Bồ-tát xuất hiện trên cuộc đời để kết làm quyến thuộc của Bồ-tát, hợp tác với Bồ-tát để được chia phần công đức; vì ta tự mình hành Bồ-tát đạo chưa được, ví như ta chưa biết kinh doanh, tự làm thì sẽ bị lỗ vì phạm sai lầm. Nhưng nếu được sự hướng dẫn rõ ràng và người hướng dẫn luôn chính xác, có trí tuệ biết được năm hay mười năm sau thế giới cần gì, họ chỉ cho ta, ta dễ thành công.
Cũng vậy, các nhà truyền giáo phần lớn là Bồ-tát hiện thân lại, nên các ngài thấy biết trước diễn tiến của mọi việc. Vì vậy, muốn hành Bồ-tát đạo đòi hỏi phải có trí tuệ, không có trí tuệ, phải nương vào các vị Bồ-tát có trí tuệ. Bồ-tát Quan Âm cũng không ngoài ngoại lệ này.
Ngài cũng khởi đầu tu từ Thanh-văn, Duyên-giác, tiến đến Bồ-tát Quyền thừa là làm quyến thuộc của Bồ-tát lớn, của Phật, nên ngài không phạm sai lầm và tích lũy được công đức, lần lần cho đến khi đủ mười hiệu, ngài thành Phật là Chánh Pháp Minh Như Lai, ngài mới nghĩ đến cứu độ chúng sanh.
Đạt quả vị Như Lai rồi, chứng được quả Vô sanh, có tôn danh là Chánh Pháp Minh Như Lai là tiền thân của Bồ-tát Quan Âm, ngài mới bắt đầu làm việc lớn thứ hai là lắng nghe.
Còn Phật tử chúng ta phiền não trần lao ngập đầu mà tu hạnh lắng nghe phiền não, nghiệp chướng, trần lao của người, thì bấy giờ nghiệp của ta và nghiệp của người dồn lại, chẳng ai dám gần gũi mình. Chưa có khả năng nghe, không nghe được.
Là Chánh Pháp Minh Như Lai nghe để hóa giải phiền não cho người, nghe mà không bị người tác động. Thuở nhỏ, tôi cũng bắt chước nghe, nhưng nghe một lúc thì nổi sùng. Quan Âm nghe, nhưng hóa giải được, ví như hương thơm hoa sen, nghe mà mình được an lạc và cho lời khuyên giúp người cũng an lạc theo.
Nhiều người đến tôi thưa việc của họ, có lúc tôi nghe, có lúc không nghe; vì nhiều việc quá, nghe mà không giải quyết được việc của Giáo hội, nên không nghe. Tôi nhắc quý vị khi nào đắc đạo như Bồ-tát Quan Âm, mới lắng nghe. Chúng ta chưa có khả năng nghe, hay chưa là Chánh Pháp Minh Như Lai, thì không nghe. Nghe mà phiền não chúng ta không sanh và không làm cho người phiền, mới nên nghe.
Bồ-tát Quan Âm đắc đạo, có khả năng nghe tất cả tiếng than khóc của chúng sanh. Học theo hạnh của Quan Âm, chúng ta nghe để biết tâm sự của mọi người, hiểu tâm sự và yêu cầu của họ, chúng ta khởi tâm đại bi thương người, mới nghĩ giúp đỡ họ, thì yêu cầu nào giúp được, chúng ta sẵn lòng.
Vì vậy, người xuất gia bỏ nhà đi tu để không ai quấy rầy, để tâm được yên tĩnh, chứng Vô sanh và chứng quả vị này rồi, về lại Ta-bà, tùy theo yêu cầu của người mà cứu giúp, là Quan Âm.
Bồ-tát Quan Âm nghe được hai mặt, nghe âm thanh ngôn ngữ của chúng sanh Ta-bà, nhưng ngài còn nghe được Phật ngữ, Bồ-tát ngữ trong thế giới của các Ngài.
Người tu không bị đọa, nhờ tâm họ luôn để ở Cực lạc, hay Niết-bàn, để luôn nghe được pháp âm của Phật và Bồ-tát, để biết được việc làm, mới nghe yêu cầu của tất cả mọi người. Nghe pháp âm Phật, xem Phật và Bồ-tát dạy nên giải quyết việc thế nào, ta làm đúng như vậy, sẽ được các Ngài hỗ trợ.
Một người tu ở thế gian nghe được Phật, Bồ-tát và tiếng kêu khổ của chúng sanh, thì làm theo Phật, Bồ-tát để cứu chúng sanh. Đó là làm Phật sự, nên là việc của Phật mà ta làm, thì khó mấy cũng làm được. Nếu chỉ nghe một chiều chúng sanh, chắc chắn khả năng chỉ có giới hạn, không làm được.
Khi tâm hoàn toàn thanh tịnh, lóng nghe yêu cầu của chúng sanh và giữ tâm thanh tịnh này, sẽ nghe được Phật và Bồ-tát chỉ cho chúng ta biết người tốt lành nào đó đang bị nạn, hay vùng nào đó đang bị thiên tai, nên đến cứu giúp, Phật sẵn sàng ủng hộ.
