Bộ phim đầu tiên của điện ảnh cách mạng Việt Nam

“Giải phóng Sài Gòn” 

Giải phóng Sài Gòn là bộ phim điện ảnh được sản xuất nhân kỷ niệm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Giải phóng Sài Gòn tái hiện đầy đủ các sự kiện lịch sử: Buôn Ma Thuột thất thủ; ngụy quân di tản nháo nhào ở sân bay Đà Nẵng; quân đội Sài Gòn thề cố thủ ở Xuân Lộc; xe tăng tiến vào Dinh Độc Lập, cắm cờ trên nóc dinh, đánh dấu chiến thắng của quân, dân ta.

Cùng với các sự kiện ấy, những hình ảnh: Máy bay địch gầm rú; pháo sáng cả một vùng trời, những trận đánh giáp lá cà ác liệt giữa hai bên, giây phút cửa kính văn phòng Dinh Độc Lập vỡ toang, ánh mắt hoảng hốt của Dương Văn Minh, lá cờ 3 sọc rơi xuống, nhân dân hai bên đường vui mừng là những đoạn phim ghi dấu thời khắc lịch sử thiêng liêng. Cảnh chiến tranh ác liệt không làm người xem khiếp sợ mà ngược lại, nhiều khán giả cảm động, rơi nước mắt khi xem lại bộ phim về một thời “máu và hoa” của thế hệ cha ông ngày trước.

“Vĩ tuyến 17, ngày và đêm”

Vĩ tuyến 17, ngày và đêm là bộ phim của đạo diễn Hải Ninh, sản xuất năm 1972. Đây là bộ phim tiêu biểu của nền điện ảnh cách mạng Việt Nam trong thời kỳ chiến tranh. Kịch bản phim được đạo diễn Hải Ninh và nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ viết trong 5 năm. 

Sau hiệp định Genève năm 1954, sông Bến Hải trở thành giới tuyến quân sự ngăn cách Việt Nam thành hai vùng tập trung. Cuộc sống của người dân hai bên bờ sông bị ảnh hưởng nặng nề. Hầu hết các gia đình đều có người thân sống dưới hai chế độ khác nhau. Anh Thạch cùng đơn vị chuyển quân ra Bắc, chị Dịu [NSND Trà Giang] - vợ anh ở lại bờ Nam.

Chính quyền phía Nam tăng cường đàn áp, cố dập tắt phong trào đấu tranh đòi triệt để thi hành hiệp định hòa bình của dân chúng. Với bản tính kiên cường, bất khuất, trong quá trình đấu tranh, Dịu dần trở thành hạt nhân phong trào. Sau khi bác cả Thuận - Bí thư Chi bộ Đảng địa phương hy sinh, Dịu gánh trên vai trọng trách lãnh đạo phong trào. Sức mạnh đoàn kết của đông đảo quần chúng, chủ yếu từ lực lượng nữ, đã được tập hợp và phá tan mọi kế hoạch kìm kẹp của địch, vùng lên tiêu diệt địch bằng đấu tranh vũ trang kết hợp tài tình với đấu tranh chính trị.

Vĩ tuyến 17, ngày và đêm có dung lượng và quy mô dàn dựng thuộc loại hoành tráng bậc nhất của phim truyện Việt Nam từ trước đến nay. Bộ phim từ lâu trở thành biểu tượng oanh liệt về cuộc đấu tranh giành tự do, thống nhất Tổ quốc mà nhân dân Việt Nam kiên cường chiến đấu trong một giai đoạn lịch sử đặc biệt. 

“Biệt động Sài Gòn”

Biệt động Sài Gòn là bộ phim đầu tiên, duy nhất của điện ảnh Việt Nam tái hiện những chiến công của đội biệt động Sài Gòn trước năm 1975. Phim miêu tả những cảnh chiến đấu ngoài chiến trường với tiếng súng vang, mìn nổ, khói lửa và thương vong, nhưng chủ yếu vẫn là cuộc đấu trí căng thẳng của những chiến sĩ hoạt động bí mật trong lòng địch. Đó là Tư Chung - Tư lệnh trưởng biệt động Sài Gòn, cùng người đồng đội Ngọc Mai đóng giả một cặp vợ chồng tư bản giàu có. Sống giữa bầy lang sói, không những họ phải bảo vệ sự an toàn tính mạng, trực tiếp chỉ huy đồng đội mà còn đối mặt với những tình huống nan giải trong cuộc chiến giữa lý trí và tình cảm.

Ngoài Tư Chung, Ngọc Mai, nữ chiến sĩ biệt động Huyền Trang phải cải trang thành người xuất gia để dễ qua mắt kẻ thù. Năm Hòa [bí danh K9], Sáu Tâm, bà má hậu phương, em bé bán báo làm giao liên,... mỗi người một vị trí, vai trò khác nhau nhưng cùng tạo nên sức mạnh quân dân. 

