Hạ Hòa là huyện miền núi nằm ở phía Bắc của tỉnh Phú Thọ, đã từng là một trong những trung tâm của quốc gia Văn Lang thời các vua Hùng dựng nước, hiện còn lưu danh những tên tuổi mang dấu ấn truyền thuyết với Đền Mẫu Âu Cơ, Giếng Ngọc và đầm Ao Châu 99 ngách. Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, Nhân dân Hạ Hoà vốn cần cù trong lao động, thông minh, dũng cảm trong chiến đấu, năng động, sáng tạo trong xây dựng và bảo vệ quê hương, đã viết nên trang sử hào hùng của mình. Những trang sử vàng càng đậm nét hơn, rực rỡ hơn khi Đảng bộ huyện Hạ Hòa ra đời. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhân dân Hạ Hòa đã đứng lên giành chính quyền từ tay phát xít Nhật, thực dân Pháp, tiến hành hai cuộc kháng chiến thần thánh chống thực dân Pháp, chống đế quốc Mỹ, vừa làm tốt nhiệm vụ hậu cứ chiến tranh, vừa cùng với Nhân dân cả nước làm nên đại thắng Mùa Xuân 1975, tiếp tục xây dựng quê hương đi lên chủ nghĩa xã hội.
Ngược dòng lịch sử, tháng 10/1943 Trung ương cử đồng chí Hoàng Quốc Việt - Ủy viên Ban Thường vụ Trung ương lên Vần - Hiền Lương để xây dựng khu căn cứ địa cách mạng, tạo bàn đạp chuẩn bị cho khởi nghĩa giành chính quyền ở hai tỉnh Phú - Yên. Ngày 14/5/1945, tại chùa Hiền Lương, đội du kích Âu Cơ [tiền thân lực lượng vũ trang Phú Thọ] được thành lập. Chỉ trong một thời gian ngắn đội du kích đã giành được nhiều chiến thắng, đặc biệt, ngày 22/6/1945 tại đèo Giang - Hiền Lương đã diễn ra trận đánh thắng lớn, tiêu diệt 4 tên phát xít Nhật và nhiều lính ngụy, bắn chìm 1 thuyền địch, đập tan ý đồ phá khu căn cứ. Đây là một trong những trận đánh thắng Nhật đầu tiên của cả nước kể từ khi Nhật hất cẳng Pháp.
Để tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với chiến khu và phong trào cách mạng, ngày 6/5/1945, Xứ ủy Bắc Kỳ đã chỉ đạo thành lập chi bộ Đảng tại Nang Sa gồm 3 đồng chí do đồng chí Hoàng Quang Minh [tức Ngô Minh Loan] làm Bí thư; ít lâu sau, chi bộ Minh Đức [Đan Thượng] ra đời. Đây là những chi bộ Đảng đầu tiên trên quê hương Hạ Hòa. Bằng sự chuẩn bị lâu dài, kiên trì xây dựng căn cứ trong lòng dân; đồng thời có sự chỉ đạo trực tiếp, sáng suốt của Xứ ủy Bắc Kỳ và Ban cán sự Đảng liên tỉnh Phú Thọ - Yên Bái, các cơ sở đảng và đoàn thể cứu quốc trong Mặt trận Việt Minh của huyện Hạ Hòa đã trưởng thành nhanh chóng và có đủ điều kiện để tổng khởi nghĩa. Theo đúng kế hoạch đã định, rạng sáng ngày 02/8/1945, lực lượng vũ trang đã tấn công huyện lỵ Hạ Hòa và giành được thắng lợi, chính quyền cũ đã bị lật đổ. Hạ Hòa trở thành huyện khởi nghĩa giành chính quyền sớm nhất của Tỉnh Phú Thọ.
Trước yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng mới, trong những năm đầu tiên của cuộc kháng chiến chống Pháp, Tỉnh ủy Phú Thọ chủ trương tách một số chi, đảng bộ ghép, thành lập tổ chức Đảng mới theo địa giới hành chính. Theo chủ trương đó, ngày 19/5/1947, Đảng bộ huyện Hạ Hòa được thành lập do đồng chí Ma Quang Lâm làm Bí thư. Sự kiện ngày 19/5/1947, Đảng bộ huyện Hạ Hòa ra đời là một mốc son lịch sử, đánh dấu bước phát triển mới cả về lượng và chất của phong trào cách mạng ở Hạ Hòa.
