Tìm 2 trạng ngữ chỉ thời gian trong truyện Bức tranh của em gái tôi [Tạ Duy Anh]. Nêu tác dụng liên kết câu của một trong các trạng ngữ đó. So sánh vị trí của trạng ngữ trong những cặp câu dưới đây và cho biết vì sao tác giả lựa chọn cách diễn đạt ở câu a1 và b1.
Câu 1 trang 27, SBT Ngữ văn 6 tập 2 - Cánh diều
Câu hỏi:
[Bài tập 2, SGK] Tìm 2 trạng ngữ chỉ thời gian trong truyện Bức tranh của em gái tôi [Tạ Duy Anh]. Nêu tác dụng liên kết câu của một trong các trạng ngữ đó.
Lời giải:
Trạng ngữ chỉ thời gian:
- Một hôm, tôi bắt gặp nó nhào một thứ bột gì đó đen sì, trông rất sợ, thỉnh thoảng lại bôi bôi ra cổ tay.
- Hôm đó, chú Tiến Lê - họa sĩ, bạn thân của bố tôi - đưa theo bé Quỳnh đến chơi.
- Kể từ hôm đó, mặc dù mọi chuyện vẫn như cũ trong căn nhà của chúng tôi, nhưng tôi luôn cảm thấy mình bất tài nên bị đẩy ra ngoài.
Tác dụng liên kết: Tạo bối cảnh thời gian chung cho câu chuyện, giúp người đọc xác định thời gian trong cốt truyện. Nhờ đó mà thời gian trong câu chuyện được gắn kết chặt chẽ, người đọc cũng dễ tiếp nhận và theo sát câu chuyện.
Câu 2 trang 27, SBT Ngữ văn 6 tập 2 - Cánh diều
Câu hỏi:
[Bài tập 3, SGK] Thử lược bỏ các trạng ngữ [in đậm] trong những câu dưới đây và cho biết nghĩa của câu bị ảnh hưởng như thế nào. Từ đó, hãy rút ra nhận xét về vai trò của trạng ngữ đối với nghĩa của câu.
a] Mùa đông, giữa ngày mùa, làng quê toàn màu vàng... [Tô Hoài]
b] Bố, me tôi kéo tôi chen qua đám đông để xem bức trang của Kiều Phương đã được đóng khung, lồng kính. Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. [Tạ Duy Anh]
c] Con đường trải nhựa kẻ thẳng băng, song soài không bóng cây. Đã bao nhiêu năm tháng, mỗi ngày hai buổi, má đạp xe đi về trên con đường ấy. [Phong Thu]
Lời giải:
- Ảnh hưởng của việc lược bỏ trạng ngữ đến ý nghĩa của câu: - Ở câu a]: Việc lược bỏ trạng ngữ sẽ khiến cấu thu được [Làng quê toàn màu vàng] mang một ý nghĩa không phù hợp, không chân thực [vì đặc điểm toàn màu vàng chỉ phù hợp về nghĩa với làng quê vào mùa đông, giữa ngày mùa chứ không phù hợp về nghĩa với làng quê vào các mùa khác].
- Ở câu b]: Việc lược bỏ trạng ngữ [trong tranh] sẽ khiến câu thu được không diễn đạt được ý nghĩa: chủ bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ là nhân vật ở trong tranh chứ không phải người ở ngoài đời sống hiện thực.
- Ở câu c]: việc lược bỏ trạng ngữ [Đã bao nhiêu năm tháng, mỗi ngày hai buổi] sẽ khiến câu thu được không diễn đạt được ý nghĩa: má đạp xe trên con đường mỗi ngày hai buổi đã bao nhiêu năm tháng trôi qua.
- Nhận xét về vai trò của trạng ngữ đối với ý nghĩa của câu: Tuy là thành phần phụ không bắt buộc [về cú pháp] nhưng trạng ngữ có vai trò quan trọng về ý nghĩa. Điều này thể hiện ở chỗ trong nhiều trường hợp, việc lược bỏ trạng ngữ sẽ khiến nghĩa của câu không đầy đủ, rõ ràng, không phù hợp với nội dung cần biểu đạt.
