Sở hữu công cộng là quyền sở hữu chung của mọi người và sở hữu công cộng xã hội chủ nghĩa là cơ sở của quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa - sở hữu công cộng về tư liệu sản xuất.
Bản chất chính trị của xã hội xã hội chủ nghĩa mà Việt Nam đang xây dựng là xã hội của nhân dân, do nhân dân làm chủ, phục vụ nhân dân, quyền lực thuộc về nhân dân. Đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật và mọi hoạt động của Nhà nước đều vì lợi ích của nhân dân, lấy hạnh phúc của nhân dân làm mục tiêu.
2. Công hữu về tư liệu sản xuất là gì ?
Sở hữu công cộng về tư liệu sản xuất là chế độ sở hữu bao gồm tổng thể các quy định của pháp luật về sở hữu xã hội chủ nghĩa đối với tư liệu sản xuất, tư liệu sinh hoạt, các tư liệu khác và sản phẩm.
Nền tảng kinh tế của hệ thống chính trị tư bản chủ nghĩa là sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa. Việc xây dựng, phát triển công sản không phải là làm cho công sản chiếm vị trí độc tôn bằng cách hạn chế, loại bỏ các loại tài sản ngoài công sản.
Ngay cả trong giai đoạn chuyển tiếp, chúng tôi đã thử liệu pháp này nhiều lần mà không thành công. Chỉ khi tiến hành cải cách, chúng ta mới thực sự nhận thức được tính chính đáng của sở hữu ngoài công hữu.
3. Chế đồ công hữu ở Việt Nam
Công hữu không phải là chuyện hư cấu ở nước ta, mà là một thực thể kinh tế được hình thành trên cơ sở quốc hữu hóa nền tảng kinh tế của hệ thống cũ và từng bước thiết lập hệ thống mới.
Nó dần dần phát triển từ nhỏ đến lớn, từ thấp đến cao, ngày càng mạnh mẽ và hoàn thiện hơn. Chế độ sở hữu là một vấn đề rất phức tạp và quan trọng, ảnh hưởng đến toàn bộ quá trình phát triển kinh tế và tiến bộ xã hội của nước ta.
Hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa dựa trên sở hữu công cộng. Sự xác định này được thực hiện thông qua hoạt động có ý thức của nhân dân, trước hết là giai cấp thống trị.
- Sau khi Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cộng hòa thông qua Hiến pháp ngày 09 tháng 11 năm 1946, những nguyên tắc cơ bản về quyền và nghĩa vụ của công dân, các chế định về tài sản,... đã chính thức được thông qua và ghi nhận.
Hiến pháp 1946 đã đặt nền tảng pháp lý và từ đó quyền sở hữu tư nhân của công dân là một quyền hiến định. Để thực hiện nhiệm vụ này, nước ta đã thực hiện hàng loạt biện pháp thích ứng và ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật nhằm chuyển những tư liệu sản xuất quan trọng vào tay nhà nước.
– Ngày 28 tháng 11 năm 2013, Kỳ họp thứ sáu, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Hiến pháp năm 2013. Nội dung Hiến pháp 2013 khẳng định:
“Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu... Các thành phần kinh tế là bộ phận quan trọng của nền kinh tế quốc dân, các chủ thể trong mỗi thành phần kinh tế bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh theo pháp luật” [Điều 51].
Hiến pháp năm 2013 đã chỉ rõ phải xây dựng nền kinh tế độc lập, phát huy nội lực của các bộ phận, tiếp tục phát triển nền kinh tế đa dạng, nhiều lĩnh vực. Đó là cơ sở pháp lý bền vững tạo điều kiện cho quan hệ tài sản phát triển trên cơ sở tôn trọng bình đẳng và tiến bộ.
Các nhà quan sát trong và ngoài nước không ai chờ đợi bất ngờ về thành phần nhân sự mới, cũng như không ai trông chờ sẽ có đổi mới về chính trị, nhất là vì Đảng dứt khoát không từ bỏ độc quyền lãnh đạo. Nhưng ngay cả trong lĩnh vực kinh tế, cũng không chắc là sẽ có những thay đổi lớn, thậm chí lại có bước lùi về đường lối.
Tuy rằng Đại hội Đảng lần này có vẻ như chỉ là nhằm trình bày trước công luận một bộ mặt đoàn kết, ổn định của ban lãnh đạo Đảng, nhưng trong các phiên thảo luận công khai trong những ngày họp Đại hội vừa qua, nhiều đại biểu đã cho rằng phải quyết liệt chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế, vì giữ nguyên mô hình hiện tại có nghĩa là “dành lại phần rủi ro cho các thế hệ tương lai”, như tuyên bố của Phó Chủ tịch UBND Hà Nội Vũ Hồng Khanh.
Sau vụ gần như phá sản của tập đoàn Vinashin, một trong những vấn đề thường được nêu lên tại Đại hội đó là vai trò của doanh nghiệp Nhà nước. Các doanh nghiệp này thu hút đến 40% vốn đầu tư, nhưng chỉ đóng góp 25% GDP. Nhưng ông Võ Hồng Phúc, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đặt vấn đề về một điều căn bản hơn, đó là bản dự thảo Cương lĩnh chủ trương nền “kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa” mà Việt Nam đang theo đuổi là dựa trên “chế độ công hữu tư liệu sản xuất chủ yếu”, giống như đã ghi trong Cương lĩnh năm 1991. Ông Võ Hồng Phúc đặt câu hỏi: “Liên Xô, Đông Âu theo mô hình ấy đã thất bại. Việt Nam rút ra bài học và đã thành công. Giờ sao lại bỏ đi?”. Ông phân tích: “Quá trình phát triển sau Cương lĩnh 1991, Đảng đã rút ra là phải xây dựng một nền kinh tế trên cơ sở đa sở hữu. Giờ bỏ đi, tư nhân ai dám đầu tư nữa?”
Mối lo ngại của ông Võ Hồng Phúc được một số đại biểu khác chia sẽ. Theo Sài Gòn Giải Phóng Online, đại biểu Cao Viết Sinh, Bộ Kế hoạch Đầu tư, nhận định : nền kinh tế Việt Nam hiện nay gồm nhiều thành phần trong đó có doanh nghiệp tư nhân và nhà đầu tư nước ngoài. Chiến lược phát triển kinh tế xã hội đã xác định khu vực kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng để phát triển đất nước. Vì vậy việc nêu rõ “công hữu tư liệu sản xuất” có thể gây lo ngại cho các loại hình doanh nghiệp vừa nêu.
Còn đại biểu Nguyễn Văn Thuận, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Quốc hội cho rằng, Đảng đang tự mâu thuẫn với chính mình khi xác định thời kỳ quá độ có mô hình nền kinh tế thị trường. Nếu xác định “công hữu về tư liệu sản xuất” thì lại đi ngược với kinh tế đa sở hữu. Ông Thuận cho rằng, không thể trải thảm đỏ mời các nhà đầu tư nước ngoài, khuyến khích doanh nghiệp tư nhân, nếu vẫn giữ những nội dung đó.
Đây đúng là một bước thụt lùi về mặt đường lối, theo như nhận định của chuyên gia kinh tế Nguyễn Quang A trong bài trả lời phỏng vấn với RFI Việt ngữ sau đây: