; nghệ thuật thể hiện rõ nét và cụ thể nhất cho đặc trưng thể loại là cách nói phóng đại và thủ pháp so sánh. Đây là những yếu tố cho thấy nét đặc trưng của thể loại sử thi. Về nội dung qua những vẻ đẹp phẩm chất của Dăm Săn để chứng minh cho tinh thân cũng như phẩm chất của cả buôn làng. Đồng thời thể hiện những khao khát thiết thực, những mong muốn rất đỗi đời thường của người dân là cuộc sống bình yên, no đủ, giàu có và gắn kết
Bài làm:
Văn học dân gian Việt Nam như một vườn hồng mang đầy đủ hương sắc, có vị trí quan trọng trong nền văn học Việt Nam. Nếu truyện cổ tích mang đến cho chúng ta những bài học giàu giá trị nhân văn về cuộc sống, về cách làm người qua những nhân vật dịu hiền, dù bất hạnh nhưng đầy bản lĩnh, tài năng như cô Tấm, Thạch Sanh, Nàng lọ lem; truyền thuyết giúp ta hiểu thêm về lịch sử dân tộc, về khát vọng ước mà nhân vật gửi gắm qua những vị anh hùng như Thánh Gióng, Sơn Tinh; ca dao, dân ca là những tiếng thơ ngọt ngào mang dư vị nghĩa tình yêu thương,... Thì đến với văn học sử thi, ta lại càng hiểu hơn về những vị anh hùng sử thi bản lĩnh, mang cốt cách và sức mạnh của cả cộng đồng.
Sử thi Đăm Săn là một trong những sáng tạo vô cùng tuyệt diệu và hào hùng của những người con dân tộc Ê-đê yêu dấu. Tác phẩm không chỉ giàu giá trị nội dung mà còn khắc hoạ được hình ảnh những nhân vật sử thi đầy ấn tượng. Mtao mxây và Đăm Săn tiêu biểu cho những nhân vật đó, bằng nhiều biện pháp nghệ thuật đặc sắc, bức chân dung của vị tù trưởng được dựng lên rõ nét, đặc biệt là trong lời nói, hành động của nhân vật.
Về ngôn ngữ, cả Mtao Mxây và Đăm Săn đều là những người tù trưởng của cộng đồng. Nhưng trong lời nói của họ lại thể hiện rõ sự trái ngược nhau, ngôn ngữ của Đăm Săn đầy hào sảng uy nghi, đại diện cho cuộc chiến chính nghĩa thì Mtao mxây trong lời nói có sự run sợ, hèn nhát của một kẻ xấu xa, tiêu biểu cho cho cuộc chiến phi nghĩa. Khi biết Mtao Mxây đến cướp vợ mình, Đăm Săn phải bảo vệ danh dự cho chính mình và hơn hết là cả cộng đồng, là người vợ mà chàng thương yêu. Đăm Săn đã tiến thẳng tới nhà của Mtao Mxây để giành lại vợ - nàng Hơ Nhị, Hơ Bhị yêu quý. Đăm Săn khiêu chiến với Mtao Mxây bằng một thái độ đàng hoàng, trong lời nói bộc lộ cốt cách của một người hùng. Khi thách đấu, Đăm Săn rất rõ ràng và chính trực: "Ơ diêng! ơ diêng! Xuống đây ta thách ngươi đấu sức với ta đấy". Trong lời nói của chàng có sự tự tin, quyết chiến của một vị tù trưởng uy hùng. Trong khi đó, Mtao Mxây lại buông lời ngạo nghễ, trêu tức Đăm Săn: "Ta không xuống đâu, diêng ơi! Ta còn bận ôm vợ của hai chúng ta trên này cơ mà". Một kẻ đã làm việc xấu, lại còn tỏ rõ sự ngang ngược, có phần giễu cợt trêu tức người khiêu chiến, trái ngược hoàn toàn với một Đăm Săn anh hùng. Trong lời nói phần nào đã thể hiện rõ phẩm chất và tính cách nhân vật. Khi Mtao Mxây xuống, hắn nghi ngờ tỏ ra lo lắng sợ Đăm Săn đâm lén mình, bèn nói: "Người không được đâm ta khi ta đang đi xuống đó nghe". Đăm Săn Săn tỏ rõ sự coi thường, khinh bỉ cho một kẻ xấu xa, hèn nhát: "Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi nhỉ? Ngươi xem đến con trâu của nhà ngươi trong chuồng, ta cũng không thèm đâm nữa là".
