Soạn bài Đại từ
I. Thế nào là đại từ
Đọc những câu dưới đây, chú ý các từ in đậm và trả lời câu hỏi.
a] Gia đình tôi khá giả. Anh em tôi rất thương nhau. Phải nói em tôi rất ngoan. Nó lại khéo tay nữa.
[Khánh Hoài]
b] Chợt con gà trống ở phía sau bếp nổi gáy. Tôi biết đó là con gà của anh Bốn Linh. Tiếng nó dõng dạc nhất xóm.
c] Mẹ tôi, giọng khản đặc, từ trong màn nói vọng ra:
Thôi, hai đứa liệu mà đem chia đồ chơi ra đi.
Vừa nghe thấy thế, em tôi bất giác run lên bần bật, kinh hoàng đưa cặp mắt tuyệt vọng nhìn tôi.
Thôi, hai đứa liệu mà đem chia đồ chơi ra đi.
Vừa nghe thấy thế, em tôi bất giác run lên bần bật, kinh hoàng đưa cặp mắt tuyệt vọng nhìn tôi.
[Khánh Hoài]
d]
Nước non lận đận một mình,
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
Ai làm cho bể kia đầy,
Cho ao kia cạn, cho gầy cò con? [in đậm từ Ai]
[Ca dao]
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
Ai làm cho bể kia đầy,
Cho ao kia cạn, cho gầy cò con? [in đậm từ Ai]
[Ca dao]
1. Từ nó ở đoạn văn đầu trỏ ai? Từ nó ở đoạn văn thứ hai trỏ con vật gì? Nhờ đâu em biết được nghĩa của hai từ nó trong hai đoạn văn này ?
2. Từ thế ở đoạn văn thứ ba trỏ sự việc gì ? Nhờ đâu em hiểu được nghĩa của từ thế trong đoạn văn này ?
3. Từ ai trong bài ca dao dùng để làm gì ?
4. Các từ nó, thế, ai trong các đoạn văn trên giữ vai trò ngữ pháp gì trong câu ?
2. Từ thế ở đoạn văn thứ ba trỏ sự việc gì ? Nhờ đâu em hiểu được nghĩa của từ thế trong đoạn văn này ?
3. Từ ai trong bài ca dao dùng để làm gì ?
4. Các từ nó, thế, ai trong các đoạn văn trên giữ vai trò ngữ pháp gì trong câu ?
II. Các loại đại từ
1. Đại từ để trỏ
a] Các đại từ tôi, tao, tớ, chúng tôi, chúng tao, chúng tớ, mày, chúng mày, nó, hắn, chúng nó, họ, . trỏ gì?
b] Các đại từ bấy, bấy nhiêu trỏ gì?
c] Các đại từ vậy, thế trỏ gì?
b] Các đại từ bấy, bấy nhiêu trỏ gì?
c] Các đại từ vậy, thế trỏ gì?
2. Đại từ để hỏi
a] Các đại từ ai, gì, hỏi về gì?
b] Các đại từ bao nhiêu, mấy hỏi về gì?
c] Các đại từ sao, thế nào hỏi về gì?
b] Các đại từ bao nhiêu, mấy hỏi về gì?
c] Các đại từ sao, thế nào hỏi về gì?
III. Luyện tập
1. a] Hãy xếp các đại từ trỏ người, sự vật theo bảng dưới đây:
Ngôi thứ 1:
+ Số ít:
+ Số nhiều:
Ngôi thứ 2:
+ Số ít:
+ Số nhiều:
Ngôi thứ 3:
+ Số ít:
+ Số nhiều:
+ Số ít:
+ Số nhiều:
Ngôi thứ 2:
+ Số ít:
+ Số nhiều:
Ngôi thứ 3:
+ Số ít:
+ Số nhiều:
b] Nghĩa của đại từ mình trong câu Cậu giúp đỡ mình với nhé! có gì khác nghĩa của đại từ mình trong câu ca dao sau đây?
Mình về có nhớ ta chăng,
Ta về ta nhớ hàm răng mình cười.
Ta về ta nhớ hàm răng mình cười.
2. Khi xưng hô, một số danh từ chỉ người như ông, bà, cha, mẹ, chú, bác, cô, dì, con, cháu, cũng được sử dụng như đại từ xưng hô. Ví dụ:
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà.
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
[Nguyễn Khuyến]
Hãy tìm thêm các ví dụ tương tự.
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
[Nguyễn Khuyến]
Hãy tìm thêm các ví dụ tương tự.
3. Các từ để hỏi trong nhiều trường hợp được dùng để trỏ chung. Ví dụ:
Hôm ấy ở nhà, ai cũng vui.
Qua đình ngả nón trông đình,
Đình bao nhiêu ngói, thương mình bấy nhiêu.
Qua đình ngả nón trông đình,
Đình bao nhiêu ngói, thương mình bấy nhiêu.
[Ca dao]
Thế nào anh cũng đến nhé.
Dựa theo những cách nói trên, hãy đặt câu với mỗi từ: ai, sao, bao nhiêu để trỏ chung.
Dựa theo những cách nói trên, hãy đặt câu với mỗi từ: ai, sao, bao nhiêu để trỏ chung.
4. Đối với các bạn cùng lớp, cùng lứa tuổi, em nên xưng hô thế nào cho lịch sự? Ở trường, ở lớp em, có hiện tượng xưng hô thiếu lịch sự không? Nên ứng xử thế nào đối với hiện tượng đó?
5.* Em hãy so sánh sự khác nhau về số lượng và ý nghĩa biểu cảm giữa từ xưng hô tiếng Việt với đại từ xưng hô trong ngoại ngữ mà em học [tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Nga, tiếng Trung Quốc].
Lời giải:
I. Thế nào là đại từ
Câu 1 trang 55 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:
Câu 2 trang 57 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Khi xưng hô, một số danh từ chỉ người nhưông, bà, cha, mẹ, chú, bác, cô, dì, con, cháu, cũng được sử dụng như đại từ xưng hô. Ví dụ:
Câu 5 trang 57 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Em hãy so sánh sự khác nhau về số lượng và ý nghĩa biểu cảm giữa từ xưng hô tiếng Việt với đại từ xưng hô trong ngoại ngữ mà em học [tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Nga, tiếng Trung Quốc].
Từ nó ở đoạn văn đầu chỉ ai? Từ nó ở đoạn văn 2 chỉ con vật gì? Nhờ đâu em biết nghĩa của hai từ nó trong hai đoạn văn?
Từ nó ở đoạn văn đầu trỏ em tôi.
Từ nó ở đoạn văn thứ hai trỏ con gà của anh Bốn Linh.
Sở dĩ chúng ta biết được nghĩa của hai từ nó trong, hai đoạn văn trên là nhờ vào các từ ngữ chỉ người mà nó thay thế các câu văn trước.
Câu 2 trang 55 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Từ thế ở đoạn văn thứ 3 trỏ sự việc gì ? Nhờ đâu em biết được nghĩa của từ thế trong đoạn văn này?
Từ thế ở đoạn văn thứ ba trỏ việc phải chia đồ chơi. Sở dĩ chúng hiểu được nghĩa của từ thế là nhờ vào sự việc mà nó thay thế lời nói của mẹ.
Câu 3 trang 55 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Từ ai trong bài ca dao dùng để làm gì ?
Từ ai trong bài ca dao dùng để hỏi.
Câu 4 trang 55 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Các từ nó, thể, ai trong các đoạn văn trên giữ vai trò ngữ pháp gì trong câu?
Vai trò ngữ pháp của:
Từ nó ở câu a: chủ ngữ.
Từ nó ở câu b: phụ ngữ của danh từ
Từ thế ở câu c: phụ ngữ của động từ
Từ ai ở câu d: chủ ngữ.
II. Các loại đại từ
Câu 1 - Các loại đại từ trang 55 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Đại từ để trỏ
a] Các đại từ tôi, tao, tớ, chúng tôi, chúng tao, chúng tớ, mày, chúng mày, nó, hắn, chúng nó, họ dùng để trỏ người, sự vật.
b] Các đại từ bấy, bấy nhiêu dùng để trỏ số lượng.
c] Các đại từ vậy, thế dùng để trỏ hoạt động, tính chất, sự việc.
Câu 2 -Các loại đại từtrang 55 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Đại từ để hỏi
a] Các đại từ ai, gì hỏi về người, sự vật.
b] Các đại từ bao nhiêu, mấy hỏi về số lượng.
c] Các đại từ sao, thế nào hỏi về hoạt động, tính chất, sự việc.