Câu 3 trang 27, 28 SBT Ngữ văn 6 tập 2 - Cánh diều
Câu hỏi:
[Bài tập 4, SGK] So sánh vị trí của trạng ngữ trong những cặp câu dưới đây và cho biết vì sao tác giả lựa chọn cách diễn đạt ở câu a1 và b1.
a1] Nghe chuyện, vua lấy làm mừng lắm. Nhưng, để biết chính xác hơn nữa, vua cho thử lại [Em bé thông minh]
a2] Nghe chuyện, vua lấy làm mừng lắm. Nhưng, vua cho thử lại để biết chính xác hơn nữa.
b1] Đền Thượng nằm chót vót trển đỉnh núi Nghĩa Lĩnh. Những khóm hải đường đâm bông rực đỏ, những cách bướm nhiều màu sắc bay dập dờn như đang múa quạt xòe hoa [Theo Đoàn Minh Tuấn]
b2] Đền Thượng nằm chót vót trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh. Những khóm hải đường đâm bông rực đỏ, những cánh bướm nhiều màu sắc bay dập dờn như đang múa quạt xòe hoa trước đền.
Lời giải:
- Ở câu a1], trạng ngữ chỉ mục đích [để biết chính xác hơn nữa] được đặt trước cụm chủ vị; còn ở câu a2], trạng ngữ này được đặt sau cụm chủ vị. Sở dĩ cách diễn đạt ở câu a,] được lựa chọn vì cách diễn đạt này giúp tạo sự liên kết chặt chẽ giữa câu chứa nó với câu đứng trước và thể hiện được rõ hơn ý nhấn mạnh vào thông tin nêu ở trạng ngữ. Ngoài ra, cách diễn đạt này còn để tránh lặp cấu trúc, khiến chuỗi câu đơn điệu.
- Ở câu b1], trạng ngữ vị trí [trước đền] được đặt ở đầu câu [ngay sau câu đứng trước]. Ở câu b2], trạng ngữ này được chuyển xuống vị trí cuối câu. Sở dĩ tác giả chọn cách diễn đạt ở b1] vì cách diễn đạt này giúp tạo sự liên kết chặt chẽ hơn, sự liền mạch hơn giữa câu chứa nó với câu đứng trước. Nếu đặt trạng ngữ ở cuối câu như cách diễn đạt ở b2], mối liên hệ giữa câu chứa trạng ngữ và câu đứng trước sẽ trở nên rời rạc.
Câu 4 trang 28, SBT Ngữ văn 6 tập 2 - Cánh diều
Câu hỏi:
Trong những câu dưới đây, những câu nào chỉ gồm các thành phần trạng ngữ, vị ngữ? Những câu đó cho thấy giữa trạng ngữ và vị ngữ có mối quan hệ như thế nào?
a] Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã [Tô Hoài]
b] Những lúc ngồi bên bàn học, tôi chỉ muốn gục đầu xuống khóc [Tạ Duy Anh]
c] Lúc đói, ăn cơm muối cũng ngon [Theo Truyện dân gian Việt Nam]
d] Đến đâu, cũng gặp những gương mặt tươi tỉnh, rạng rỡ [Theo Trần Đức Tiến]
Lời giải:
- Những câu chỉ gồm trạng ngữ và vị ngữ: a, c, d
- Mối quan hệ giữa trạng ngữ và vị ngữ: Những câu chỉ gồm trạng ngữ và vị ngữ cho thấy hai thành phần câu này luôn có mối quan hệ cú pháp với nhau [bằng chứng là sự vắng mặt của chủ ngữ không ảnh hưởng gì đến mối hệ giữa trạng ngữ và vị ngữ].