Hai đối thủ trong chiến trận, mỗi người một tính cách, hai cá tính đại diện cho hai phe chính nghĩa và gian tà đang sắp sửa bước vào cuộc đấu. Trong trận đấu, Mtao Mxây lại càng huênh hoang, thể hiện mình là người có học, tài giỏi chẳng kém ai bằng đường múa của mình: "Có cậu ta học cậu, có bác ta học bác, có thần Rồng ta học thần Rồng", dù trong lòng rất run sợ trước Đăm Săn. Rồi biết mình sắp không trụ được nữa, bèn kêu xin Hơ-nhị quăng cho miếng trầu. Khi sắp thua cuộc, hắn bèn buông lời cầu xin thảm thiết, kẻ hèn nhát cuối cùng cũng bộc lộ rõ bản chất: "Ơ diêng, ơ diêng đê để ta làm lễ cầu phúc cho diêng một trâu. Ta cho thêm diêng một voi nữa". Cuối cùng, Mtao Mxây là kẻ bại trận, Đăm Săn chiến thắng trong tiếng hò reo, lời kêu gọi của Đăm Săn "Ơ ngàn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! Ơ tất cả tôi tớ bằng này! Các ngươi có đi với ta không?."
Trong cử chỉ, hành động, sự đối lập giữa Mtao Mxây và Đăm Săn càng rõ rệt hơn. Một cuộc chiến diễn ra vô cùng căng thẳng, quyết liệt. Trong hiệp đấu đầu tiên, hai bên đấu khiên, Mtao Mxây múa khiên trước, tỏ ra kém cỏi, thiếu tài năng "khiên hắn kêu lạch xạch như quả mướp khô". Đăm Săn lúc này tỏ ra rất bình tĩnh, thản nhiên không hề run sợ. Đến lượt Đăm Săn: "Đăm Săn rung khiên múa. Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía Tây". Mtao Mxây thì bước thấp bước cao khốn khổ chạy hết bãi này sang bài khác từ Tây sang Đông.
Qua trận đấu hiệp hai, lần này, Đăm Săn nhanh tay cướp lấy miếng trầu của Hơ Nhị, tiếp tục múa khiên "Chàng múa trên cao, gió như bão... Khi chàng múa nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, bật đồi tranh bật rễ bay tung". Được sự giúp sức của ông trời, lại càng bừng tỉnh, sức mạnh càng lớn, vung cái chày trúng ngay tai Mtao Mxây, hắn lúc này buộc phải tháo chạy trong hoảng hốt, sợ hãi, lo lắng cho tính mạng của mình: "Mtao Mxây tháo chạy. Hắn tránh quanh chuồng lớn... hắn tránh quanh chuồng trâu". Cuối cùng, đầu hắn bị cắt, đem bêu khắp ngoài đường.
Cả lời nói, cử chỉ và hành động của nhân vật được tác giả miêu tả rất chi tiết, tỉ mỉ, ngôn ngữ linh hoạt và giàu sức gợi. Qua đó, tác giả muốn làm nổi bật hình ảnh người hùng sử thi Đăm Săn hội tụ đầy đủ những nét đẹp của một vị tù trưởng buôn làng: dũng cảm, tự tin, tài năng, tốt bụng. Là đại diện cho vẻ đẹp cộng đồng, chiến đấu vì hạnh phúc, hoà bình, ấm no, thịnh vượng cho buôn làng Tây Nguyên. Bằng nghệ thuật đối lập, văn phong miêu tả tinh tế, sử dụng bút pháp phóng đại, tác giả dân gian xây dựng nên hai hình tượng nhân vật tiêu biểu, để lại ấn tượng trong lòng người đọc.
Video hướng dẫn giải
Câu 1
Video hướng dẫn giải
Câu 1 [trang 36 SGK Ngữ văn 10 tập 1]
Hãy tóm tắt diễn biến trận đánh để so sánh tài năng và phẩm chất của hai tù trưởng.