Biệt động Sài Gòn là thành tựu lớn của điện ảnh Việt Nam, từng là bộ phim ăn khách nhất trong lịch sử điện ảnh Việt Nam những năm 80 cả về nghệ thuật dàn dựng, diễn xuất. Hơn 20 năm, bộ phim vẫn thu hút khán giả và luôn được yêu thích.

“Cánh đồng hoang”

Cánh đồng hoang là phim nhựa về đề tài chiến tranh Việt Nam, phát hành năm 1979 của đạo diễn Nguyễn Hồng Sến. Bối cảnh chính trong phim là cánh đồng hoang ở vùng Đồng Tháp Mười trong những ngày diễn ra cuộc chiến tranh chống Mỹ. Vợ chồng Ba Đô và đứa con nhỏ sống trong một căn chòi giữa dòng nước. Họ được lực lượng cách mạng Việt Nam giao nhiệm vụ giữ đường dây liên lạc cho bộ đội. Tác giả tập trung khai thác cuộc sống thường ngày của đôi vợ chồng như trồng lúa, nuôi con, bắt trăn, bắt cá; xen kẽ vào đó là những cảnh trực thăng của quân đội Mỹ quần thảo khu vực đồng nước này nhằm phát hiện đội du kích hoạt động. Khi Ba Đô bị trực thăng Mỹ bắn trúng, để trả thù cho chồng, vợ Ba Đô đuổi theo bắn cháy chiếc trực thăng.

Bộ phim đoạt giải Bông sen vàng Liên hoan phim Việt Nam năm 1980, giải đặc biệt Liên đoàn Báo chí Điện ảnh Quốc tế [năm 1980], Huy chương Vàng Liên hoan phim Quốc tế Moskva năm 1981 và một số giải thưởng khác./.

Huỳnh Phong

Vĩ tuyến 17 ngày và đêm [1972]

Được đạo diễn Hải Ninh và Hoàng Tích Chỉ dành ra 5 năm để viết kịch bản, bộ phim hai tập đầu tiên của nền điện ảnh cách mạng Việt Nam Vĩ tuyến 17 ngày và đêm đã trở thành một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất cho phim Việt thời chiến. Bộ phim lấy bối cảnh sau Hiệp định Genève năm 1954 khi đất nước bị chia cắt thành hai miền với hai chế độ chính trị khác nhau. Nhân vật chính của phim là chị Dịu. Sau khi Hiệp định Genève được kí kết, chồng chị tập kết ra Bắc còn chị ở lại bên bờ kia của sông Bến Hải và thay đồng chí Thuận – người bị chính quyền Việt Nam Cộng hoà giết hại làm bí thư chi bộ. Bộ phim đã khắc họa chân thực cuộc đấu tranh anh hùng của dân tộc và nêu bật tấm gương những người dân kiên cường, sẵn sàng hy sinh hạnh phúc bản thân vì độc lập dân tộc. Vĩ tuyến 17 ngày và đêm đã giành được giải của Hội đồng hòa bình Thế giới và Giải nữ diễn viên xuất sắc cho Trà Giang tại Liên hoan phim Quốc tế Moskva năm 1973.

Em bé Hà Nội [1974]

Em bé Hà Nội là một bộ phim nhựa do Hãng phim truyền hình Việt Nam sản xuất và được chỉ đạo bởi đạo diễn Hải Ninh. Bộ phim lấy bối cảnh Hà Nội năm 1972 khi quân đội Hoa Kỳ thực hiện chiến dịch rải bom xuống miền Bắc. Nội dung phim xoay quanh cô bé 12 tuổi Ngọc Hà [Lan Hương] và hành trình tìm kiếm bố mẹ cùng em gái bị mất tích trong sự hoang tàn của thành phố sau đợt dội bom B52 của Mỹ. Cô bé được những người lính tốt bụng giúp đỡ và sau đó đã được đoàn tụ với em mình. Em bé Hà Nội đã đạt nhiều giải thưởng lớn như Bông sen vàng Liên hoan phim Việt Nam lần III, giải đặc biệt của Ban giám khảo Liên hoan phim Quốc tế Moskva năm 1975 và giải thưởng của Mặt trận giải phóng Palestine tại Liên hoan phim Quốc tế Syria.