Thực hiện lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 01/3/1947, Khu ủy Khu 10 đã quyết định chuyển Khu bộ về căn cứ Đại Phạm và sáp nhập với Chiến khu 14 thành Liên khu 10. Được sự hưởng ứng và giúp đỡ tích cực của Đảng bộ và nhân dân Hạ Hòa, chỉ trong thời gian ngắn, các cơ quan Liên khu ổn định nơi làm việc, thực hiện tốt nhiệm vụ kháng chiến. Cũng trong cuộc kháng chiến vĩ đại ấy, Hạ Hòa tự hào vừa là hậu phương, vừa là tiền tuyến lớn. Đảng bộ đã lãnh đạo nhân dân đoàn kết một lòng, vượt qua khó khăn, mất mát, động viên nhân dân nhường nhà cửa, tăng gia sản xuất, cung cấp lương thực, thực phẩm cho kháng chiến; tổ chức lực lượng bảo vệ các cơ quan Trung ương, đưa tiễn con em lên đường đi kháng chiến. Đồng thời, tập trung xây dựng lực lượng chống giặc càn quét, bắn phá, xây dựng lực lượng vũ trang, huy động toàn dân tham gia kháng chiến. Đảng bộ và nhân dân Hạ Hòa đã cùng với lực lượng vũ trang của Liên khu làm nên những chiến công vang dội, mà nổi bật là bản hùng ca bất diệt về chiến thắng Sông Lô năm 1950; góp phần đi đến chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu". Cũng trong thời gian đó, Đảng bộ đã lãnh đạo nhân dân xây dựng cuộc sống mới, tiến hành cách mạng dân chủ, thực hiện người cày có ruộng; các phong trào "bình dân học vụ, xóa mù chữ", phong trào văn hóa văn nghệ phát triển sôi nổi, tạo được bước chuyển biến cơ bản về dân trí và nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân.
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, Đảng bộ và nhân dân Hạ Hòa tự hào đã góp phần bảo vệ những hội nghị quan trọng của Trung ương và tỉnh: Hội nghị đại biểu toàn Liên khu tháng 01/1949 tại Gò Dứa, Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần thứ II tại Đàn Trầm [Hương Xạ], Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần thứ III tại Đồng Thóc [Văn Lang], Đại hội văn nghệ kháng chiến toàn quốc lần thứ nhất [tại xã Gia Điền]. Đặc biệt, với tình hữu nghị đặc biệt 2 nước Việt - Lào, tháng 01/1946, Bộ chỉ huy kháng chiến tối cao Lào - Bắc đã cử đồng chí Cayxỏnphômvihản sang nghiên cứu đường lối cách mạng và kinh nghiệm xây dựng lực lượng vũ trang của Việt Nam. Trong suốt thời gian ở và làm việc ở huyện Hạ Hòa, đồng chí được cấp ủy, chính quyền và Nhân dân địa phương bảo vệ, giúp đỡ tận tình. Được sự ủy nhiệm của Trung ương, tối ngày 16/4/1949, tại Đền Chu Hưng xã Thiệu Cơ [nay là xã Ấm Hạ], đồng chí Lê Trọng Tấn đã gặp và trao đổi với đồng chí Cayxỏnphômvihản về kinh nghiệm xây dựng lực lượng vũ trang làm nòng cốt trong cuộc đấu tranh chống kẻ thù xâm lược. Qua học tập kinh nghiệm của Việt Nam, chỉ sau một thời gian ngắn, đội võ trang đầu tiên của Lào được thành lập gồm 11 người do đồng chí Khẳmxa nhikẹo làm Đội trưởng và đồng chí Thoongvănkẹovôngxà phụ trách thông tin liên lạc. Kết quả trên có phần đóng góp đáng kể của Đảng bộ, nhân dân Hạ Hoà vào việc xây dựng và vun đắp tình hữu nghị đặc biệt thuỷ chung giữa hai Đảng, hai dân tộc Việt Nam - Lào anh em.