Lời giải chi tiết:
a] Đam Săn đến nhà Mtao Mxây khiêu chiến nhưng Mtao Mxây còn bỡn cợt chàng mà chưa chịu giao chiến ngay.
b] Bước vào cuộc chiến:
- Hiệp đấu thứ nhất:
+ Hai bên lần lượt múa khiên.
+ Mtao Mxây múa trước: tỏ ra yếu ớt và kém cỏi.
+ Đăm Săn múa khiên: tỏ ra mạnh mẽ, tài giỏi hơn.
+ Kết quả hiệp đấu: Mtao Mxây chạy khắp nơi để tránh đường khiên Đăm Săn múa.
- Hiệp đấu thứ hai:
+ Đăm Săn múa khiên: sức mạnh như gió bão. Cây giáo đâm liên tiếp Mtao Mxây nhưng không thủng.
+ Kết quả: Đăm Săn nhờ sự giúp đỡ của Ông Trời đã cắt được đầu của Mtao Mxây. Dân làng Mtao Mxây nhất loạt theo Đam Săn về ngôi làng mới.
Câu 2
Video hướng dẫn giải
Câu 2 [trang 36 SGK Ngữ văn 10 tập 1]
Phân tích những câu nói và hành động của đông đảo dân làng đối với việc thắng thua của hai tù trưởng để chỉ ra thái độ tình cảm của cộng đồng Ê đê đối với mục đích của cuộc chiến nói chung, đối với người anh hùng sử thi nói riêng.
Lời giải chi tiết:
Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây là cuộc chiến tranh mang tính chất thống nhất cộng đồng. Nó không phải là một cuộc chiến tranh xâm lược nhằm mục đích tàn sát, cướp bóc và chiếm giữ. Chính vì thế mà thái độ của dân làng ở cả hai phía đối với việc thắng thua của hai tù trưởng cũng có những nét riêng:
- Ở phía Mtao Mxây: Sau khi tù trưởng của mình thất bại, đông đảo nô lệ đều tâm phục và nghe theo lời vị tù trưởng mạnh hơn [“không đi sao được!… người nhà giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”]. Thái độ và hành động của đoàn người này chứng tỏ họ luôn mơ ước được trở thành một tập thể giàu có và hùng mạnh. Họ luôn mơ ước có được một người lãnh đạo dũng cảm, tài ba.
- Ở phía Đăm Săn: Dân làng tưng bừng náo nhiệt chào đón vị anh hùng của mình mới chiến thắng trở về. Họ đi lại sửa soạn vui mừng tấp nập không chỉ để mừng buôn sóc được mở mang, được hùng mạnh và giàu có mà còn để tiếp đón những người dân mới bằng sự chân thành và hoà hợp [“… Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh làng một tù trưởng nhà giàu trông sao mà vui thế!”].
Câu 3
Video hướng dẫn giải
Câu 3 [trang 36 SGK Ngữ văn 10 tập 1]
Phần cuối đoạn trích chú ý nhiều đến việc miêu tả cảnh chết chóc hay cảnh ăn mừng chiến thắng? Hãy phân tích ý nghĩa của sự lựa chọn ấy để làm rõ thái độ, cách nhìn nhận của tác giả về ý nghĩa thời đại của cuộc chiến tranh bộ tộc về tầm vóc lịch sử của người anh hùng trong sự phát triển của cộng đồng.
Lời giải chi tiết:
- Đoạn trích tuy miêu tả cuộc chiến tranh giữa các thị tộc trong thời nguyên thuỷ, thế nhưng lại không chú trọng miêu tả cảnh chết chóc đau thương. Trái lại, tác giả dân gian chủ yếu miêu tả cảnh chiến thắng tưng bừng của phía Đăm Săn.
- Ý nghĩa:
+ Cuộc chiến dừng lại khi Mtao Mxây thất bại. Thế nhưng sự thất bại của Mtao Mxây không làm cho dân làng lo sợ, hoang mang. Họ ngay lập tức theo về phía Đăm Săn, hoà nhập với cuộc đồng mới một cách rất tự nhiên. Dân làng của Đăm Săn cũng vậy, họ đón tiếp những người bạn mới rất chân tình. Không khí của buổi tiệc sau chiến thắng từng bừng náo nhiệt vui say không hề có một chút gợn nào.