Nghe Phật tận sâu kín đáy lòng, dù chúng ta không có tiền, Phật sẽ cho người đem tiền đến, đó là kinh nghiệm của tôi, Phật đã quyết làm, thì không tiền vẫn làm được. Còn Phật không gia bị, dù cố gắng mấy cũng làm không xong.
Bồ-tát Quan Âm lóng nghe hai mặt, nghe chúng sanh đau khổ và vẫn nghe được chư Phật mười phương, nên Bồ-tát Quan Âm xuất hiện được ở nhiều dạng thức khác nhau, để cứu độ chúng sanh, mà kinh Phổ Môn tiêu biểu bằng 32 ứng hiện thân của ngài ở Ta-bà.
Kính lễ Bồ-tát Quan Âm, học theo hạnh của ngài, chúng ta tùy duyên, tùy theo khả năng của mình, tùy theo yêu cầu của người, mà đáp ứng lợi lạc cho họ; nhưng tâm hồn chúng ta lúc nào cũng phải trong sạch, thanh tịnh. Giống như việc làm của Bồ-tát Quan Âm là trợ hóa Đức Phật A Di Đà ở Tây phương Cực lạc thuần tịnh, Ngài vẫn hiện hữu mãi mãi bên cạnh chúng sanh Ta-bà đau khổ để cứu độ họ.
GNO - Trong chúng ta, ai lại chẳng qua đôi lần đi đến tuyệt cùng của cuộc tồn sinh, khi mà mọi dự tính con người trở thành vô nghĩa. Giữa bao nỗi đau thương đeo đẳng, cất lên tiếng kêu giữa chấp chới tử sinh, ai lại không cần lắng nghe hay một cánh tay cứu độ.
Năm 15 tuổi, tôi trải qua cơn bệnh ngặt. Khi ấy, sự sống và cái chết tưởng như chỉ còn cách nhau gang tấc. Trong không gian có phần lạnh lẽo của phòng cấp cứu, khi đang phải vô cùng khó nhọc trong việc thở oxy, mắt nhắm nghiền, tâm trí của một đứa trẻ là tôi lúc ấy bỗng hiện lên vô số hình ảnh: những lần đi chơi đến chỗ này chỗ kia hồi nhỏ xíu, cái vườn ở quê nội mà tôi hay trốn ngủ la cà ngoài đó quanh những cái cây, ngọn cỏ với con mắt tò mò, rồi lần đầu tiên bước đến chùa, thấy Phật,…
Giữa những hỗn độn trôi qua ý thức, bỗng bật lên hình ảnh vị thầy già trụ trì ngôi chùa gần nhà tôi. Có một lần, trong khi la cà vào chùa, thầy kéo tôi lại hỏi thăm dăm ba câu, kể chuyện. Tôi chỉ lên tượng Bồ-tát Quán Thế Âm trắng tinh, ngự uy nghi nơi vườn chùa mà khi ấy, tôi còn chưa rõ là ai và hỏi: “Đó là ai vậy ạ?”. Thầy giải thích giản dị cho tôi nghe về Ngài, rồi sau hết, dặn dò: “Bao giờ khốn khổ, con nhớ niệm Nam-mô Quán Thế Âm Bồ-tát!”
Bao giờ khốn khổ, nhớ niệm Nam-mô Quán Thế Âm Bồ-tát!
Lời dặn ấy bỗng dội về từ tiềm thức, kéo tôi lại giữa những lộn xộn. Tôi lần dò từng chữ, bằng suy nghĩ, kết thành tiếng niệm Bồ-tát. Cứ thế, từng chữ, từng chữ một. Mọi thứ lặng dần đi, tôi chìm dần vào giấc ngủ...
Khi tôi thức giấc, trời đã sập tối, chỉ còn mẹ ngồi cạnh giường bệnh, ống oxy đã được tháo ra. “Bác sĩ bảo, may mà nhà gần cấp cứu kịp, chứ nếu không…” Trong lúc mẹ đang loay hoay sửa soạn đồ đạc, tôi nằm yên và láng máng nhớ lại những gì vừa diễn ra. Nhớ lại vị thầy già, bóng hình áo trắng phảng phất trong giấc mơ và bỗng trên môi tôi mấp máy thật khẽ: Nam-mô Quán Thế Âm Bồ-tát…
Hiện thân Bồ-tát
Là vị Bồ-tát được tôn sùng bậc nhất trong Phật giáo Á Đông, Bồ-tát Quán Thế Âm thường mang hiện tướng của một người nữ hiền từ, phúc hậu. Người đời nhớ đến Ngài với hạnh nguyện gói gọn trong bốn chữ “tầm thanh cứu khổ”, nghĩa là lắng nghe tiếng kêu đau thương mà tìm đến cứu độ. Họ cũng có một niềm tin xác quyết rằng hễ có bất cứ nguy nan nào, chỉ cần gọi tên Ngài, tức thì Ngài sẽ có mặt để cứu giúp, và sự linh ứng của Bồ-tát Quán Thế Âm là không thể nghĩ bàn.