Năm 1954, miền Bắc hoàn toàn giải phóng, Đảng bộ và nhân dân Hạ Hòa đã nhanh chóng khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục kinh tế và xây dựng hậu phương lớn mạnh, vừa sẵn sàng chiến đấu chống lại các cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, vừa chi viện đến mức cao nhất cho tiền tuyến miền Nam. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, Đảng bộ Hạ Hòa đã tập trung lãnh đạo, huy động sức người, sức của cho tiền tuyến, góp phần đáng kể cùng với nhân dân cả nước đánh thắng chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ; khắc phục hậu quả của thiên tai, giữ vững sản xuất, sẵn sàng chiến đấu và phục vụ chiến đấu; phát động các phong trào thi đua lao động sản xuất trong các tổ chức đoàn thể nhân dân. Thực hiện có kết quả các nhiệm vụ của các kế hoạch 3 năm [1955 - 1957 và 1958 - 1960], kế hoạch 5 năm lần thứ nhất [1961 - 1965], từng bước khôi phục và phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, đảm bảo đời sống nhân dân.
Với quyết tâm "tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược", Hạ Hòa đã đóng góp hàng vạn tấn lương thực, thực phẩm gửi ra tiền tuyến, hơn bảy nghìn cán bộ, đảng viên và nam nữ thanh niên vào bộ đội, đi dân công hỏa tuyến, chiến đấu và phục vụ chiến đấu ở khắp các chiến trường, góp phần làm nên đại thắng Mùa Xuân 1975, thống nhất đất nước đi lên xây dựng CNXH. Phát huy bản lĩnh và ý chí được tôi luyện qua hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, sau gần 20 năm chia tách, sáp nhập, theo Nghị định số 63/CP của Chính phủ, năm 1996, huyện Hạ Hòa được tái lập. Một lần nữa, Đảng bộ lại đứng trước muôn vàn khó khăn, thách thức, song với quyết tâm chiến thắng nghèo nàn, lạc hậu, xây dựng quê hương văn minh, giàu đẹp, Đảng bộ đã lãnh đạo nhân dân giành được nhiều thành tựu quan trọng trên các lĩnh vực, diện mạo nông thôn Hạ Hòa đã có nhiều thay đổi, khẳng định đường lối lãnh đạo đúng đắn và củng cố niềm tin của nhân dân với Đảng.
Trong 26 năm tái lập huyện, Đảng bộ huyện luôn xác định: phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, đảm bảo quốc phòng - an ninh là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên, lấy mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội, nâng cao chất lượng đời sống nhân dân làm mục tiêu và động lực phát triển. Trên cơ sở đó, Đảng bộ đã tập trung lãnh đạo khai thác tiềm năng, lợi thế, phát huy nội lực, tranh thủ sự giúp đỡ của Trung ương, của tỉnh, lựa chọn các nội dung phát triển phù hợp với từng giai đoạn. Nhiều Nghị quyết, chủ trương lãnh đạo của Đảng bộ huyện đã đi vào cuộc sống, được nhân dân đồng tình ủng hộ, tạo ra bước phát triển trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội.
Trong bối cảnh đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn của những ngày đầu tái lập huyện, Đảng bộ xác định nhiệm vụ cấp bách trước mắt là đảm bảo an toàn lương thực tiến tới sản xuất nông nghiệp hàng hóa. Chủ trương sản xuất nông nghiệp hàng hóa thực sự trở thành bước đột phá quan trọng trong lãnh đạo nhiệm vụ phát triển kinh tế. Người nông dân Hạ Hòa đã thay đổi tư duy về sản xuất nông nghiệp, những giá trị bước đầu về một nền nông nghiệp khoa học tiên tiến, có quy mô và sản lượng lớn đã được hình thành. Với các sản phẩm chủ yếu được lựa chọn phát triển thông qua các chương trình kinh tế trọng điểm: lương thực và rau màu, chè và cây nguyên liệu, chăn nuôi thủy sản. Theo đó, đến hết năm 2021: Tổng vốn đầu tư toàn xã hội ước đạt 2.400 tỷ đồng; Tổng thu ngân sách trên địa bàn đạt: 199,131 tỷ đồng, đạt 197% dự toán; Giá trị sản phẩm bình quân trên 1 héc ta đất canh tác nông, lâm nghiệp và thủy sản ước đạt 109,2 triệu đồng/ha; Thu nhập bình quân đầu người ước đạt trên 39 triệu đồng/người/năm; Tỷ lệ hộ nghèo đạt 4,43% giảm 1,27% so với năm 2020, hộ cận nghèo 5,94%; Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế ước đạt 93,%; Số xã đạt chuẩn nông thôn mới 8 xã và 33 khu đạt chuẩn NTM; toàn huyện bình quân đạt 16,89 tiêu chí/xã; Tỷ lệ dân cư nông thôn, đô thị được sử dụng nước sạch, nước hợp vệ sinh 96,5%; Tỷ lệ thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị và khu dân cư tập trung 71% ;... Người dân Hạ Hòa được tạo điều kiện vươn lên thoát nghèo, làm giàu chính đáng, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc ngay trên mảnh đất quê hương mình.