+ Lựa chọn cách thể hiện nghệ thuật này, tác giả dân gian đã nhận ra tính tất yếu của cuộc chiến tranh thị tộc – đó là cuộc chiến tranh không kìm hãm sự phát triển của xã hội Ê-đê, mà trái lại, nó giúp những tập thể lẻ tẻ, rời rạc tập hợp thành những tập thể lớn hơn, mạnh hơn. Và cũng chỉ như vậy, họ mới trở thành một dân tộc trưởng thành thực sự. Cách lựa chọn để hiện nghệ thuật ấy cũng là cách để dân gian ngợi ca tâm vóc và sứ mệnh lịch sử của người anh hùng. Chỉ có những con người ưu tú của thời đại như vậy mới đủ sức đứng lên thống nhất các thị tộc nhỏ lẻ lại với nhau, gom những thị tộc ấy lại thành một cộng đồng lớn mạnh và giàu có.
Câu 4
Video hướng dẫn giải
Câu 4 [trang 36 SGK Ngữ văn 10 tập 1]
Hãy phân tích giá trị miêu tả, biểu cảm của câu văn có dùng lối so sánh, phóng đại khi miêu tả nhân vật, khung cảnh diễn ra sự việc.
Lời giải chi tiết:
- Trong đoạn trích này, kiểu câu được dùng nhiều nhất là kiểu câu có sử dụng biện pháp so sánh, ví von
+ Những câu chứa biện pháp so sánh kiểu tương đồng ["'chàng múa trên cao, gió như bão; chàng múa dưới thấp, gió như lốc; đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối…],
+ So sánh kiểu tăng cấp [Đăm Săn múa khiên],
+ So sánh kiểu tương phản [đối lập giữa cảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây].
=> Những câu văn theo kiểu đòn bẩy này có giá trị rất lớn trong việc miêu tả nhân vật người anh hùng. Nó khẳng định và nâng bổng lên tài năng, sức mạnh của Đăm Săn – người anh hùng uy danh lừng lẫy làm mờ đi cả sự giàu có và sức mạnh của kẻ thù.
- Các hình ảnh, sự vật được đem ra để so sánh ở đây đều lấy ra từ thế giới tự nhiên, từ vũ trụ. Như thế hàm ý của tác giả là muốn lấy vũ trụ để “đo” kích cỡ, tầm vóc của nhân vật anh hùng. Thủ pháp nghệ thuật này là một thủ pháp quen thuộc của sử thi. Nó giúp mang lại những giá trị thẩm mỹ rất đặc trưng cho thể loại này: đặc trưng về sự trang trọng, hoành tráng và dữ dội.
Luyện tập
Câu hỏi [trang 36 SGK Ngữ văn 10 tập 1]
Theo anh [chị], vai trò của thần linh [Ông Trời] và vai trò của con người đối với cuộc chiên đấu và chiên thắng của Đăm Săn được thể hiện như thế nào ?
Lời giải chi tiết:
Sự xuất hiện của Ông Trời [thần linh] và việc can thiệp của Ông Trời vào chiến thắng của Đăm Săn chứng tỏ ở thời kỳ ấy, con người và thần linh gắn bó mật thiết với nhau. Hay nói cách khác, nó là dấu vết của tư duy thần thoại trong sử thi, dấu vết của một xã hội chưa có sự phân hóa giai cấp rạch ròi. Tuy nhiên cũng từ câu chuyện này có thể nhận thấy, dù có can thiệp vào công việc của con người nhưng thần linh chỉ đóng vai trò là người “cố vấn”, “gợi ý” hành động chứ không phải là người quyết định tối cao kết quả của cuộc chiến. Như vậy trong mối quan hệ với các thần, người anh hùng vẫn giữ được vai trò quyết định và có tính độc lập riêng. Sắp đặt câu chuyện theo kiểu như vậy cũng là một hình thức đề cao vai trò của nhân vật anh hùng, đề cao tinh thần dân chủ của thời thị tộc cổ xưa.
Tóm tắt
Đoạn tríchChiến thắng Mtao Mxâylà đoạn giữa của tác phẩm kể chuyện Đăm Săn đánh thắng tù trưởng Mtao Mxây, cứu được vợ về.
- Sau khi bị Mtao Mxây cướp mất vợ là Hơ Nhị, Đăm Săn vô cùng tức giận. Chàng cầm khiên đến nhà Mtao Mxây để khiêu chiến và thách đấu.