Biệt động Sài Gòn [1986]

Biệt động Sài Gòn là một bộ phim dài 4 tập của đạo diễn Long Vũ với nội dung tái hiện lại chiến công “đưa chiến tranh vào thành phố” của những người lính biệt động trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Không chỉ có khỏi lửa, đạn bom, Biệt động Sài Gòn còn có nhiều câu chuyện tình yêu cảm động, giàu ý nghĩa. Phát hành năm 1986, Biệt động Sài Gòn không chỉ xác lập kỷ lục phòng vé ở thời điểm đó mà còn đưa tên tuổi các diễn viên như Quang Tháii, Thuý An, Thương Tín… đến gần hơn với công chúng. Giờ đây, bộ phim đã trở thành một trong những tác phẩm cách mạng kinh điển của màn ảnh Việt.

Hà Nội 12 ngày đêm [2002]

Dưới sự chỉ đạo của đạo diễn Bùi Đình Hạc, Hà Nội 12 ngày đêm đã tái hiện lại một phần của trận chiến Điện Biên Phủ trên không – trận chiến ác liệt của nhân dân Hà Nội chống lại cuộc tập kích chiến lược bằng máy bay B52 buộc Mỹ phải ngồi vào bàn đàm phán ký Hiệp định Paris, trả lại hoà bình cho miền Bắc Việt Nam. Bộ phim được đầu tư công phu với nhiều cảnh quay sử dụng kĩ xảo và âm thanh vòm tạo hiệu quả hoành tráng. Bộ phim đã đạt Giải khuyến khích của Hội Điện ảnh Việt Nam cho kịch bản phim truyện xuất sắc nhất và được giới thiệu tại nhiều liên hoan phim như LHP Fukuoka, LHP châu Á – Thái Bình Dương, LHP quốc tế Cairo…

Áo lụa Hà Đông [2006]

Áo lụa Hà Đông là một bộ phim chiến tranh – tâm lý – tình cảm ra mắt năm 2006 do đạo diễn Lưu Huỳnh thực hiện và diễn viên, người mẫu Trương Ngọc Ánh đóng chính. Bộ phim xoay quanh gia đình anh Gù và chị Dần – những người nông dân nghèo vất vả mưu sinh trong thời kỳ nông dân nổi dậy lật đổ chính quyền. Chiến tranh không chỉ mang lại những khó khăn cuộc sống mà còn cướp đi sinh mạng của từng thành viên trong gia đình. Bộ phim kết thúc với hình ảnh đất nước hoà bình năm 1975 nhưng những người trong gia đình anh Gù, chị Dần không bao giờ có thể chứng kiến khoảnh khắc đó. Bộ phim đã giành được 5 giải thưởng Cánh diều Vàng năm 2006, giải thưởng tại LHP quốc tế Busan và là đại diện Việt Nam tham gia đề cử phim nói tiếng nước ngoài hay nhất tại Oscar lần thứ 80.

Đừng đốt [2009]

Dựa trên cuốn nhật ký nổi tiếng của bác sĩ – liệt sĩ Đặng Thuỳ Trâm, Đừng đốt đi sâu vào khai thác vẻ đẹp tâm hồn, lòng trắc ẩn của Đặng Thuỳ Trâm [diễn viên Minh Hương thủ vai], đồng thời làm nổi bật vẻ đẹp tinh thần và bản lĩnh chiến đấu của thanh niên Việt trong thời chiến. Bên cạnh đó, Đừng đốt còn thể hiện lòng bao dung, vị tha của con người Việt. Bộ phim ra mắt tại LHP Fukuoka và mang về giải thưởng bình chọn. Tại Việt Nam, bộ phim công chiếu vào tháng 4/2009 và được chiếu tại LHP Quốc tế ASEM tại Hà Nội vào tháng 5/2009. Đừng đốt đạt giải Bông Sen Vàng tại LHP Việt Nam năm 2009 và giành tổng cộng 6 giải Cánh diều Vàng.

Mùi cỏ cháy [2012]

Mùi cỏ cháy là một bộ phim tâm lý chiến tranh do Hãng phim truyền hình Việt Nam sản xuất với kịch bản được lấy cảm hứng từ cuốn nhật ký Mãi mãi tuổi 20 của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc. Bộ phim lấy bối cảnh sự kiện Mùa hè đỏ lửa 1972 với trận chiến tại Thành cổ Quảng Trị. Nhân vật chính trong phim là bốn sinh viên trường đại học Tổng hợp Hà Nội là: Hoàng, Thành, Thăng, Long theo lệnh tổng động viên lên đường nhập ngũ năm 1971, được huấn luyện tốc hành và sau cùng đã tham gia chiến đấu tại Thành cổ Quảng Trị năm 1972. Tại đây, Thành, Thăng, Long đã hy sinh còn Hoàng thì may mắn sống sót trở về. Bộ phim được kể lại từ ký ức của Hoàng khi ông về thăm lại chiến trường xưa. Mùi cỏ cháy đã giành giải Bông sen Bạc trong LHP Việt Nam lần thứ 17 và tổng cộng 4 giải Cánh diều Vàng.