Câu 5 trang 28, SBT Ngữ văn 6 tập 2 - Cánh diều
Câu hỏi:
Chỉ ra các vị trí mà trạng ngữ [in đậm] chiếm giữ trong những câu dưới đây. Theo em, cần thêm dấu phẩy vào sau trạng ngữ vào sau trạng ngữ chiếm vị trí nào trong câu?
a1] Một nụ nhện cái to nhất cong chân nhảy ra từ trong hốc đá
a2] Một nụ nhện cái to nhất từ trong hốc đá cong chân nhảy ra
a3] Từ trong hốc đá một mụ nhện cái to nhất cong nhất nhảy ra
b1] Anh Dậu lử thử tiến vào từ cổng
b2] Anh Dậu lử thử từ cổng tiến vào
b3] Từ cổng anh Dậu lử thử tiến vào
Lời giải:
– Xác định các vị trí mà trạng ngữ chiếm giữ trong câu:
+ Vị trí trạng ngữ xuất hiện trong câu a1, a2, a3 lần lượt là sau cụm chủ vị, sau chủ ngữ và trước cụm chủ vị. Theo em, sau trạng ngữ ở câu a3 cần thêm dấu phẩy.
+ Tương tự như câu a, trạng ngữ trong câu b1, b2, b3 xuất hiện lần lượt ở vị trí sau cụm chủ vị, giữa cụm chủ vị và trước cụm chủ vị.
- Trường hợp cần dùng dấu phẩy sau trạng ngữ: Đó là trường hợp trạng ngữ chiếm vị trí trước cụm chủ vị [ở những câu a3, b3].
Sachbaitap.com
Báo lỗi - Góp ý
Bài tiếp theo
Xem thêm tại đây: Bài 9: Truyện [Truyện ngắn]
Trạng ngữ là gì? Có các loại trạng ngữ nào? Có tác dụng như thế nào? Trong bài viết sau đây chúng tôi sẽ nói cho bạn biết rõ, hãy cùng theo dõi nhé. Xem ngay:
Trạng ngữ là gì?
– Trạng ngữ là thành phần phụ của câu, bổ sung cho nòng cốt câu, tức là bổ nghĩa cho cả cụm chủ vị trung tâm.
– Trạng ngữ thường là những từ chỉ thời gian, địa điểm nơi chốn, mục đích, phương tiện, cách thức… để biểu thị các ý nghĩa tình huống: thời gian, địa điểm, nguyên nhân, mục đích, kết quả, phương tiện, …
Ví dụ:
“Thỉnh thoảng, tôi lại về thăm nhà Ngoại.”
– Trong ví dụ trên: “Tôi” là chủ ngữ, “lại về thăm nhà Ngoại” là một cụm vị ngữ, còn “thỉnh thoảng” chính là trạng ngữ. Cụm từ “thỉnh thoảng” làm rõ việc nhân vật “tôi” không về thăm ngoại thường xuyên được và đây chính là trạng ngữ chỉ thời gian.
“Với giọng nói từ tốn, bà kể em nghe về thời tuổi thơ của bà.”
– Cụm từ “Với giọng nói từ tốn” là trạng ngữ chỉ cách thức.
“Để xứng đáng là cháu ngoan Bác Hồ, chúng ta luôn phải cố gắng học tập và rèn luyện thật tốt.”
– Cụm từ “Để xứng đáng là cháu ngoan Bác Hồ” là trạng ngữ chỉ mục đích.
“Cô bé dậy thật sớm để thổi cơm giúp mẹ vì muốn mẹ đỡ vất vả.”
– Cụm từ “Vì muốn mẹ đỡ vất vả” là trạng ngữ chỉ nguyên nhân
“Sau cơn mưa, cây cối trở nên xanh tốt hơn.”
– Cụm từ “Sau cơn mưa” là trạng ngữ chỉ thời gian
Nhiệm vụ của trạng ngữ là gì?
– Trạng ngữ sẽ giúp bạn trả lời các câu hỏi như:
- Khi nào?
- Ở đâu?
- Vì sao?
- Để làm gì?
– Để hiểu rõ hơn trạng ngữ là gì, chúng ta hãy cùng phân tích qua ví dụ bên dưới:
Ví dụ: Trên cây, những chú chim đang hót líu lo.
Trong câu, trạng ngữ là “trên cây” có tác dụng chỉ nơi chốn. Trạng ngữ này trả lời cho câu hỏi “Ở đâu?”.
Phân loại trạng ngữ
Trạng ngữ chỉ nơi chốn
– Trạng ngữ chỉ nơi chốn là thành phần phụ của câu làm rõ nơi chốn diễn ra sự việc nêu trong câu.
– Trạng ngữ chỉ nơi chốn trả lời cho câu hỏi ở đâu ?
Ví du: Trong bếp, mẹ tôi đang nấu cơm
Trạng ngữ chỉ thời gian
– Trạng ngữ chỉ thời gian là thành phần phụ của câu làm rõ thời gian diễn ra sự việc nêu trong câu.
– Trạng ngữ chỉ thời gian trả lời cho câu hỏi: Bao giờ ? Khi nào ? Mấy giờ ? …
Ví dụ: Sáng nay, chúng em đi đá banh
Trạng ngữ chỉ nguyên nhân
– Trạng ngữ chỉ nguyên nhân là thành phần phụ của câu giải thích nguyên nhân sự việc hoặc tình trạng nêu trong câu.
– Trạng ngữ chỉ nguyên nhân trả lời cho câu hỏi: Vì sao ?, Nhờ đâu ?, Tại sao ?
Ví dụ: Vì rét, những cây bàng rụng hết lá.
Trạng ngữ chỉ mục đích
– Trạng ngữ chỉ mục đích là thành phần phụ của câu làm rõ mục đích diễn ra sự việc nêu trong câu.
– Trạng ngữ chỉ mục đích trả lời cho câu hỏi: Để làm gì ? Nhằm mục đích gì ? Vì cái gì ? …
Ví dụ: Để đạt học sinh giỏi, Nam đã cố gắng chăm chỉ học tập tốt.
Trạng ngữ chỉ phương tiện
– Trạng ngữ chỉ phương tiện là thành phần phụ của câu làm rõ phương tiện, cách thức diễn ra sự việc nêu trong câu. – Trạng ngữ chỉ phương tiện thường mở đầu bằng từ bằng, với.
– Trạng ngữ chỉ phương tiện trả lời cho câu hỏi: Bằng cái gì ? Với cái gì ?
Ví du: Bằng một giọng chân tình, thầy giáo khuyên chúng em cố gắng học.
Tác dụng của việc thêm trạng ngữ
- Trạng ngữ xác định hoàn cảnh, điều kiện diễn ra sự việc được nêu trong câu, góp phần làm cho nội dung câu văn đầy đủ, chi tiết và chính xác.
- Các trạng ngữ còn có tác dụng liên kết các câu văn, các đoạn văn, góp phần làm cho đoạn văn, bài văn được mạch lạc và hay hơn.
- Trong văn nghị luận: Trạng ngữ giúp sắp xếp các luận cứ, luận điểm theo trình tự không gian, thời gian hoặc quan hệ nguyên nhân – kết quả. Giúp cho câu văn, đoạn văn liên kết chặt chẽ với nhau hơn.
- Thêm trạng ngữ cũng là một trong những cách mở rộng câu, giúp nội dung câu phong phú, đầy đủ và chính xác hơn.
Dấu hiệu để nhận biết trạng ngữ
- Trạng ngữ thường đứng đầu, cuối hoặc giữa câu
- Giữa trạng ngữ và thành phần chính của câu thường có dấu phẩy khi viết và một quãng nghỉ ngắn khi nói.
Ví dụ: Trong 2 cặp câu sau, câu nào có trạng ngữ và câu nào không? Tại sao?
Cặp 1: a] Tôi đi nhậu hôm nay. b] Hôm nay, tôi đi nhậu.
Cặp 2: a] Tôi giải quyết công việc trong 2 giờ b] Trong hai giờ, tôi giải quyết công việc.
Đáp án: Câu b của hai cặp trên có trạng ngữ vì “Hôm nay” và “ Trong hai giờ” được thêm vào để bổ sung ý nghĩa cho câu văn.
Câu a của hai cặp trên không có trạng ngữ bởi vì câu văn liền mạch, không có quãng nghỉ và dấu phẩy.