III. Luyện tập
Câu 1 trang 56 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:
a] Các đại từ trỏ người, sự vật được xếp theo bảng dưới đây:
| Số/ Ngôi | Số ít | Số nhiều |
| Ngôi 1 | tôi | chúng tôi |
| Ngôi 2 | mày | chúng mày |
| Ngôi 3 | nó | chúng nó |
b] Nghĩa của đại từ mình trong câu Cậu giúp đỡmìnhvới nhé! có gì khác nghĩa của đại từ mình trong câu ca dao sau đây?
Mìnhvề có nhớ ta chăng,
Ta về ta nhớ hàm răngmìnhcười.
Ta về ta nhớ hàm răngmìnhcười.
- Mình ở câu đầu: ngôi thứ nhất
- Mình ở câu hai: ngôi thứ hai
Đã bấy lâu nay,báctới nhà.
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
[Nguyễn Khuyến]
Hãy tìm thêm các ví dụ tương tự.
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
[Nguyễn Khuyến]
Hãy tìm thêm các ví dụ tương tự.
- Bọn nhỏ đều vô cùng sung sướng khi tết về.
- Chúng cháu chào bác ạ.
- Mẹ đừng buồn nữa nhé! Con yêu mẹ!
- Ba em không có ở nhà.
Câu 3 trang 57 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Các từ để hỏi trong nhiều trường hợp được dùng để trỏ chung. Ví dụ:
Hôm ấy ở nhà,aicũng vui.
Qua đình ngả nón trông đình,
Đìnhbao nhiêungói, thương mình bấy nhiêu.
Qua đình ngả nón trông đình,
Đìnhbao nhiêungói, thương mình bấy nhiêu.
[Ca dao]
Thế nàoanh cũng đến nhé.
Dựa theo những cách nói trên, hãy đặt câu với mỗi từ:ai, sao, bao nhiêuđể trỏ chung.
Dựa theo những cách nói trên, hãy đặt câu với mỗi từ:ai, sao, bao nhiêuđể trỏ chung.
Trả lời:
- Ai mà chả muốn giành được chiến thắng.
- Làm sao mà anh biết được nhà tôi thế.
- Yêu thương bạnbao nhiêu thì bạn cũng yêu mến tabấy nhiêu.
Câu 4 trang 57 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:Đối với các bạn cùng lớp, cùng lứa tuổi, em nên xưng hô thế nào cho lịch sự? Ở trường, ở lớp em, có hiện tượng xưng hô thiếu lịch sự không? Nên ứng xử thế nào đối với hiện tượng đó?
Với các bạn cùng lớp, cùng tuổi, nên dùng các từ xưng hô như: tôi, bạn, mình,để xưng hô cho lịch sự. Hiện tượng xưng hô thiếu lịch sự hiện vẫn còn khá phổ biến ở trường và ở lớp. Với những trường hợp ấy cấn góp ý để các bạn xưng hô với nhau một cách lịch sự hơn.
Sự khác nhau về số lượng và ý nghĩa biểu cảm giữa xưng hô trong tiếng Việt với đại từ xưng hô trong tiếng Anh.
Về số lượng
Từ xưng hô trong tiếng Việt nhiều và phong phú hơn từ xưng hô trong tiếng Anh. Ví dụ: Ngôi thứ hai trong tiếng Anh chỉ có hai từ, số ít you và số nhiều cũng you Tiếng Việt ngôi thứ hai có rất nhiều từ để xưng hô: anh, em, cậu, bác, chú, dì, mình, chàng, thiếp tùy vào từng trường hợp hoàn cảnh cụ thể.
Ý nghĩa biểu cảm:
+ Tiếng Việt ý nghĩa biểu cảm đa dạng hơn, tinh tế hơn.
Ghi nhớ:Đại từ dùng để trỏ người, sự vật, hoạt động, tính chất, ... được nói đến trong một ngữ cảnh nhất định của lời nói hoặc dùng để hỏi. Đại từ có thể đảm nhiệm các vai trò ngữ pháp như chủ ngữ, vị ngữ trong câu hay phụ ngữ của danh từ, của động từ, của tính từ,...Có 2 loại đại từ: Đại từ dùng để hỏi [ hỏi vềngười, sự vật, số lượng, hoạt động, tính chất, sự việc và đại từ dùng để trỏ [trỏ người, sự vật, số lượng, hoạt động, tính chất, sự việc].
Giải các bài tập Bài 4 SGK Ngữ văn 7 Những câu hát than thân Những câu hát châm biếm Đại từ Luyện tập tạo lập văn bản
Bài trước Bài sau