Người Việt Nam từ xưa cũng tôn thờ và có niềm tin lớn đối với Bồ-tát Quán Thế Âm. Dân gian gọi Ngài theo cách thân thương và giản dị là Phật Bà, là Mẹ Quán Âm, Mẹ Nam Hải,… Rồi có khi Ngài hiện thân là Phật Bà Diệu Thiện, thác tích ở chốn Hương Sơn, một miền non cao Bắc Việt; có lúc Ngài lại hiện thân trong tích truyện Quan Âm Thị Kính với hạnh nhẫn nhục cao tột được kể lại từ đời này sang đời khác khắp những làng mạc quần tụ quanh vùng châu thổ sông Hồng.
Ở những ngôi chùa xưa xứ Bắc, có những tôn tượng Bồ-tát Quán Thế Âm được thể hiện dưới dạng nghìn mắt nghìn tay, là tuyệt tác của những nghệ nhân Việt Nam để lại cho đời. Nghìn con mắt để nhìn thấu hết thế gian, nghìn đôi tay để cứu vớt được mọi kiếp người thống khổ. Ngài ngự ở đó, giữa thâm nghiêm, u tịch chốn tùng lâm, nhưng vẫn nghe được tiếng kêu cầu khắp chốn.
Người dân Việt còn gọi Ngài bằng Mẹ - Mẹ Quan Âm. Một đời người, không gì thân thương bằng mẹ, không ai dành cho ta bằng hết tình thương yêu bằng mẹ, cũng không ai dám hy sinh tất cả cho con mình như mẹ. Con ở đâu thì mẹ ở đó. Dành cho Bồ-tát Quán Thế Âm tiếng gọi Mẹ đầy thân thương, chừng ấy cũng đủ rõ vị trí đặc biệt đến thế nào của Ngài trong lòng người.
Nghe hết mọi lời thế gian
Trong tất cả mọi hạnh nguyện, lắng nghe có lẽ là điều khó nhất. Con người chúng ta có thể nói rất nhiều, làm rất nhiều và rất dễ nhưng biết lắng nghe và chịu lắng nghe đôi khi là việc rất khó. Càng khó hơn nữa là việc lắng nghe người đã và đang chịu nhiều đau khổ, bởi lắng nghe họ thôi mà không cần phán xét, đánh giá cũng đã đồng nghĩa với việc chia sớt được phần nào nỗi khổ, sự thương đau mà họ đang mang gánh trên mình.
Đối với những người ấy, đôi khi, được lắng nghe đã là cả một sự an ủi lớn lao rồi. Nhưng không phải lúc nào người ta cũng có đủ dũng cảm để chia sẻ câu chuyện của mình với người xung quanh, và cũng không phải lúc nào, người ta cũng có thể tìm được người lắng nghe mình và đủ khả năng đưa mình ra khỏi những khổ đau đang vây bủa. Những lúc như vậy, nhiều người có xu hướng tìm tới với sự cầu nguyện, giãi bày trước những bậc siêu trần.
Chắc chắn rằng vô số người con Phật, lẫn không theo tôn giáo nào, từng ít nhất một lần trong đời, tìm tới Bồ-tát Quán Thế Âm, vị Bồ-tát đại diện cho hạnh nguyện lắng nghe, với niềm tin rằng Ngài có thể nghe được mình, giúp được mình. Trước sân mỗi ngôi chùa luôn tôn trí một thánh tượng Bồ-tát Quán Thế Âm lộ thiên, ở đó, sớm chiều lúc nào cũng nghi ngút khói hương, người vào ra lễ bái.
Trước Ngài, con người giãi bày đủ thứ chuyện lớn nhỏ, buồn vui. Họ tin rằng với khả năng lắng nghe và tâm từ bi rộng lớn, Ngài có thể nghe và dung chứa được mọi nỗi thương đau của thế gian này. Trong kinh Phổ môn, Bồ-tát Quán Thế Âm là hiện thân của tình thương lớn, khả năng lắng nghe vô hạn, sự ứng hiện diệu kỳ. Hạnh nguyện ấy còn được gói gọn trong lời tán dương của Đại sư Thiên Thai Trí Giả: “Tầm thanh cứu khổ ư tứ sinh/ Thuyết pháp độ thoát ư lục đạo” [Lắng tai nghe mà tìm tới với chúng sanh/ Đem pháp nhiệm trừ khổ đau cho muôn loại - Thiền sư Nhất Hạnh dịch].
Người đời đặt trọn tâm thành nơi Bồ-tát Quán Thế Âm, mong mỏi Ngài lắng nghe thương đau của mình và của đời. Người ta truyền tụng về sự linh ứng tuyệt vời từng được thể hiện qua vô số câu chuyện thật, với niềm tin bất diệt nơi Ngài. Nhưng hơn hết cả, Ngài ở giữa chúng ta, bằng những đôi tai biết nghe, tâm từ bi không thành kiến, không phán xét hay phản ứng.
Khi niềm tin vào khả năng cứu độ và chữa lành của sự lắng nghe được nuôi dưỡng, Bồ-tát Quán Thế Âm sẽ thị hiện mỗi giây phút, nơi chốn trong thế gian này.