- Khoa học cuộc sống
- Công nghệ đời sống
Tâm Lý Học Hành Vi Là Gì? Và Những Ví Dụ Minh Họa Đơn Giản
Tâm lý học hành vi ra đời năm 1913 bởi John B. Watson nghiên cứu hành vi con người. Bài viết giới thiệu lĩnh vực TLH hành vi, lược sử và các ví dụ minh họa.
Tâm lý học hành vi nghiên cứu sự liên quan giữa suy nghĩ, cảm xúc, nhận thức của con người lên hành vi. Lĩnh vực này đã được John B. Watson đề ra vào năm 1913, và được ứng dụng rất nhiều trong cuộc sống, từ gia đình, nhà trường đến các cơ quan.
1. Tâm lý học hành vi là gì?
Tâm lý học hành vi [TLH hành vi] là bộ môn khoa học nghiên cứu sự tương tác giữa suy nghĩ, cảm xúc, nhận thức và hành vi con người. Tâm lý học hành vi đôi khi được gọi là chủ nghĩa hành vi. Các nhà hành vi học cổ điển còn định nghĩa nó là việc nghiên cứu về ảnh hưởng của não bộ lên hành vi. Đây là lĩnh vực có cả nghiên cứu và ứng dụng lâm sàng.
Về nghiên cứu, nó nghiên cứu về cách mà suy nghĩ, cảm xúc và niềm tin ảnh hưởng đến hành vi chúng ta. Bên cạnh đó, chúng cũng có nghiên cứu cách hành vi tác động đến nhận thức. Về ứng dụng, nó cố gắng đề ra các giải pháp để sửa đổi hành vi có vấn đề và tìm đến những cách hành xử tích cực, lành mạnh hơn.
2. Lược sử về tâm lý học hành vi
John B. Watson thường được coi là người sáng lập ra chủ nghĩa hành vi với việc ông xuất bản bài báo kinh điển Tâm lý học với tư cách là quan điểm của người theo chủ nghĩa hành vi vào năm 1913. Tóm tắt hay nhất là trích dẫn sau đây của Watson, người thường được coi là cha đẻ của chủ nghĩa hành vi:
Ông từng nói: Hãy cho tôi một tá trẻ sơ sinh khỏe mạnh, cùng với không gian riêng của tôi để nuôi dưỡng chúng. Tôi sẽ ngẫu nhiên nhận đứa trẻ nào đó và huấn luyện nó trở thành bất kỳ loại chuyên gia nào bác sĩ, luật sư, nghệ sĩ, thương gia và hay là người ăn xin hoặc kẻ trộm. Bất kể tài năng, thiên hướng, khuynh hướng, khả năng và chủng tộc hay tổ tiên của người đó.
Nói một cách đơn giản, các nhà hành vi tin tưởng rằng mọi hành vi đều là kết quả của kinh nghiệm. Bất kỳ người nào, bất kể xuất thân của họ là gì đều có thể được đào tạo để hành động theo một cách cụ thể với điều kiện thích hợp.
Từ khoảng năm 1920 đến giữa những năm 1950, chủ nghĩa hành vi đã phát triển trở thành trường phái tư tưởng thống trị trong tâm lý học. Một số ý kiến cho rằng sự phổ biến của tâm lý học hành vi xuất phát từ mong muốn thiết lập tâm lý học như một khoa học khách quan và có thể đo lường được.
3. Những ví dụ minh họa
Như chúng ta đã biết, tâm lý học hành vi tập trung vào những yếu tố tác động đến hành vi thực tế của con người. Dưới đây là một số ví dụ minh họa để diễn đạt rõ hơn về cách ứng dụng thuyết TLH hành vi này, đơn giản và rất quen thuộc ngay trong đời sống hàng ngày.
3.1. Tăng cường tích cực lên hành vi
3.1.1. Tâm lý học hành vi cho bé
Cha mẹ sử dụng hệ thống khen thưởng khi tập cho trẻ ngồi bô. Họ có thể sử dụng kẹo dẻo, hình dán siêu nhân hay các phần thưởng nhỏ khác. Mỗi lần trẻ thực hiện một hành vi mong muốn ví dụ như: ngồi bô hay biết phơi tã khô vào buổi sáng, cha mẹ sẽ thưởng cho trẻ. Đứa bé sẽ tiếp tục thể hiện hành vi mong muốn đó. Vì chúng muốn kiếm được phần thưởng, cho đến khi hành vi đó trở thành thói quen.
Bé Nhi bốn tuổi, có một danh sách công việc bao gồm các việc làm như dọn giường, mặc quần áo, đánh răng và bỏ chén dĩa ăn sáng vào bồn rửa. Nếu hoàn thành xong công việc của mình, bé sẽ nhận được một hình nhãn dễ thương đính lên trên bảng xếp hạng công việc của mình. Sau khi có năm hình dán, cô bé có thể nhận được món ăn ngọt yêu thích của mình từ gia đình.
3.1.2. TLH hành vi tại công ty
Các công ty tăng lương cho những nhân viên thể hiện năng lực xuất sắc. Mong muốn được tăng lương có thể hình thành động lực để nhân viên làm tốt công việc của mình.
3.1.3. TLH hành vi trường lớp
Lớp 2A của cô Thu đang có hành vi cư xử kém. Cô quyết định phát triển một hệ thống quản lý hành vi cho học sinh của mình với hy vọng rằng nó sẽ thúc đẩy các em cư xử tốt hơn. Vào cuối mỗi tiết học, nếu học sinh đã tuân thủ các quy tắc ở mức độ có thể chấp nhận được, cô sẽ đánh một dấu vào bảng.
Vào cuối ngày, nếu có nhiều hơn năm điểm trên bảng, cô Thu sẽ vẽ một ngôi sao trên bảng. Khi mười ngôi sao đã được vẽ ra, cả lớp sẽ nhận được một bữa tiệc gà rán KFC chẳng hạn. Cô hy vọng rằng sự khuyến khích của bữa tiệc gà này sẽ thúc đẩy các em học sinh tuân theo các quy tắc.
3.2. Củng cố tiêu cực
3.2.1. Tâm lý học hành vi trên trường
Nếu một học sinh trung học đi học muộn hơn ba lần trong một kỳ chấm điểm, học sinh đó sẽ phải ở lại sau giờ học để trực nhật. Các giáo viên hy vọng rằng việc phải ở lại trường muộn để dọn vệ sinh sẽ khuyến khích học sinh đến trường đúng giờ.
3.2.2. TLH hành vi giao thông
Nhung có thói quen phóng nhanh trên đường đi làm. Một buổi sáng, cô bị một cảnh sát chặn lại và phạt 200.000đ. Sau đó, cô ấy không bao giờ tăng tốc nữa. Hậu quả tiêu cực đối với hành vi chạy quá tốc độ đã khiến cô ấy tuân thủ tốc độ cho phép. Vì Nhung không bao giờ muốn bị phạt quá tốc độ nữa.
Xem thêm:
- Thực Tế Ảo Công Nghệ Hiện Đại Và Những Công Dụng Của Nó
- Tư Duy Phản Biện Tư Duy Đỉnh Cao Của Giải Quyết Vấn Đề
4. Kết
Tâm lý học hành vi là một lĩnh vực rất quen thuộc với mọi người. Hầu hết chúng ta đều đã trải qua một vài trường hợp, hành vi thay đổi nhờ vào tác động tích cực hoặc tiêu cực nào đó.
Nguồn: Công Nghệ Đời Sống