Để các em học sinh nắm vững khái niệm văn bản khoa học và các đặc trưng của phong cách ấy, đồng thời, hướng dẫn các em trả lời các bài luyện tập về phong cách khoa học lớp 12, KienGuru xin gửi đến các em bài soạn văn 12 bài Phong cách ngôn ngữ khoa học dưới đây.
Các bài tập được định hướng giải một cách cụ thể, chi tiết sẽ giúp các em hệ thống lại kiến thức dễ dàng hơn.
Phần 1 – Hệ thống kiến thức Ngữ văn 12 phong cách ngôn ngữ khoa học
Đầu tiên, các em hãy cùng KienGuru đi tìm hiểu chi tiết hệ thống kiến thức về phong cách ngôn ngữ khoa học nhé !
1 – Văn bản khoa học và Ngôn ngữ khoa học
~ Văn bản khoa học
– Các văn bản khoa học chuyên sâu gồm: chuyên khảo, luận án, luận văn, báo cáo khoa học
– Văn bản khoa học giáo khoa: giáo trình, sách giáo khoa, thiết kế bài giảng
– Văn bản khoa học phổ cập: bài báo, sách phổ biến khoa học kĩ thuật…
~ Ngôn ngữ khoa học
Đặc trưng:
– Tính khái quát, trừu tượng, tính lý trí, logic, tính khách quan, phi cá thể.
– Là ngôn ngữ được dùng trong giao tiếp thuộc lĩnh vực khoa học.
Ngôn ngữ khoa học tồn tại ở hai dạng:
Dạng viết : sử dụng từ ngữ khoa học và các kí hiệu, công thức, sơ đồ…
Dạng nói : yêu cầu cao về phát âm, diễn đạt trên cơ sở một đề cương
2 – Đặc trưng của phong cách ngôn ngữ khoa học
Phong cách ngôn ngữ khoa học là phong cách ngôn ngữ trong các văn bản khoa học mang các đặc trưng cơ bản là tính trừu tượng, tính lí trí và tính phi cá thể, thể hiện ở những yêu cầu dùng từ, đặt câu và tạo văn bản.
a. Tính khái quát, trừu tượng
– Biểu hiện: không chỉ ở nội dung mà còn ở các phương tiện ngôn ngữ như thuật ngữ khoa học và kết cấu của văn bản.
– Thuật ngữ được chia theo các ngành khoa học.
– Thuật ngữ khác với từ ngữ thông thường:
+ Từ ngữ thông thường: có nhiều nét nghĩa khác nhau.
+ Thuật ngữ: chỉ biểu hiện một khái niệm.
b. Tính lí trí, logic
Thể hiện ở: nội dung và các phương tiện ngôn ngữ như từ ngữ, câu văn, đoạn văn, văn bản.
– Từ ngữ: phần lớn là từ ngữ thông thường nhưng chỉ có một nghĩa, không có nghĩa bóng, ít dùng phép tu từ.
– Câu văn: là một đơn vị thông tin, chuẩn cú pháp, nhận định chính xác – chặt chẽ – logic.
– Cấu tạo văn bản: các đoạn được liên kết chặt chẽ và mạch lạc, lập luận logic, bố cục rõ ràng.
c. Tính khách quan, phi cá thể
Biểu hiện:
– Câu văn có sắc thái trung hoà, ít biểu lộ sắc thái cảm xúc.
– Hạn chế sử dụng những biểu đạt có tính chất cá nhân.
GHI NHỚ :
* Văn bản khoa học gồm ba loại chính: các văn bản khoa học chuyên sâu, các văn bản khoa học giáo khoa, các văn bản khoa học phổ cập.
* Ngôn ngữ khoa học là ngôn ngữ được dùng trong giao tiếp thuộc lịnh vực khoa học, tiêu biểu là trong các văn bản khoa học.
* Phong cách ngôn ngữ khoa học có ba đặc trưng cơ bản: tính khái quát, trừu tượng; tính lí trí, logic; tính khách quan, phi cá thể. Các đặc trưng đó thể hiện ở phương tiện ngôn ngữ như từ ngữ, câu, đoạn văn, văn bản.
Phần 2 – Hướng dẫn Luyện tập – Soạn văn 12 phong cách ngôn ngữ khoa học.
Thực tế hóa những khái niệm đã học, triển khai được rõ hơn những kiến thức ấy và cọ xát với những bài luyện tập cho những kiến thức trên. KienGuru sẽ hướng dẫn và cùng thực hành cùng các em nhé !
Phần 2 – Hướng dẫn Luyện tập – Soạn văn 12 phong cách ngôn ngữ khoa học
Hệ thống được những kiến thức trên có nghĩa là chúng ta đã đi được ⅔ lượng bài học trong hôm nay rồi. Để ghi nhớ tốt hơn cũng như áp dụng được cụ thể nội dung ngữ văn 12 phong cách ngôn ngữ khoa học một cách tốt nhất, hãy cùng KienGuru luyện tập một chút nhé !
1 – Bài 1 trang 76 SGK
Bài Khái quát văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến hết thế kỉ XX [trong Ngữ văn 12, tập một] là một văn bản khoa học. Hãy cho biết:
a] Văn bản đó trình bày những nội dung khoa học gì?
b] Văn bản đó thuộc ngành khoa học nào?
c] Ngôn ngữ khoa học ở dạng viết của văn bản đó có đặc điểm gì dễ nhận thấy? [Chú ý hệ thống để mục từ lớn đến nhỏ, các thuật ngữ khoa học…]
Trả lời:
a] Văn bản trình bày những nội dung khoa học về văn học sử [bối cảnh phát triển văn học, các giai đoạn phát triển, các thành tựu tiêu biểu, những đặc điểm cơ bản của văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến hết thế kỉ XX].
b] Văn bản thuộc ngành khoa học xã hội [lĩnh vực nghiên cứu văn học].
c] Ngôn ngữ khoa học của văn bản có đặc điểm dễ nhận biết:
– Hệ thống đề mục rõ ràng, mạch lạc, logic, có tính liên kết chặt chẽ. Hệ thống này được sắp xếp từ lớn đến nhỏ, từ khái quát đến cụ thể.
– Hệ thống các thuật ngữ khoa học mang đặc trưng của lĩnh vực văn chương: chủ đề, hình ảnh, tác phẩm, phản ánh hiện thực, đại chúng hóa, chất suy tưởng, nguồn cảm hứng, phê bình văn học, khuynh hướng sử thi, cảm hứng lãng mạn…
2 – Bài 2 trang 76 SGK
Giải thích và phân biệt thuật ngữ khoa học với từ ngữ thông thường qua các ví dụ sau trong môn Hình học: điểm, đường thẳng, đoạn thẳng, mặt phẳng, góc, đường tròn, góc vuông,…
Trả lời:
Giải thích và phân biệt thuật ngữ khoa học với từ ngữ thông thường:
Thuật ngữ khoa học
Từ ngữ thông thường
Điểm
Đối tượng cơ bản của hình học.
Nơi chốn, địa điểm.
Đường thẳng
Có 1 và chỉ một đường thẳng đi qua hai điểm khác nhau.
Không bị giới hạn, không quanh co, uốn lượn.
Đoạn thẳng
Đoạn ngắn nhất nối hai điểm với nhau.
Đoạn không gồ ghề, cong queo.
Mặt phẳng
Một mặt phẳng chứa các điểm nằm trên một mặt phẳng.
Bề mặt của một vật dụng không lồi lõm.
Góc
Góc của một vật nào đó.
Phần mặt phẳng giới hạn bằng hai nửa đường thẳng xuất phát từ một điểm.
Đường tròn
Một nét có hình dạng tròn.
Là đường bao của một hình tròn.
Góc vuông
Góc cạnh mà người nhìn dễ quan sát nhất.
Góc 90 độ
3 – Bài 3 trang 76 SGK
Hãy tìm các thuật ngữ khoa học và phân tích tính lí trí, logic của phong cách ngôn ngữ khoa học thể hiện ở đoạn văn sau:
Những phát hiện của các nhà khảo cổ nước ta chứng tỏ Việt Nam xưa kia đã từng là nơi sinh sống của người vượn. Năm 1960 tìm thấy ở núi Đọ [Thiệu Hoá, Thanh Hoá] nhiều hạch đá, mảnh tước, rìu tay có tuổi 40 vạn năm. Cùng năm đó phát hiện ở núi Voi, cách núi Đọ 3 km, một di chỉ xưởng [vừa là nơi cư trú, vừa là nơi chế tạo công cụ] của người vượn, diện tích 16 vạn m2. Ở xuân Lộc [Đồng Nai] cũng đã tìm thấy công cụ đá của người vượn.
[Sinh học 12, Sđd]
Trả lời:
– Thuật ngữ khoa học: khảo cổ, hạch đá, mảnh tước, di chỉ xưởng.
– Tính lí trí, logic:
+ Mỗi câu văn trong đoạn là một đơn vị thông tin, đơn vị phán đoán logic. Câu nào cũng chứa các thuật ngữ thuộc khoa học lịch sử.
+ Đoạn văn không sử dụng biện pháp tu từ, không dùng từ đa nghĩa.
+ Cấu tạo đoạn văn chặt chẽ, logic và triển khai theo lối diễn dịch. Câu đầu nêu luận điểm, các câu sau đưa ra các minh chứng khẳng định luận điểm.
4 – Bài 4 trang 76 SGK
Hãy viết một đoạn văn thuộc loại văn bản khoa học phổ cập về sự cần thiết của việc bảo vệ môi trường sống [nước, không khí và đất].
Trả lời:
Nước, không khí và đất đều là những tài nguyên vô giá trên Trái Đất. Chẳng những các yếu tố này tác động mạnh mẽ đến thời tiết, khí hậu mà còn quyết định sự sống của muôn loài, trong đó có con người. Nhiều thập kỉ qua, những yếu tố này đã bị xâm phạm một cách thô bạo và ngày càng cằn cỗi, cạn kiệt. Điều đó kéo theo những hậu quả nhãn tiền ập xuống cuộc sống của chính con người. Hiệu ứng nhà kính, hiện tượng En-ni-nô, động đất, sóng thần, các loài động vật quý hiếm tuyệt chủng… Tất cả chỉ là bước dạo đầu cho cuộc hủy hoại môi trường sống khủng khiếp trong tương lai nếu con người còn từ chối cơ hội sửa sai của mình đối với Trái Đất.
KẾT LUẬN:
Soạn văn 12 bài phong cách ngôn ngữ khoa học đã tổng hợp những kiến thức trọng tâm về ngôn ngữ khoa học. Đây là thứ ngôn ngữ được học sinh dùng nhiều trong hoạt động học tập. Nhờ có phong cách ngôn ngữ khoa học, học sinh có thể phân biệt được với các phong cách ngôn ngữ khác, nhờ đó sử dụng ngôn ngữ đúng lúc, đúng chỗ và có hiệu quả.!
Ngoài ra để làm phong phú thêm kiến thức cho bản thân, các em hãy theo dõi thêm những bài soạn khác tại Kiến Guru nhé!
Chúc các em học tốt.