- Khi đã thấm mệt, Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn một miếng trầu. Nhưng Đăm Săn đã đớp được miếng trầu đó. Chàng nhai trầu và sức mạnh tăng lên gấp bội. Chàng lại tiếp tục múa khiên và rượt đuổi Mtao Mxây với sức mạnh phi thường.
- Ông Trời đã chỉ cho Đăm Săn biết cách đánh thắng Mtao Mxây: lấy cái chày mòn ném trúng vành tai của Mtao Mxây. Hắn van xin Đăm Săn tha chết. Nhưng Đăm Săn đã đâm chết Mtao Mxây và cắt đầu hắn đem bêu ngoài đường.
- Sau khi Mtao Mxây chết, Đăm Săn giành lại được vợ, tôi tớ, thu của cải và danh tiếng vang lừng khắp nơi, đến tai các thần. Chàng mở tiệc linh đình để ăn mừng thắng lợi.
Bố cục
Video hướng dẫn giải
Bố cục [3 phần ]
- Phần 1[Từ đầu đến “cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ngoài đường”]: Cảnh trận đánh giữa hai tù trưởng.
- Phần 2[Tiếp đến “Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng”]: Cảnh Đăm Săn cùng nô lệ ra về sau chiến thắng.
- Phần 3[Còn lại]: Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng.
ND chính
Video hướng dẫn giải
| Trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc – đó là những tình cảm cao nhất thôi thúc Đăm Săn chiến đấu và chiến thắng kẻ thù. |
Loigiaihay.com
Trước khi đến với phần soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây, hãy cùng tìm hiểu đôi nét về tác giả và tác phẩm này.
Chiến thắng Mtao Mxây là đoạn trích từ tác phẩm sử thi Đăm Săn. Đây là một trong những sử thi của dân tộc Ê-đê [Tây Nguyên]. Nội dung kể về chiến công của người anh hùng Đăm Săn – một tù trưởng hùng mạnh.
Bộ sử thi Đăm Săn dài 2077 câu, thể hiện nét lịch sử văn hóa của người đồng bào Tây Nguyên. Đây là tác phẩm dân gian truyền miệng, được nhiều người sưu tầm. Tuy lời kể có khác nhau ít nhiều, nhưng cốt truyện tương đối giống nhau.
Sử thi đã được in thành sách và tái bản nhiều lần. Hãng phim Giải phóng đang dự định dựng phim truyện dựa theo sử thi này. Một số bài hát đã được sáng tác lấy cảm hứng từ sử thi Đăm Săn.
Bố cục bài Chiến thắng Mtao Mxây gồm ba phần:
Chiến thắng Mtao Mxây thuộc thể loại sử thi. Đây là đoạn trích trong tác phẩm Đăm Săn của sử thi Tây Nguyên.
Sử thi còn được gọi là anh hùng ca. Đây là những bài ca lịch sử, ca ngợi các anh hùng. Nó gắn liền với những biến cố, sự kiện đặc biệt của lịch sử dân tộc trong một thời kì nhất định.
Sử thi gồm hai loại là Sử thi thần thoại và Sử thi anh hùng [sử thi Đăm Săn thuộc loại thứ 2].
Tóm tắt đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây:
Sau khi bị Mtao Mxây cướp mất vợ là Hơ Nhị, Đăm Săn vô từng tức giận, cầm khiên đến nhà Mtao Mxây khiêu chiến để cứu vợ về. Hai người khiêu chiến qua lại, cuộc chiến bị kéo dài mãi bởi Đăm Săn đâm Mtao Mxây mà hắn không bị thủng.
Thấm mệt, Đăm Săn vừa đuổi theo Mtao Mxây vừa ngủ gật, trong mơ Đăm Săn được Ông Trời chỉ cho cách đánh Mtao Mxây. Sau đó Đăm Săn đã thẳng tay đâm chết Mtao Mxây, chiến thắng oai hùng và cứu vợ về. Đồng thời, chàng cũng thu được của cải và thu phục tôi tớ của Mtao Mxây, chàng mở tiệc linh đình để ăn mừng thắng lợi.
Chủ đề liên quan: Soạn bài Uy-Lít-Xơ trở về Ngữ văn 10 ngắn gọn nhất