VTV.vn - Cảm mạo phong hàn là bệnh do cảm phải phong hàn tà của thời tiết, thường gặp vào mùa đông, tuy nhiên, những năm gần đây, bệnh còn gặp ngay cả trong mùa hè.
Hình minh họa. Ảnh: BVCC
Cảm mạo phong hàn là bệnh thường gặp vào mùa đông, xuân hàn khí nhiều, dễ xâm phạm vào kinh lạc, bì phu gây bệnh. Trong những năm gần đây, thời tiết thay đổi thất thường, mùa xuân, mùa hè cũng gặp trời đột ngột trở lạnh. Hoặc do đang ngoài trời nóng lại vào phòng bật điều hòa, quạt lạnh gây ra trúng phong hàn mà thành cảm mạo.
Bệnh cảm mạo phong hàn thường diễn biến nhẹ, người bệnh thường thấy sốt nhẹ, sợ lạnh, sợ gió nhiều, đau đầu, đau mình, đau nhức các khớp xương, ho, hắt hơi, chảy nước mũi nhiều... Bệnh có thể tự khỏi sau vài ngày.
Phải phân biệt với các bệnh dịch lệ, thời khí [truyền nhiễm do virus] có tính chất lây lan nhanh chóng, dễ chuyển nặng, có biến chứng xảy ra.
ThS.BS Trương Thành An, Phó Khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Đa khoa Nông nghiệp chia sẻ một số kinh nghiệm dân gian dùng để điều trị cảm mạo phong hàn [cảm lạnh].
Xông thảo dược
Xông hơi thảo dược là một phương pháp dân gian thường dùng, đơn giản, dễ thực hiện, có hiệu quả với các chứng bệnh do phong hàn. Xông hơi nóng và tinh dầu thảo dược có tác dụng khu phong tán hàn đuổi tà khí ra khỏi kinh lạc, bì phu mà khỏi bệnh.
Các loại thảo dược thường dùng: Kinh giới, lá tre, bạc hà, hương nhu, vỏ,lá bưởi, cúc tần, ngải cứu, gừng, sả mỗi thứ một nắm.
Cách dùng: Dược liệu rửa sạch, có thể thái nhỏ, cho vào nồi lớn, them nước đủ dùng, đun lửa lớn cho sôi 5 - 10 phút thì nhắc ra. Người bệnh ngổi trong phòng kín gió, dùng khăn dày trùm qua người và nồi nước xông đã chuẩn bị sao cho mồ hôi ra dâm dấp là được. Ngày xông 1 lần. Sau xông lấy khan lau hết mồ hôi, có thể ăn thêm bát cháo hành tía tô để tăng tác dụng.
Ngoài ra hiện giờ có nhiều loại máy xông hơi thảo dược tiện lợi và tinh dầu thảo dược khiến việc xông dễ dàng chuẩn bị hơn.
Cạo gió - giác hơi
Cạo gió - giác hơi là 2 phương pháp phối hợp dùng tác dụng kích thích trên kinh lạc [thường là kinh bang quang 2 bên lưng] để đuổi phong hàn tà ra. Trước cạo gió, giác hơi vẫn lưu truyền trong dân gian dưới nhiều hình thức khác nhau. Tuy nhiên khi làm cần có kiến thức về y học cổ truyền cũng như đúng chỉ định mới có tác dụng, ít biến chứng.
Một số bài thuốc - Thực dưỡng cho người bị cảm mạo phong hàn
Cháo hành - tía tô: Đây là một món ăn "nổi tiếng" của Việt Nam trong truyện tình Thị Nở - Chí Phèo. Trong món này, hành [thông bạch] có tác dụng phát tán phong hàn, lý khí, tía tô[ tử tô] cũng có tác dụng tán hàn giải cảm, chữa ho, long đờm. Gạo tẻ có tác dụng bổ trung, ích khí kiện tỳ. Ba vị phối với nhau vừa có tác dụng khu phong tán hàn, giải cảm, lại ích khí bổ trung kiện tỳ giúp người bệnh nhanh khỏi bệnh mà không bị mệt. Ngoài ra có thể thêm một chút gừng tươi vào bát cháo làm tăng hiệu quả tán hàn.
Trà gừng - đường đỏ: Đây là một thức uống rất tốt cho những người bị cảm lạnh dặc biệt sau đi mưa. Một chút gừng tươi thái lát hãm với nước nóng và chút đường đỏ là chúng ta đã có một cốc trà gừng đường đỏ có công hiệu tán hàn giải biểu lại ôn trung. Nếu hàn nhiều, chúng ta có thể cho một chút rượu trắng vào để tăng tác dụng tán hàn, hoạt huyết.
Nước mùi - hành - gừng: Nguyên liệu gồm 10 gam hành tươi, 15 gam rau mùi tươi, 15 gam gừng tươi. Cả ba thứ thái thỏ, đun sôi 5 phút sau đó chắt lấy nước, uống khi ấm, nóng. Có thể thêm chút đường đỏ cho dễ uống. Tác dung: giải biểu tán hàn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!
Phong, hàn là hai thứ trong lục khí: phong, hàn, thử, thấp, táo, hoả. Phong là gió, chủ khí về mùa xuân; hàn là lạnh, chủ khí về mùa đông. Khi thời tiết bốn mùa ôn hoà đúng quy luật, mùa xuân ấm, mùa hè nóng, mùa thu mát, mùa đông lạnh cơ thể sẽ khoẻ mạnh.
Cảm mạo phong hàn là cơ thể cảm nhiễm phải tà khí phong hàn. Khi thời tiết thay đổi trái thường, cơ thể không thể thích nghi kịp, tà khí [phong, hàn] sẽ thừa cơ xâm nhập vào cơ thể mà sinh ra bệnh. Trương cảnh Nhạc cho là bệnh thương phong gốc là ngoại cảm, nếu tà nặng vào sâu ở kinh lạc là bệnh thương hàn, nếu tà nhẹ mà ở nông chỉ phạm da lông là bệnh thương phong. Du căn Sơ cũng cho là cảm hàn là bệnh nhỏ chỉ ở da lông không vào kinh lạc.
Cảm mạo phong hàn xâm phạm vào da, phế làm mất công năng tuyên giáng của phế, kèm thêm vệ khí bị trở ngại phát sinh ra các chứng: ho, sợ gió, sợ lạnh, nhức đầu, ngạt mũi, mạch phù khẩn.
Điều trị, cơ bản là giải cảm, tán tà.
Các bệnh viêm cấp đường hô hấp trên thuộc phạm vi cảm mạo.
CHỨNG TRỊ
Triệu chứng:
Sốt nhẹ, sợ gió, sợ lạnh nhiều, không mồ hôi, đau đầu, ngạt mũi, chảy mũi, người đau ê ẩm, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch phù.
Phép điều trị: Tân ôn giải biểu.
Bài thuốc 1: Nấu nước xông với 3 loại lá.
- Lá có tinh dầu, diệt khuẩn đường hô hấp: lá chanh, bưởi, tía tô, kinh giới, sả, bạc hà, hương nhu…
- Lá có tác dụng kháng sinh: hành, tỏi …
- Lá có tác dụng hạ sốt: lá tre, lá duối …
Ví dụ: Nồi nước xông sau đây:
Hương nhu, cúc tần, tía tô, kinh giới, lá chanh, lá sả, lá bưởi, lá tre. Dùng lá tươi, mỗi thứ 1 nắm.
Các thuốc cho vào nồi, đổ nước ngập trên thuốc khoảng 2cm, lấy giấy dầy hay lá chuối bịt trên miệng nồi và đậy nắp lại, đun sôi 1 – 3 phút rồi bắc xuống để gần người bệnh, trùm chăn cho kín, người bệnh ngồi mở nắp vung bỏ ra ngoài, lấy đũa cả chọc thủng 1 lỗ giấy [lá] bịt miệng nồi để hơi nước nóng và các hương tinh dầu toả ra mặt và thân, vừa xông vừa ngoáy nồi xông, vừa thở đều chậm, khoảng 10 phút. Người bệnh sẽ ra mồ hôi, người nhẹ nhõm. Lau khô người, thay quần áo và bỏ chăn. Chú ý tránh gió.
Bài thuốc 2: Cháo giải cảm [Thuốc nam châm cứu – cảm mạo].
Hành tăm cả rễ 20g, gừng tươi 10g, gạo nếp 50g để nấu cháo loãng.
Hành thái nhỏ, gừng thái tăm hay giã nát cho vào bát. Khi cháo được, múc cháo đang sôi cho vào bát quấy đều, ăn lúc nóng, trùm chăn cho ra mồ hôi. Nếu đã ra mồ hôi thì không dùng bài thuốc này.
Ý nghĩa: Hành, gừng để phát hãn giải biểu, cháo nóng để giúp hành gừng và bổ chính khí.
Bài thuốc 3: Tô bạch thang [Thuốc nam châm cứu].
Tô diệp, trần bì, cam thảo dây, củ gấu đều dùng 12g, gừng 8g, hành tăm 5g.
Ý nghĩa: Hành, gừng để sơ tán phong hàn. Hương phụ, trần bì để lý khí. Tô diệp để giáng khí bình suyễn. Cam thảo để điều hoà các vị thuốc. Nếu nhức đầu nhiều thêm mạn kinh tử, bạch chỉ. Nếu đầy bụng, buồn nôn, hay đi ỉa phân lỏng thêm hoắc hương, hậu phác.
Nếu người già yếu bị cảm phong hàn, ho có đàm thì dùng:
Phép điều trị: Ích khí giải biểu, khứ đàm chỉ ho.
Bài thuốc 4: Sâm tô tán [Cục phương]
Nhân sâm 10g, tô diệp 10g, cát căn 10g, tiền hồ 10g, trần bì 8g, bán hạ 10g, chỉ xác 8g, phục linh 10g, cát cánh 8g, cam thảo 8g.
Ý nghĩa: Nhân sâm để bổ nguyên khí, tô diệp để sơ tán phong hàn, cát căn để giải cơ thư cân, tiền hồ để khứ đàm, bán hạ để hoá đàm giáng nghịch, phục linh để thẩm thấp, trần bì, chỉ xác để lý khí, cát cánh để tuyên phế giải cơ, cam thảo để hoà vị hợp với cát cánh để lợi hầu họng.
Châm cứu: Phong môn, khúc trì, hợp cốc. Nhức đầu thêm bách hội, thái dương. Ho thêm xích trạch, thái uyên. Ngạt mũi thêm nghinh hương.
Đánh gió:
Nguyên liệu: Lòng trắng trứng gà và đồng [miếng, dây] Bạc.
Cách làm: Cho Bạc vào trong lòng trắng trứng còn nóng bọc vào vải mỏng bao [vuốt] vùng lưng dọc cột sống từ trên xuống dưới, bao trên mặt từ giữa trán ra hai bên xuống má, bao vùng tay chân từ gốc chi đến ngọn chi.