Với quan điểm phát triển kết cấu hạ tầng là động lực thúc đẩy các ngành kinh tế phát triển và nâng cao chất lượng đời sống nhân dân, xuyên suốt trong các kỳ Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XX, XXI, XXII, XXIII, XXIV đã coi đây là khâu đột phá cần tập trung lãnh đạo. Hệ thống giao thông trên địa bàn huyện được quan tâm đầu tư xây dựng mới và cải tạo nâng cấp như: Quốc lộ 32C, Tỉnh lộ 320, đường nối Quốc lộ 70B và cầu Hạ Hòa, các tuyến đường vùng đồi, đường tránh lũ…. Đến nay, có 75% tuyến giao thông nông thôn huyện lộ, liên xã, trục xã được cứng hóa; hệ thống thủy lợi đáp ứng yêu cầu tưới, tiêu phục vụ sản xuất của Nhân dân; 100% trụ sở làm việc của Đảng ủy, chính quyền, các đoàn thể xã được xây dựng kiên cố. Tất cả các xã, thị trấn có trạm y tế xã đạt chuẩn quốc gia; 100% khu dân cư đã có nhà văn hóa; 99% số hộ dân được sử dụng điện lưới quốc gia; 93,3% số hộ dân được sử dụng nước sinh hoạt sạch và hợp vệ sinh. Đây là những thành tựu quan trọng, là kết quả của sự nỗ lực, trí tuệ, sự đoàn kết của Đảng bộ và nhân dân Hạ Hòa.
Với quan điểm phát triển kinh tế đi đôi với tiến bộ, đảm bảo an sinh xã hội, các lĩnh vực văn hóa xã hội được Đảng bộ tập trung lãnh đạo và có nhiều chuyển biến tích cực. Giáo dục - đào tạo ổn định về quy mô, cơ sở vật chất trường học được tăng cường. Chất lượng giáo dục mũi nhọn được nâng lên, chất lượng đại trà được cải thiện. Thực hiện sắp xếp, tổ chức lại mạng lưới đơn vị trường học phù hợp với quy mô, giảm từ 88 trường xuống còn 73 trường. Công tác xây dựng, duy trì trường học đạt chuẩn quốc gia được chỉ đạo quyết liệt; số trường đạt chuẩn quốc gia là 61/73 trường, đạt 83,6%. Tăng cường các hoạt động hướng nghiệp cho học sinh THCS. Đội ngũ giáo viên cơ bản đủ số lượng, đáp ứng được yêu cầu. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được triển khai sâu rộng. Hàng năm, có trên 75% số khu dân cư, 85% số hộ gia đình đạt tiêu chuẩn văn hóa. Các chương trình tạo việc làm cho người lao động, giảm nghèo được triển khai thực hiện có hiệu quả. Các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, thực hiện chính sách với người có công; đảm bảo an sinh xã hội được thực hiện đầy đủ, kịp thời.
Chặng đường 75 năm với 24 kỳ đại hội, Đảng bộ đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách, giải pháp sáng tạo, phù hợp với tình hình thực tế ở địa phương, để đạt được những thành tựu to lớn, làm tô thắm thêm những trang sử vẻ vang của Đảng bộ và nhân dân trong huyện. Lịch sử đã ghi nhận quá trình phát triển và trưởng thành của Đảng bộ. Năm 1948, một năm sau ngày thành lập, Đảng bộ huyện Hạ Hòa có 200 đảng viên, đến nay đảng bộ Huyện có 39 chi, đảng bộ cơ sở trực thuộc với trên 7.700 đảng viên. Mỗi thời kỳ, mỗi giai đoạn lịch sử có những nhiệm vụ khác nhau, nhưng công tác xây dựng Đảng luôn được coi trọng. Đứng trước yêu cầu hội nhập và phát triển của thời kỳ đổi mới, công tác xây dựng Đảng được xác định là nhiệm vụ then chốt. Phương thức lãnh đạo, phong cách lề lối làm việc của cấp ủy, tổ chức cơ sở đảng luôn được đổi mới, đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện, mở rộng dân chủ, phát huy tính chủ động, sáng tạo ở cơ sở và các tổ chức trong hệ thống chính trị. Đảng bộ đã hoàn thành 3 mục tiêu quan trọng đó là: Xóa bỏ tổ chức cơ sở đảng yếu kém, đảm bảo 100% khu dân cư, chi bộ trường học có chi bộ độc lập và hoàn thành vượt chỉ tiêu về phát triển đảng viên mới. Phong trào xây dựng tổ chức cơ sở đảng trong sạch vững mạnh, thực hiện việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được triển khai nghiêm túc, sâu rộng có sức loan tỏa mạnh mẽ. Tỷ lệ tổ chức cơ sở đảng hoàn thành tốt nhiệm vụ đạt 92,1%; không có tổ chức cơ sở đảng không hoàn thành nhiệm vụ; Tỷ lệ đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ đạt 91,87%, tỷ lệ đảng viên không hoàn thành nhiệm vụ 0,41%.
75 năm đoàn kết, đổi mới, phát triển, với những thành tích đặc biệt xuất sắc đã đạt được trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Hạ Hòa vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng nhiều danh hiệu cao quý: Đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang thời kỳ chống Pháp, 5 xã được phong tặng “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân” thời kỳ chống Pháp: Hiền Lương, Xuân Áng, Gia Điền, Đại Phạm, Yên Kỳ; Thị trấn Hạ Hòa được phong tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân” thời kỳ chống Mỹ. Hệ thống chính trị không ngừng được củng cố, vững mạnh về mọi mặt. Năm 2020, huyện đã tiến hành sáp nhập, giảm từ 33 xã, thị trấn thành 20 xã, thị trấn; giảm từ 294 khu dân cư còn 180 khu dân cư. Hạ Hòa được đánh giá là địa phương điển hình tiêu biểu trong cả nước về tổ chức nhanh, hiệu quả việc thực hiện Đề án sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã. Nhân kỷ niệm 25 năm tái lập, huyện Hạ Hòa vinh dự được đón nhận Huân chương lao động hạng Ba.
Những năm qua, nhất là trong 5 năm gần đây, kinh tế của huyện phát triển toàn diện, luôn giữ ở mức tăng trưởng khá. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được tập trung đầu tư, phát triển tương đối đồng bộ, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Tổng vốn đầu tư huy động xây dựng kết cấu hạ tầng trong giai đoạn 2015 - 2020 đạt 8.225,6 tỷ đồng, tăng 25,5% so với giai đoạn 2010 - 2015. Huyện đã triển khai nhiều giải pháp hữu hiệu thu hút đầu tư, xây dựng hạ tầng các khu công nghiệp trên địa bàn; phối hợp triển khai xúc tiến thành lập và quy hoạch Khu Công nghiệp Hạ Hòa 1, Khu Công nghiệp Hạ Hòa 2, Cụm công nghiệp Đồng Phì…
Kế thừa những thành tựu to lớn của chặng đường 75 năm, Đảng bộ huyện Hạ Hòa quyết tâm lãnh đạo nhân dân thực hiện thắng lợi phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XXIV đề ra, đó là: khai thác mọi nguồn lực vật chất, tinh thần, phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn, xây dựng nông thôn mới. Tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, thương mại - dịch vụ, phát triển gắn kết sản xuất nông nghiệp với tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ. Nâng cao chất lượng các hoạt động văn hóa xã hội và đời sống Nhân dân, bảo vệ môi trường sinh thái. Xác định ba khâu đột phá đó là: đào tạo phát triển nguồn nhân lực, xây dựng kết cấu hạ tầng, phát triển du lịch. Phấn đấu xây dựng Hạ Hòa trở thành huyện nông thôn mới. Đồng thời, cán bộ, đảng viên trong huyện tiếp tục rèn luyện, phấn đấu vươn lên thực hiện nghiêm túc công tác xây dựng Đảng theo tinh thần Nghị Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII gắn với đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; xây dựng Đảng bộ thực sự trong sạch, vững mạnh, ngang tầm nhiệm vụ thời kỳ mới, xứng đáng với truyền thống lịch sử vẻ vang của Đảng bộ và niềm tin của nhân dân trong huyện.